သိန်းဖေမြင့် - သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းဆရာလွန်းအထ္ထုပ္ပတ္တိ

            ဗမာစာပေ၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိကိုကြည့်လျှင် ပင်ကိုဉာဏ်ကို အသုံးချ၍ ရေးသားထားခဲ့သော စာပေအပိုင်းအစ အလွန့်အလွန်ခေါင်းပါးသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။ ဗမာစာပေကိုကြည့်၍ အကဲခတ်ရလျှင် ဗမာလူမျိုး သည် ပင်ကိုဉာဏ်အနည်းဆုံး (ဝါ) ပင်ကိုဉာဏ်ကို မသုံးဆုံးသော လူမျိုး တစ်မျိုးဖြစ်သည်ဟု ဆုံးဖြတ်ရလေတော့မည်။ 

          အကယ်၍ ဗုဒ္ဓဘာသာကြီးသည် ဗမာပြည်သို့ မနှံ့ပြား မထွန်းကား ပါလျှင် ဗမာစာပေဟု မယ်မယ်ရရ ခေါ်နိုင်အောင် အခြေအနေသို့ မရောက် ဘဲသော်လည်းရှိရမည်။ ဗေဒင် လက်ဖွဲ့ အင်းအိုင် မန္တရား ယုံတမ်းစကား

များ မှိုပေါက်၍နေသော စာပေလျှင်လည်းဖြစ်ရမည်။ သို့မဟုတ် ပင်ကို ဉာဏ်ဖြင့် စိုက်ပျိုးအပ်သော စာပေဥယျာဉ်တစ်ခုသော်လည်း ပေါက်ပွား နေပေမည်။ ယခုမူ ဗုဒ္ဓဘာသာတရားကြီး ပျံ့နှံ့မှုကြောင့် ပင်ကိုဉာဏ် ခေါင်းပါးသော (ဝါ) ပင်ကိုဉာဏ်ကို သုံးခွင့်မရသော တစ်ဆင့်ကူးစာပေ ဖြစ်လျက် နေရချေသည်။

          ဗုဒ္ဓဘာသာကြီးကို ဗမာပြည်သို့ ဆောင်ယူလာသော မဂဓဘာသာ (ဝါ) အများခေါ်အားဖြင့် ပါဠိဘာသာ (ဝါ) ဗုဒ္ဓဘာသာစာပေမှာလည်း ကျယ်ဝန်းပြည့်စုံလှ၍ ရှေးလူတို့အဖို့ ဖူလုံလှသည်ဖြစ်ရကား ဗမာစာရေး ဆရာတို့တွင် ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့်ထွင်၍ ရေးနေဖို့ မလိုခဲ့ချေ။ တောတောင် ချီးမွမ်းခန်းရေးလိုမူ ဝေဿန္တရာမှ ဟိမဝန္တာချီးမွမ်းခန်း၊ ကာဠုဒါယီ ကပ္ပိလဝတ်ပြည် အပြန်လမ်း ချီးမွမ်းခန်း စသည်တို့ ရှိပြီး အပျိုလှည့်ပုံ ရေးချင် မူ မဟော်သဓာ သူကိုယ်တိုင် လှည့်ပုံရှိပြီ။ ကျေးသားက သာလိကာမကို ပိုးပုံရှိပြီး ဇနကမင်းကြီး တည်တည်တံ့တံ့ ခန့်ခန့်ညားညား ယောက်ျား ပီပီ စွန့်စားသွားပုံရှိပြီ။ လမင်းကို ချီးကျူးပုံ ရေးချင်လျှင် သာမညဖလ သုတ်တွင် အဇာတသတ်မင်းကြီး ဥဒါန်းကြူးပုံရှိပြီး လမင်းကို ဇနီးမောင်နှံ ကြည့်ပြီး စကားပြောကြပုံရေးလိုလျှင် ကောသလသံယုတ်၌ ကောသလ မင်းကြီးနှင့် မလ္လိကာဒေဝီတို့ ပြောကြပုံရှိပြီး ဝတ္ထု ပြဇာတ်သာမက ရေးလိုလျှင် ဇာတ်တော်ကြီးဆယ်ဘွဲ့၊ ငါးရာ့ငါးဆယ်နိပါတ် စသည်တို့ ရှိပြီ။ ပညာဉာဏ်ချွန်သဖြင့် တံခွန်မြောက်သော ယောက်ျားတစ်ယောက် အကြောင်း ရေးလိုလျှင် မဟော်သဓာရှိပြီး သတ္တိရှိသော ဇာတ်လိုက် တစ်ယောက်အကြောင်း ရေးလိုလျှင် မဟာဇနကရှိပြီ။ ချစ်ဖွယ်ကောင်း လှသော မိန်းမအကြောင်း ရေးချင်လျှင် အမယာတို့ မင်္တို့ရှိပြီ။ နောက်ပိုး ခန်းကို ရေးလိုလျှင် ကုသဇာတ်ရှိပြီ။ သို့ကလို လိုရာကို ချိုသာစွာ ဆွတ်ခူး နိုင်သော ပဒေသာပင်ကြီးဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ စာကြီးပေကြီးတို့ အသီး သီးရှိနေပြီဖြစ်ရကား ဗမာတို့သည် ရောင့်ရဲနေခဲ့ကြ၏။ ပင်ကိုဉာဏ်ကို သိုဝှက်ထားကြသဖြင့် ပုပ်သိုးကုန်၏။ ပင်ကိုဉာဏ်ကို သုံးကာ အရဲစွန့်သူ ပေါ်ပေါက်လာပါက ကလေးကလားဟု ပြက်ရယ်ပြုခြင်းခံရ၏။ ရှုံ့ချခြင်း ခံရပေ၏။

