ဦးမောင်မောင်စိုးတင့် - လူတိုင်းအတွက်ပိဋိကတ်သုံးဘုံ

          မြတ်စွာဘုရားဟောကြားတော်မူသောဒေသနာတရားတော်များမှပိဋကတ်သုံးပုံဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ရတနာသုံးပါးအစဉ်တွင် ဘုရား တရား သံဃာ ဖြစ်ပါသည်။ မြတ်စွာဘုရားပွင့်တော်မူ၍ အမှန် တရားဓမ္မများကိုနာကြားသိရှိခွင့်ရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ကျေးဇူးတော်ရှင်မြတ်စွာဘုရားအားကြည်ညိုသဒ္ဓါပွားများရန် ဗုဒ္ဓဝင် အကျဉ်းချုပ် ဖေါ်ပြရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ 

          ဘုရားအလောင်းတော်သုမေဓာရသေ့သည်ဒီပင်္ကရာဘုရားထံတွင် ဘုရားဆုကိုပန်ခဲ့ရာ ဒီပင်္ကရာဘုရားက ဘုရားတစ်ဆူဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ဗျာဒိတ် ပေးတော်မူခဲ့ပါသည်။ ဤသို့ လောကလူသားသတ္တဝါများနှင့် မိမိ၏အမျိုးဆွေမျိုးများ ကောင်းစားချမ်းသာရေးနှင့် သတ္တဝါများကို သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ ကယ်တင်နိုင်မည့် သဗ္ဗညုဘု ရားဖြစ်ရေး ရည်မှန်းချက်ကြီးသုံးရပ် (စရိယာသုံးပါး) ကို ဦးထိပ်ထား၍ ဘုရားဆုပန်ခဲ့ပါသည်။ ဒါန၊ သီလ၊ နိက္ခမ(တောထွက်ခြင်း)၊ ပညာ၊ ဝီရိယ၊ ခန္တီ၊ သစ္စာ၊ အဓိဌာန်၊ မေတ္တာ၊ ဥပေက္ခာဟူသော ပါရမီဆယ်ပါးကို ဘဝပေါင်းများစွာဖြည့်ကျင့်တော်မူခဲ့ပါသည်။ တိုင်းပြည်၊ နိုင်ငံ၊ ထီးနန်း၊ စည်းစိမ်တို့ကို စွန့်လွှတ်ခြင်း၊ သားသမီးတို့ကို စွန့်လှူခြင်း၊ ဇနီးမယားကို စွန့်လှူခြင်း၊ မိမိခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းများနှင့် အသက်ကိုပင် စွန့်လှူခြင်းတည်းဟူသော စွန့်ခြင်းကြီး ငါးပါး(ပဉ္ဇမဟာပရိစ္စာဂ)ကို ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ဤသို့ ဘုရားအလောင်းတော် သည် လေးအသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်းတိုင်အောင် လောကလူသား သတ္တဝါများကို သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ ကယ်တင်လွတ်မြောက်ရေးအတွက် ဘုရားဖြစ်ရန်ကြိုးစားကျင့်ကြံခဲ့ပါသည်။ ။

        ဤသို့ ပါရမီများဖြည့်ဆည်းပြီးနောက် သတ္တဝါအပေါင်းတို့၏ အကျိုးစီးပွား၊ ချမ်းသာသုခရစေခြင်းငှာ ဘုရားအဖြစ်ပွင့်တော်မူရန်အတွက် ကပိလဝတ်ပြည်ဘုရင်သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး၏ မိဖုရားခေါင်ကြီး မယ်တော် မာယာဒေဝီ၏ဝမ်း၌ မဟာသက္ကရာဇ် ၆၇-ခုနှစ်၊ ဝါဆိုလပြည့်၊ကြာသပတေးနေ့၌ပဋိသန္ဓေတည်နေတော်မူပါသည်။