          ဟိန္ဒူ အငွေ့အသက်များကိုလည်း ရှေးဗမာတို့သည် နှစ်ခြိုက်စွာ ရှူရှိုက်လက်ခံကြ၏။ ဗေဒင်-အင်းအိုင် မန္တရား၊ ရသေ့များ၏ ယုံတမ်း စကားများကို ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့်အတူ ရောပြွမ်း၍ ရေးသားကြလေ၏ ။ ကာမသျှတ္တကျမ်းများကိုပင် ပြုခဲ့ကြ၏။ ရှေးဟိန္ဒူ များထံမှ အမွေဆက်ခံသော သီဟိုဠ်သားတို့၏ “ဆန်း” ကျမ်းများကိုပင် ဘုရားစကားကဲ့သို့ သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြ၏။

           ရှေးအခါက စာပုံနှိပ်စက်မရှိခြင်း၊ ပေတွင်ကူးရေးရသည်မှာ မလွယ် ကူခြင်း၊ ပေရွက်နှင့်ပျဉ်ပြား၊ မီးသွေးနှင့် အမဲဆိုးထားသော သင်ပုန်းမှ တစ်ပါး ရေးစရာမရှိခြင်း၊ ရွှေမြို့တော်သို့ မသွားနိုင်လျှင် ဗမာပညာရှိမှာ ငတ်သေရတော့မည့် အကြောင်းများသာရှိခြင်း၊ ဘုရင်မသုံးလျှင် အညွှန့်တုံးသွားရခြင်းတို့ကြောင့် ရှေးအခါ ဗမာပညာရှိတို့သည် ရွှေမြို့တော် နန်းတော်ကြီးသို့သာလျှင် ရှေးရှုတိုးလျှိုးကြရလေသည်။ ဘုရင့် စိတ်နှလုံး ကို ဖရဏာ ပီတိ ဂွမ်းဆီထိအောင် ဘုရင်က ချီးကျူးအောင် “ဗောင်းတော် ငြိတ်-စိတ်တော်သိ” ဟူသဖြင့် ဘုရင့်အကြိုက်ကိုသာ အများအားဖြင့် စာ ရေးဆရာတို့သည် ရေးကြရလေတော့သည်။ ဘုရင်ကို ရိုသေနည်း၊ ဘုရင် စက်တော်ခေါ်က ကြမ်းကို မြည်မြည်မနင်းရနည်း၊ (စိန္တကျော်သူ၏ သြဝါဒ အထူးပျို့ကြည့်) ဘုရင့်သားတော်၊ သမီးတော်တို့ကို မြှောက်နည်း (ရွှေ နားတော်သွင်း ဧချင်းများကြည့်)။ ဘုရင်လုပ်သမျှကို မတော်လှန်ဘဲ ခံရ မည့်နည်း စသည်များကို အဖွဲ့အနွဲ့ အမျိုးမျိုးဖြင့် ရေးကြလေသည်။ ဗမာ ရာဇဝင်ရှိ ဗမာဘုရင်များလည်း သူတို့အား အကောင်းဆုံး မြှောက်ပင့်ရေး ထားသော စာရေးဆရာ၊ တိုင်းသူပြည်သား လူအများအား ကျွန်စိတ်သွင်း