           မယ်တော်မာယာသည် ဒေဝဒဟပြည်သို့ခရီးအသွား လုမ္ဗိနီအင်ကြင်း ဥယျာဉ် တော်၌ ရပ်နားနေစဉ် ဘုရားအလောင်းတော်ကို မဟာသက္ကရာဇ်၆၈ခု၊ ကဆုန်လပြည့်၊ သောကြာနေ့၌ဖွားမြင်တော်မူခဲ့ပါသည်။  

          ဗေဒင်တတ်ကျွမ်းကျော်ကြားသည့် ပုဏ္ဏား(၇)ဦးက ဘုရားအလောင်းတော်၏ လက္ခဏာကိုကြည့်၍ လူ့ဘောင်တွင်နေလျှင် စကြဝတေးမင်းဖြစ်မည်၊ တောထွက်လျှင် ဘုရားဖြစ်မည်ဟု ဟောကြားပါသည်။ ဘုရားအလောင်းတော်အား သိဒ္ဓတ္ထဟု မှည့်ခေါ်ကြပါသည်။ 

          ခမည်းတော်မင်းကြီးသည် သားတော်အား တောမထွက်စေလို။ စကြဝတေး မင်းသာဖြစ်စေလိုပါသည်။ သို့အတွက် အသက်(၁၆)နှစ်အရွယ်တော်တွင် ရှင်ဘုရင် အရာကို လွှဲအပ်ပေးပြီး ယသောဓရာနှင့် စုလျားရစ်ပတ် လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေးခဲ့ ပါသည်။ ခမ်းနားထည်ဝါသော နန်းမ(၃)ဆောင် တည်ဆောက်ပေးပြီး လောကီကာမဂုဏ်အရသာများကိုစံစားကာ ပျော်ရွှင်ချမ်း မြေ့စွာစံမြန်းတော်မူရန် စီမံပေးခဲ့ ပါသည်။ 

          သို့သော် ဘုရားအလောင်းတော်သည် သူအို၊ သူနာ၊ သူသေ၊ ရဟန်း ဟူသော နိမိတ်ကြီး(၄)ပါးကို တွေ့ရှိရသောအခါ ထိတ်လန့်သံဂေဂရတော် မူပြီး ဤဝဋ်ဆင်းရဲတွင်းမှ လွတ်မြောက်ရေးလမ်းကို တောထွက်၍ ကျင့်ကြံ ရှာကြံရန် ကြံစည်တော်မူခဲ့ပါသည်။ ယသောဓရာမိဖုရားမှ သားဦးရတနာ ရာဟုလာ ဖွားမြင်တော်မူသည့်ညတွင် အမှန်တရားကို ရှာဖွေရန်အတွက် ဆန္နအမတ်ကိုအဖော်ပြု၍ ကဏ္ဍကမြင်းတော်ကို စီးပြီး သက်တော်၂၉-နှစ်၊ မဟာသက္ကရာဇ် ၉၇-ခုနှစ်၊ ဝါဆိုလပြည့်၊ တနင်္လာနေ့တွင် တောထွက်တော်မူခဲ့ပါသည်။ 

          ရှေးဦးစွာ အာဠာရနှင့် ဥဒကရသေ့ကြီးများထံ သွားရောက်၍ နည်းနာ " ယူပြီး တရားအားထုတ်ရာ လောကီဈာန်သမာပတ်များရရှိသော်လည်း သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်ရရှိနိုင်သော လမ်းစဉ်မဟုတ်ဟု သိရှိတော်မူခဲ့သဖြင့် မိမိဖာသာ ဆက်လက် ကြိုးစားမည်ဟု ဆုံးဖြတ်ပြီး ဥရုဝေလတောအုပ်သို့ ကြွတော်မူခဲ့ပါသည်။ 

          ဥရုဝေလတောတွင် ဒုက္ကရစရိယာအကျင့်ကို ၆-နှစ်ပတ်လုံး ပြင်းပြင်းထန်ထန် ခြိုးခြံကျင့်ကြံရာ အရိုးပေါ်အရေတင်ကာ မသေရုံတမည်သာ ရှိခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ ဒုက္ကရစရိယာကျင့်စဉ် ကောဏ္ဍည၊ ၀ပ္ပ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မဟာနာမ်၊ အဿဇိမည်သော ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးတို့သည် ဘုရားဖြစ်လျှင် တရားဦးနာမည်ဟုမျှော်လင့်ကာပြုစုလုပ်ကျွေး နေကြပါသည်။ ဤကဲ့သို့ မိမိကိုယ်ကို ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက်သည့် ဒုက္ကရစရိယာကျင့်စဉ်ဖြင့် အမှန်တရားမရရှိနိုင်ဟု သိရှိတော် မူလာပြီး ဆွမ်းခံစား၍ မျှမျှတတ တရားအားထုတ် တော်မူသောအခါ . ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့က စိတ်ပျက်ပြီး စွန့်ခွာသွားကြပါသည်။ မြတ်စွာ ဘုရားသည် သုဇာတာသူဌေးသမီးဆက်ကပ်သော ဃနာနို့ဆွမ်းကို (၄၉)လုတ် ဘုဉ်းပေးတော်မူပါသည်။ ထို့နောက် ညချမ်းအချိန်တွင် နေရဉ္စရာမြစ်အနီး ဗောဓိညောင်ပင်ရှိရာသို့သွားတော်မူပြီး မြက်ထမ်းသမား သောတ္ထိယလှူသော မြက်ရှစ်ဆုပ် ကိုဖြန့်ခင်းကာ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေထိုင်တော်မူလျက် အာနပါနကမ္မဋ္ဌာန်းကို စီးဖြန်း ပွားများပါသည်။ စတုတ္ထဈာန်ဝင်စားပြီး ဝိပဿနာတရားတော်များကို ရှုပွားနေတော် မူခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ တရားများ ဆက်လက်ရှုရာတွင် ညဉ့်ဦးယံ၌ သတ္တဝါ အပေါင်းတို့၏ ရှေးဘဝ၊ ရှေးခန္ဓာများကို မြင်နိုင်စွမ်းရှိသော “ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ ဉာဏ်တော်”ကို ရတော်မူလေသည်။

          သန်းခေါင်ယံ၌ သတ္တဝါများ၏ လက်ရှိဘဝ၊ လက်ရှိခန္ဓာများကို'နတ်မျက်စိ ပမာ မြင်တော်မူနိုင်စွမ်းသော “ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်တော်”ကို ရတော်မူလေသည်။

          မိုးသောက်ယံ အရုဏ်တက်ချိန်၌ သစ္စာလေးအင်သိမြင်တော်မူကာ ကိလေသာ အာသဝေါတရား အလုံးစုံကုန်ခန်းသည့် “အာသဝက္ခယဉာဏ” ခေါ် “အရဟတ္တမဂ် ဉာဏ်တော်”ကို ရတော်မူလေသည်။

          ဤသို့ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ဖြင့် သစ္စာလေးပါးတရားကို သိမြင်တော်မူသည် နှင့်အတူ အလုံးစုံကို အကြွင်းမရှိ အကုန်သိမြင်နိုင်သော သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်တော်ကို ရရှိခဲ့ပြီး ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူခဲ့ပါသည်။ လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာတို့၏ ပူဇော် အထူးကို ခံယူတော်မူထိုက်သော ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူသည့်နေ့ကား မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခု၊ ကဆုန်လပြည့်၊ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့၊ သက်တော် ၃၅-နှစ် အရွယ်ဖြစ်ပါသည်။