အပေးဆုံးသော စာရေးဆရာ၊ (ရာဇဝင်ဆရာများ အကြုံးဝင်သည်) သူတို့ မိန်းမပိုးပန်းရာ၌ ကူညီအားပေးသော စာရေးဆရာ (ဇေယျရန္တမိတ်-ရှင် သံခို၊ မြဝတီမင်းကြီးဦးစ စသည်တို့ကိုကြည့်) အတိုချုပ်အားဖြင့် သာရာ ညာစား စာရေးဆရာများကိုသာ ချီးမြှောက်ခဲ့ကြသောကြောင့်၊ မင်းအလိုတော်ရိ စာရေးဆရာများသာ ထွန်းကားခဲ့လေသည်။ ဗမာစာပေသည်၊ မင်း မှူးမတ်၊ သူဌေးတို့၏စာပေသာဖြစ်ခဲ့၍ ဆင်းရဲသား ဗမာအများ၏ စာပေ မဟုတ်ခဲ့ပေ။

           ရေးပုံ ရေးနည်းများမှာ ပြောင်းလဲတိုးတက်ခဲ့သော်လည်း၊ ဝါလင်္ကာမှစကားပြေ၊ သီချင်း ဘွဲ့ ခံမှ ပတ်ပျိုး၊ ဘောလယ်၊ ရတုရကန်၊ ဒွေးချိုးမှလေးချိုး၊ တေးထပ်မှပြဇာတ်၊ ဝတ္ထုစသည်ဖြင့် ရေးနည်းများ ပြောင်းလဲတိုးတက်ခဲ့သော်လည်း ရေးသောအကြောင်းများမှာ မပြောင်းလဲခဲ့ ချေ။ ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရက ပျို့ဖြင့် ချီးကျူးခဲ့သော မိန်းမတို့၏ ကောင်း ခြင်း ငါးဖြာကို ရှင်သံခို နတ်ရှင်နောင်တို့က ရတုဖြင့်ရေး၊ မြဝတီဝန်ကြီးက ပတ်ပျိုးဖြင့်သီ၊ ဦးပုညက တေးထပ်ဖြင့် ချီးကျူးခဲ့လေသည်။ အင်းဝခေတ် က ရှင်မဟာရဌသာရ၊ ရှင်သီလဝံသတို့ တရားတော် နိပါတ်များမှ ထုတ် နုတ်၍ ပျို့ရေးကြသည်။ နောက်ဆုံးပေါ် မုံရွေးမာန်လည်ဆရာတော်တို့ လည်း ဘုရားဟော ဇာတ်တော်များမှ ပျို့ရေးကြသည်။ ဦးတိုးက ဟိန္ဒူဘာသာမှရသော ရာမဇာတ်ကို ရကန်ရေး၍ နားခံတော်ကြီးဦးရွှေနီက ဇာတ်တော်များမှယူလျက် ပဉ္စပါပီ ရကန်ရေးသည်။ တွင်းသင်းတိုက်ဝန် မဟာစည်သူနှင့် တောင်ဖီလာဆရာတော်တို့က ဝေဿန္တရာကို ပျံ့ရေး၍ အခြား ဦးကြင်ဥနှင့် ဦးပုညတို့က ပြဇာတ်ရေးသည်။ ဦးဖျော်က ပုလိပ် စား ဧချင်းဖြင့် ဘုရင်ကိုမြှောက်သည်။ ဦးပုညက မော်ကွန်းဖြင့် ဘုရင်ကို မြှောက်သည်။ ထူးခြား တိုးတက်သည်ကား မရှိလှ။