          သဗ္ဗညုတဉာဏ်၏ အစွမ်း(၃)ပါးမှာ သိရန်မှန်သမျှကို မကျန်အောင် အကုန်အစင်သိမြင်တော်မူခြင်း၊ တရားနာမည့် ဝေနေယျသတ္တဝါတို့၏ လိုအင် ဆန္ဒနှင့် သဘာဝအခြေအနေမှန်တို့ကို အကြွင်းမရှိသိမြင်တော်မူခြင်း၊ ၎င်းတို့နှင့် သင့်တင့်လျောက်ပတ်သည့် ဟောပုံဟောနည်းများကို အကြွင်းမရှိ သိမြင်တော်မူခြင်း များပင် ဖြစ်ပါသည်။ ) . မိမိ ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိတော်မူခဲ့သည့်နေရာဖြစ်သော ဗောဓိပင်၏

          ကျေးဇူးကို အောက်မေ့လျက် ဗောဓိပင်အနီး(၇)ဌာနတွင်(၁)ဌာနလျှင်(၇)ရက်ဖြင့်ရက်ပေါင်း(၄၉)ရက်တိတိ ဖလသမာပတ်ဝင်စားကာ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို ခံစားတော်မူသည်။ ထို(၄၉)ရက်အတွင်း အာဟာရများ ဘုဉ်းပေးခြင်း၊ ကိုယ်လက် သုတ်သင်ခြင်း လုံးဝမရှိဘဲ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို ခံစားကာ အေးမြကြည်လင်စွာ နေတော်မူခဲ့ပါသည်။

          ယင်းနောက် သတ္တဝါအပေါင်းတို့၏ အကျိုးစီးပွား ချမ်းသာသုခရ စေခြင်းငှာ တရားစတင်ဟောကြားရန် ဆုံးဖြတ်ပြီး မိမိအပေါ်တွင် ကျေးဇူး ပြုခဲ့ဖူးသည့်အပြင် ဟောလျှင်သိနိုင်သောသူများအား တရားဦးဖြင့်ကျေးဇူး ဆပ်ရန် ကြံတော်မူခဲ့ပါသည်။ လောကီဈာန်၊ အဘိညာဉ်ရအောင် ကျေးဇူးပြုခဲ့ဖူးသည့် အာဠာရရသေ့နှင့် ဥဒက ရသေ့ကြီးတို့ အား ဆင်ခြင်ကြည့်ရှုတော်မူရာ နှစ်ဦးစလုံးကွယ်လွန်၍ အရူပဗြဟ္မာ ဘုံတွင် ဖြစ်နေကြောင်း မြင်တွေ့ တော် မူပါသည်။ ထို့နောက် မိမိ ဒုက္ကရစရိယ ကျင့်စဉ်က လုပ်ကျွေးပြုစုကြသော ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးပါးကို တရားဦးဟောကြားပြီး ကျေးဇူးတုံ့ပြန်ရန်အတွက် မဟာဗောဓိပင်မှ (၁၈)ယူဇနာဝေးသော ဗာရာဏသီမြို့ အနီး မိဂဒါဝုန် တောသို့ ခြေလျင်ကြွတော်မူပါသည်။ 

           ဓမ္မစကြာတရားဦးကို ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးပါးအား မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ်၊ ဝါဆိုလပြည့်၊ စနေနေ့ညနေချမ်းတွင် ဟောကြားတော်မူပါသည်။ ထို့နောက် ဝါဆိုလပြည့်ကျော်(၅)ရက်နေ့တွင် အနတ္တလက္ခဏာသုတ္တန်ကို ဟောကြားတော်မူရာ ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးပါးတို့ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူပါသည်။ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ငါးပါးတို့နှင့်အတူ မိဂဒါဝုန် တောတွင် ပထမဝါကပ်တော်မူပါသည်။

          ဝါကျွတ်သောအခါ ရဟန်းတော်များအား သတ္တဝါများ စီးပွားချမ်းသာ ရစေရန်အလို့ငှာ တရားဟောကြား၍ သာသနာပြုရန် စေလွှတ်တော်မူရာတွင် ခရီးလမ်းကြောင်းတွင် နှစ်ပါးပေါင်း၍ မသွားရန် မှာကြားတော်မူပါသည်။ မိမိ ကိုယ်တိုင်လည်း သာသနာပြုခရီးကို စတော်မူခဲ့ပါသည်။ 

          ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီးအား ပေးထားသည့်ကတိအတိုင်း မြတ်စွာဘုရားသည် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး ထီးနန်းစံရာ ရာဇဂြိုဟ်မြို့သို့ ရှေးဦးစွာကြွတော်မူရာ မင်းနှင့် ပြည်သူပြည်သားအပေါင်းတို့က ခမ်းနားထည်ဝါစွာ ကြိုဆိုကြပါသည်။ ဗိမ္မိသာရ မင်းကြီးနှင့်တကွ မြောက်မြားစွာသော ပြည်သူပြည်သားအပေါင်းတို့ သောတာပန် အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိကြပါသည်။ ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီးက ဝေဠုဝန်ဥယျာဉ်တော်ကို အပ်နှင်းလှူဒါန်းခဲ့ပါသည်။

            သတ္တဝါများ၏ စီးပွားချမ်းသာအတွက် နေ့မနား၊ ညမနား (၄၅)ဝါပတ်လုံး ကြိုးစားဆောင်ရွက်တော်မူခဲ့ပါသည်။ သတ္တဝါများအပေါ်ထားတော်မူသည့် မဟာ ကရုဏာတော်ဖြင့် နေ့စဉ်ပင် ဗုဒ္ဓကိစ္စငါးပါးလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဆောင်ရွက်တော်မူပါသည်။ (က) နံနက်ခင်းလုပ်ငန်းစဉ်ကို အရုဏ်တက် အိပ်ရာမှထတော်မူချိန်မှ စတင်ဆောင်ရွက်တော်မူလေ့ရှိပါသည်။ ဆွမ်းခံကြွ တော်မူခြင်း၊ ဒါယကာ၊ ဒါယိကာမတို့နှင့် သင့်လျော်သော အနုမောဒနာတရားများ ဟောကြားခြင်းလုပ်ငန်းများသည် မြတ်စွာ ဘုရား၏ နံနက်ခင်း လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ပါသည်။ (ခ) နေ့လယ်လုပ်ငန်းစဉ်အနေဖြင့်  ဒုလ္လဘတရား ငါးပါးဟောကြားခြင်း၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးတော်မူခြင်း၊ ကျွတ်ထိုက်သောသတ္တဝါဝေနေယျများကိုဆင်ခြင်ကြည့်ရှုတော်မူခြင်း၊ညနေချမ်းကာလတွင်ဒါယကာ၊ဒါယိကာမများကိုတရားဟောကြားတော်မူခြင်းများကို ပြုလုပ်တော်မူပါသည်။ (ဂ) ညဉ့်ဦးယံလုပ်ငန်းစဉ်အနေဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည်ရဟန်းတော်များမေးမြန်းလျှောက်ထားသည်များကိုဖြေတော်မူပြီးတရားဓမ္မများဟောကြားတော်မူပါသည်။(ဃ) သန်းခေါင်ယံလုပ်ငန်းစဉ်အနေဖြင့် နတ်၊ ဗြဟ္မာတို့ မေးမြန်းလျှောက်ထား သည်များကို ဖြေရှင်းဟောကြားတော်မူပါသည်။ (င) မိုးသောက်ယံလုပ်ငန်းစဉ် အနေဖြင့် ပထမပိုင်းတွင် စကြံကြွတော်မူပါသည်။ ဒုတိယပိုင်းတွင် ခေတ္တအနားယူလျောင်းစက်တော်မူပါသည်။ တတိယပိုင်းတွင် တစ်လောကလုံးကို ခြုံငုံ၍ ကုသိုလ် ပါရမီထူးရှိသူများကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူပါသည်။ ဤသို့ ကျွတ်ထိုက်သော သတ္တဝါဝေနေယျတို့အား နံနက်တွင်တစ်ကြိမ်၊ နေ့လယ်တွင်တစ်ကြိမ် ကြည့်ရှုတော်မူပြီး ခရီးမည်မျှ ကွာဝေးစေကာမူ ကြွရောက်တရားဓမ္မဟောပြော ချွတ်တော်မူမြဲ ဖြစ်ပါသည်။ -