           ဗမာပြည်၌ ထိုသို့စာပေကို ပုန်ကန်ခဲ့သော စာရေးဆရာ သူပုန်တို့ ရှားခဲ့လေသည်။ ပုဂံပြည်၌ ဗုဒ္ဓဘာသာကြီး ထွန်းကားလာသောအခါ၊လောကုတ္တရာစာပေ ပရိယတ္တိခေတ်ကောင်းနေခိုက်၊ လောကီရေးလည်း အရေးကြီးကြောင်းကို သူတို့အား သိစေလိုသဖြင့်၊ ပင်းယခေတ် ပညာရှိ တစ်ဦးဖြစ်သော စတုရင်္ဂဗလအမတ်ကြီးသည် လောကကြီး ကောင်းဖို့ရန်လောကနီတိနှင့် ဟိတောပဒေသဝတ္ထုတို့ကို ရေးသား၍ ပုန်စားပုန်ကန် ပြုခဲ့လေသည်။ (ပါဠိဘာသာဖြင့် ဖြစ်သောကြောင့် ဗမာစာနယ်တွင် ထည့် နိုင်သလားမဆိုနိုင်။ သို့သော် စာရေးဆရာကား ဗမာဖြစ်၏။) ပါဠိဘာသာ ကြီးပွားနေခိုက် အနန္တသူရိယက ဗမာစာဖြင့် လင်္ကာရေး၍ ပုန်ကန်ခဲ့သည်။ ရှင်မဟာရဌသာရ၊ ရှင်သီလဝံသတို့သည် ဇာတ်တော်များကို လောကီ အညွှန်းများ သင်ခန်းစာများထည့်၍ ပျို့များရေးကာ ပုန်ကန်ပြန်သည်။ ရှင်မဟာသီလဝံသကို ဘုန်းကြီးတို့က ရဟန်းတန်မဲ့ ကလေးကလား လင်္ကာတွေပျို့တွေရေးသည်ဟုဆိုကာ သပိတ်ပင်မှောက်ကြသေးသည်။) ရှင်ဥတ္တမကျော်ကား ရှင်ဘုရင်ကိုပင် ဂရုမစိုက်ဘဲ တောထဲမှာနေ၍ တော အကြောင်းကို ကာဠုဒါရီ ချီးမွမ်းခန်းကို အမှီပြုကာ ရတုရေး၍ ထုံးစံကို ပုန်ကန်လေသည်။

          အင်းဝ မင်းဆက်ပြုတ်၍ တလိုင်းလက်သို့ ဗမာပြည်ရောက်သော အခါလည်း တော်လှန်စာရေးသော စာရေးဆရာ မပေါ်သည်မှာ ထူးဆန်း ၏။

          နောက် ယောအတွင်းဝန်ဦး လှိုင်သည် မင်းလိုလိုက် မင်းကြိုက် မလုပ်ဘဲ သူမှန်သည်ထင်လျှင် ထင်ရာကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ရေးသားကာ ပုန်ကန် ပြန်သည်။ ဦးလှိုင်အား မာနကြီးသည်ဟု အများကခေါ်ကြ၏။ ဆရာဖေ