            မြတ်စွာဘုရားသည်သတ္တဝါများ၏အကျိုးအတွက်မနေမနားအချိန်အားမထားဘဲသယ်ပိုးဆောင်ရွက်တော်မူခဲ့ပါသည်။ ဒေသပေါင်းစုံသို့ ကြွရောက်ပြီး တရားဓမ္မများ ဟောကြား ဆုံးမတော်မူခဲ့ရာ ဗာရာဏသီပြည်၊ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၊ ဝေသာလီပြည်၊ သံသုမာရဂိရိပြည်၊ ကောသမ္ဘီပြည်၊ သာဝတ္ထိပြည်၊ ကပိလဝတ် ပြည်များရှိ မြို့ရွာဒေသပေါင်းစုံသို့ရောက်ရှိပြီး ဝါကပ်တော်မူခဲ့ပါသည်။ (၇)ဝါမြောက် ဝါကို တာဝတိံသာနတ်ပြည်တွင် ကြွရောက်တရားဟောတော်မူပြီး ဝါကပ်ခဲ့ပါသည်။

            ဤသို့(၄၅)နှစ်ပတ်လုံး တရားဓမ္မများဟောကြားသာသနာပြုတော်မူသောကြောင့် မြတ််စွာဘုရားသာ

သနာတော်သို့ လူမျိုးဘာသာအဆင့်အတန်း မရွေး၊ လူတန်းစားအသီးသီး၊ အလွှာအသီးသီးတို့မှ လုပ်သားပြည်သူတို့ ဆည်းကပ် ကိုးကွယ်ဝင်ရောက်လာကြပါသည်။ ၎င်းတို့၏ စောင့်ရှောက်ထောက်ပံ့မှုကြောင့် သာသနာတော်သည် တိုးတက်ထွန်းကားပြန့်ပွားလာခဲ့ပါသည်။

          မြတ်စွာဘုရား သာသနာပြုရာ၌ အခက်အခဲ အနှောင့်အယှက်အမျိုးမျိုး၊ လောကဓံ အမျိုးမျိုးကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ၎င်းတို့ကို ပါရမီတော်အစွမ်း၊ မေတ္တာ၊ ခန္တီအစွမ်းတို့ဖြင့် အောင်မြင်တော်မူခဲ့ပါသည်။ သို့အတွက် မြတ်စွာဘုရားသည် တရားသဖြင့် အတုမဲ့အောင်နိုင်သူဖြစ်ပါသည်။ ဤသို့ (၄၅) နှစ်တာပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရား၏ သတ္တဝါတို့အကျိုးငှာ ဆောင်ရွက်တော်မူသည့် အသေးစိတ်သမိုင်းကို ဗုဒ္ဓဝင်အစရှိသည့်စာအုပ်များ တွင် မှတ်တမ်းတင်ထားပါသည်။

           (၄၅)ဝါမြောက် နောက်ဆုံးဝါကို ဝေဠုဝရွာငယ်၌ ဝါကပ်တော်မူစဉ် သေလုနီးပါးရောဂါကြီးကို ခံစားတော်မူရပါသည်။ တပည့်သံဃာအပေါင်းအား အသိမပေးဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်မပြုသင့်ဟု ယူဆတော်မူ၍ အသက်နေထိန်း သိမ်းနိုင်သော ဖလသမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူပြီး တရားအစွမ်းဖြင့် ပြန်လည် ကျန်းမာတော် မူပါသည်။ 

          ထို့နောက် ဝေသာလီပြည်ရှိ စာပါလစေတီနတ်ကွန်း၌ သီတင်းသုံးတော် မူစဉ် အသက်ရှည်စေရန်အတွက် ပြုပြင်စောင့်ရှောက်ခြင်းဟူသောအာယုသင်္ခါရကိုစွန့်လွှတ်တော်မူခဲ့ပါသည်။(၃)လကြာလျှင်ပရိနိဗ္ဗာန်စံမည်ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာတော် မူခဲ့ပါသည်။ ဝေသာလီပြည်၊ မိဂဒါဝုန်တောအတွင်းရှိ ပြာသာဒ်ကျောင်းတွင် ရဟန်းတော်များကို စုဝေးစေပြီး မြတ်စွာဘုရားသည် မကြာမီ ရဟန်းတော်များအား - စွန့်ခွာသွားရမည်ဖြစ်၍ မမေ့မလျော့သောသတိတရားဖြင့်သီလ၊သမာဓိ၊ပညာတည်းဟူသောသိက္ခာသုံးပါးတရားတို့ကိုပြည့်စုံအောင်ကျင့်ကြံပွားများရန် ဟောပြော သတိပေးဆုံးမတော်မူပါသည်။ ပါဝါပြည်သို့အရောက် ရွှေပန်းထိမ်သည်စုန္ဒ၏ သရက်ဥယျာဉ်၌သီတင်းသုံးတော်မူစဉ်စုန္ဒကပ်လှူသောဝက်ဖြူသားကိုဘုဉ်းပေးတော်မူခဲ့ရာသွေးဝမ်းသွားသောရောဂါကြီးကို ခံစားတော်မူရသည်။ သို့စဉ်လျက် သုံးဂါဝုတ်မျှသာ ဝေးသော ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြွတော်မူရာတွင် ပင်ပန်းတော်မူလှ သဖြင့် လမ်းခရီးတွင် (၂၅)ကြိမ်တိုင်တိုင် အနားယူခဲ့ရပါသည်။ ဤသို့ ဆင်းရဲ အပင်ပန်းခံကာကြွတော်မူခြင်းမှာ တစ်ဦးတည်းသော သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်အား ချွတ်တော် မူရန်ဖြစ်ပါသည်။

          မြတ်စွာဘုရားသည် ကုသိနာရုံပြည် မလ္လာမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်တွင် အင်ကြင်းပင်ပျိုတို့၏အကြား မြောက်ဘက်သို့ဦးခေါင်းထားကာ ခင်းထားသော ညောင်စောင်းပေါ်တွင်နောက်ဆုံးလဲလျောင်းတော်မူသည့်အနေဖြင့် လဲလျောင်း တော်မူပါသည်။ အင်ကြင်းပန်းဝတ်မှုန်များသက်ကြွေကျကာ မြတ်စွာဘုရားအား နောက်ဆုံးပူဇော်ကန်တော့လေဟန်ရှိပါသည်။ တစ်လောကလုံး ကြေကွဲဝမ်းနည်း နေကြပါသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ပြုလုပ်မြဲလုပ်ငန်းစဉ်များအတိုင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံခါနီးအချိန်အထိ လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ၊ သတ္တဝါ အပေါင်းတို့အား တရားဓမ္မများ ဟောကြားတော်မူခဲ့ပါသည်။ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်အား တရားဟောတော်မူပြီး ရှင်သာမဏေ ပြုစေတော်မူပါသည်။ သုဘဒ္ဒသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းယူ၍ ဘာဝနာတရားများ ကျင့်ကြံ အားထုတ်လျက် မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်မစံမီ ရဟန္တာအဖြစ်ရောက်ကာ မြတ်စွာ ဘုရား၏ နောက်ဆုံး သာဝကဖြစ်လာပါသည်။