လည်း သတ္တိရှိသူ ပုန်ကန်ရဲသူပင်ဖြစ်၏။

          မင်းတုန်းမင်းလက်ထက် သီပေါမင်းလက်ထက်များတွင် ယပ်လှဲ တရားပေါ်လာ၏။ ကျပင်းတရားစာ၊ ဦးပုည တရားစာများကို အသံနေ အသံထားဖြင့် သီချင်းဆိုဘိသကဲ့သို့ တရားဟောဓမ္မကထိကများပေါ်လာ ၏။

          ထို့နောက် ဗမာပြည်မှာ ထီးကျိုး စည်ပေါက် ကမောက်ကမဖြစ်ခဲ့ ရာ ရတနာပုံ မည်သော မန္တလေးခေတ်ထဲတွင် ယပ်လှဲဆရာတော် စိန်ဇနီ ဦးသီလာစာရဟူသော ဒွေးချိုးတို့က တေးဆိုသလို ဟောပြောကြ၏။

          ဗမာပြည်အလုံးကို အင်္ဂလိပ်တို့ သိမ်းယူသွားသောအခါလည်း ဗမာ ပညာရှိတို့သည် ငြိမ်သက်စွာ ငုံ့နေခဲ့ကြ၏။ အချုပ်တန်း ဆရာဖေသည်တော်လှန်ပုန်ကန်သောစာများ ရေး၏။ (သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း၏ ခွေးဂဏ္ဍိ တွင် ကြည့်) ဆီးဘန်နီဆရာတော်က ရတုများရေး၍ ကြေကွဲခြင်းကို ဖော် ပြခဲ့၏။ သို့သော် ဆရာတော်ကြီး၏စာမှာ အစ၌မျိုးချစ်စိတ်ကို လှုံ့ဆော် သလောက်အပြီး၌ ရှေးကံကြောင့် သည်လိုကျွန်ဖြစ်ရပြီ၊ ဝမ်းမနည်းကြနှင့် ဟု ရေးလိုက်သဖြင့် ကြွလာသောစိတ်ကလေးမှာ ဦးခေါင်းကို တင်းပုတ် ကြီးဖြင့်စီး၍ ရိုက်လိုက်သကဲ့သို့ ဂျွမ်းပြန်လျက် ကျသွားတော့၏။ မောင်းထောင်ဦးကျော်လှလည်း ငြိမ်ငြိမ်မနေ အလျော့မပေးဘဲ ပုန်ကန်သောစာ များကို သံချိုဖြင့် စီကုံးခဲ့၏။ သို့သော် သိုက် တဘောင် ဗေဒင်စကား များဖြင့်သာ ပြွတ်သိပ်နေ၍ ကြွလာသော မျိုးချစ်စိတ်များသည် မောင်သန့် မင်းလောင်းဖြစ်မှု သာယာဝတီသူပုန်မှုမျိုး၌ လွင့်ပျောက်လေကုန်တော့၏။

အင်္ဂလိပ်ခေတ် စာရေးဆရာသူပုန်များ 

           ဗမာပြည် ပျက်သည်မှာ ကျောင်းသားများ ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ် သပိတ် မှောက်သည်အထိအချိန်တွင်ကား ဦးကျော်လှမှတပါး စာရေးဆရာသူပုန် များ ပေါ်ပေါက်သည်ဟု မကြားရချေ။ ကျောင်းသားငယ်များ သီဆိုရသော “အောင်ဆုသြဘာ မင်္ဂလာဖြင့် ဆယ်ဖြာ လက်မြှောက်သော ရတုများကို ရေးသည့်ဆရာမျိုး၊ ဝေလမင်းသား ရွှေနားတော်သွင်း ဧချင်းကိုရေးသည့် ဆရာမျိုး၊ မရဏာနုဿတိမော်ကွန်းကို ရေးသားသောဆရာမျိုး၊ ကြာသမား