          ဤသို့ နောက်ဆုံးအချိန်အထိ လောကအကျိုးငှာ မဟာကရုဏာတော်ဖြင့် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ပြီးနောက် မဟာသက္ကရာဇ် ၁၄၈-ခု၊ ကဆုန်လပြည့် နေ့ည အင်္ဂါနေ့မိုးသောက်ယံအချိန် နံနက်ရောင်ခြည်ဦးနှင့်အတူ မြတ်စွာဘုရားသည် - သက်တော် ၈၀-တွင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူပါသည်။

          မြတ်စွာဘုရားသည် တုနှိုင်းမမီသော မဟာလူသား မြတ်ဗုဒ္ဓဖြစ် ကြောင်းကို အောက်ပါအချက်အလက် အကြောင်းအရာအချို့နှင့်ပင် သိသာ ထင်ရှားလှပါသည်။ 

         (က)  သတ္တဝါအပေါင်းတို့အားသံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှကယ်တင်နိုင်မည့်သဗ္ဗညုတဘုရား

                ဖြစိ ရန်အတွက်လေးသင်္ချေနှင့်ကမ္ဘာတစ်သိန်းတိုင်အောင်ပါရမီဖြည့်ကျင့်ခဲ့ခြင်း။ 

         (ခ)  ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးနောက် (၄၅)နှစ်ပတ်လုံး နေ့စဉ်အချိန် အနည်းငယ်သာအနား

                ယူပြီး  (၂၄)နာရီနီးပါးမျှသတ္တဝါတို့၏ ကောင်းကျိုးချမ်းသာအတွက် တရားဓမ္မ

                များ ဟောကြားတော်မူခြင်း။ 

          (ဂ)  လူသားတစ်ဦးအနေဖြင့် မိမိကျင့်ကြံတွေ့ ရှိခဲ့သည့် အမှန်တရား များကို တခြား

                 လူသားများလည်း သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ သိက္ခာ သုံးပါးပြည့်စုံစွာဖြင့် ကျင့်ကြံ

                လျှင်ရနိုင်ကြောင်း ဟောကြားပြီး လူ၏စွမ်းအား . ဂုဏ်သိက္ခာကို ချီးမြှင့်တော်

                 မူခြင်း။ 

         (ဃ) မိမိကိုယ်သာ မိမိအားထားရန် တိုက်တွန်းလမ်းညွှန်တော်မူခြင်း။

         (င)  သာသနာ့ဘောင်တွင် အယုတ်၊ အလတ်၊ အမြတ် ဇာတ်မရွေး၊ဘုရင်၊ မင်းသား၊

                ဆတ္တာသည်၊   မစင်ကျုံးသူများအားလုံးကို တူညီမျှတစွာ တစ်တန်းတစ်စား

                တည်း၊   တစ်ညီတည်းအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ဝါစဉ်အလိုက် ရိုသေလေးစားစွာ 

                ဆက်ဆံကြရန်  စနစ်ချမှတ်ပေးတော်မူခြင်း။

         (စ)  ကျေးဇူးသစ္စာတရားသိတတ်ရန် ကိုယ်တော်တိုင် နမူနာပြသတော်မူခြင်း။

        (ဆ)  လောကဓံတရားနှင့် အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တတရားသဘောတို့ကိုဘုရားပင်လျှင် 

                လွန်ဆန်နိုင်ခြင်း ရှိကြောင်း ပြသတော်မူပြီး သဘာဝ သဘောမှန်အရှိတရား

                တို့ကို ဟောကြားတော်မူခြင်း၊

                လောကသားအပေါင်း၏ အမွန်မြတ်ဆုံးစံထားပြီး ကြည်ညိုကာ လိုက်နာကျင့်

                သုံးရမည့် ကျေးဇူးရှင်၊   မေတ္တာကရုဏာတော်တွင် တုနှိုင်း မမီသော မဟာလူ

                သားမြတ်ဗုဒ္ဓအား ရိုကျိုးစွာ ပူဇော်ကန်တော့ပါသည်။