သခင်လှဖေ - ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးမြေပုံ

နိဒါန်း

 

          ယခု ဤစာအုပ်ကို ရေးနေသောအချိန်၌ ပိုလန်ပြည်ကလေးကို ဂျာမနီနာဇီတို့က ဝင်လုသည့်ကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ ဂျာမနီကတစ်ဖက်၊ ပိုလန်၊ အင်္ဂလိပ်၊ ပြင်သစ်တို့ကတစ်ဖက် စစ်ကြေညာပြီး တိုက်ခိုက်လျက် ရှိလေသည်။ အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့စစ်ဖြစ်ရသည်ကို အကြောင်းရှာကြစို့။

          အကျဉ်းအားဖြင့်ဆိုသော် ဆင်းရဲသားခေါင်းဆောင် လီနင်က တိုင်းပြည်တစ်ခု၌ ဓနရှင်များ၏ စီးပွားရေးအလွန်အမင်း ကြီးကျယ်လာ ပြီး လက်ဝါးကြီးအုပ်၍လုပ်သည့် ကုမ္ပဏီကြီးများ၊ အစုစပ်ဘဏ်များ စသောအဖွဲ့တို့ စုပေါင်းမိလာကြသောအခါ (ဝါ) အင်အားကြီးလာသော အခါ နိုင်ငံချဲ့ထွင်ရေး ဝါဒဖြစ်ပေါ်လာရသည်ဟု ဆိုလေသည်။ ထိုအခါ နိုင်ငံသစ်များကို အပူတပြင်း သိမ်းပိုက်ရန် ကြိုးစားကြလေသည်။ သို့မှ ပင် ကျွန်နိုင်ငံများတွင် ၎င်းတို့နှင့်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်သည့် ဓနရှင်များ နည်းပါး ခြင်း၊ မြေယာလတ်အမြောက်အမြားရခြင်း၊ ကုန်ချောများ တွင်ကျယ်စွာ ရောင်းရခြင်း၊ ကုန်ကြမ်းကုန်ရိုင်းများကို ဈေးပေါပေါ စရိတ်ကျဉ်း ကျဉ်းနှင့်ရခြင်း၊ တိုင်းရင်းသားအလုပ်သမားများကို အခကြေးငွေ ပေါပေါနှင့် ခိုင်းရခြင်း စသည့် အကျိုးကျေးဇူးများကို ခံစားနိုင်ပေမည်။

            ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၉၀၀ လောက်အထိ နိုင်ငံကြီးအချင်းချင်း ပဋိပက္ခ အဖြစ်နည်းသော်လည်း စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများ တဖြည်း ဖြည်း တိုးတက်လာသောအခါ အရောင်းအဝယ်များလည်း ဖွံ့ဖြိုးလာပြီး တစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ ၎င်းတို့၏ကုန်များထွင်ရန် အလုအယက်ရောင်းထုတ်လာကြသဖြင့် အင်္ဂလန်၊ ဂျာမနီ၊ ပြင်သစ်၊ ပေါ်တူဂီ စသော နိုင်ငံများအချင်းချင်း ပဋိပက္ခ ဖြစ်လာရလေသည်။ 

          ထို့ကြောင့် ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာစစ်ကြီး အကြီးအကျယ်ဖြစ် ပေါ်လာခဲ့သည်။ အကြောင်းကိုကြည့်ကြစို့ ။ “၁၉၁၄ ခုနှစ် မတိုင်မီ ဂျာမနီပြည်သည် နယ်ချဲ့ရန် လိုလာသည်။ ထိုအခါ အရှေ့ဘက်နိုင်ငံ များကို ချိန်ရွယ်၍ နော့(သ)ပင်လယ်နှင့် ပါရှားပင်လယ်ကွေ့ ကို ဆက်နိုင် ရန် မီးရထားလမ်းဖောက်ဖို့ ကြိုးစားလာသည်။ ၎င်းတို့အကြံအတိုင်း ဖြစ်မြောက်သွားလျှင် အင်္ဂလိပ်တို့ တန်ခိုးအာဏာများ ပါရှားနှင့် အိန္ဒိယ ပြည်တွင် ယုတ်လျော့သွားမည်ဖြစ်သည်။ 

          ပြင်သစ်ပြည်ကလည်း ၁၈၇၀-၇၁ ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီနှင့် အချင်း များပြီး အော(လ်)ဆေးလိုရိမ်းနယ်ကို ဂျာမန်တို့အား အပ်ခဲ့ရသည်။ အခွင့်အခါကောင်းလျှင် အော(လ်)ဆေးလိုရိမ်းနယ်ကို ပြင်သစ်တို့က ပြန်လည်ယူလိုသည့် ဆန္ဒများ ပြင်းထန်နေခိုက် အာဖရိကတိုက် မိုရကို နယ်သို့ ဂျာမန်များ ဝင်ရောက်လာခြင်းကြောင့် ၁၉ဝ၄ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ် နှင့် အင်္ဂလန်တို့ မဟာမိတ်စာချုပ် တိတ်တိတ်ပုန်း ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။

          တစ်ဖန် ရုရှားကလည်း ဂျပန်နှင့်စစ်ဖြစ်ပြီး အရေးရှုံးသည့် အတွက် အင်္ဂလန်နှင့် မဟာမိတ်စာချုပ် လောလောဆယ် ချုပ်ဆိုလိုက်ပြန် သဖြင့် ၁၉ဝ၇ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်၊ ပြင်သစ်၊ ရုရှား စသော သုံးပွင့်ဆိုင် မဟာမိတ်နိုင်ငံများ ဖြစ်လာသည်။

          ဂျာမနီပြည်ကမူ သြစတြီးယား၊ ဟန်ဂေရီပြည်၊ ဘူဂေးရီးယားပြည်၊ တူရကီပြည်တို့နှင့်ပေါင်းစပ်၍ မဟာမိတ်စာချုပ် ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။

           ဆိုဗီယက်ရုရှားပြည် ကွန်မြူနစ်အသင်း၏ ရာဇဝင်မှတ်တမ်း၌ ကမ္ဘာစစ်ကြီး ဖြစ်ပေါ်လာရခြင်းအကြောင်းမှာ..ဂျာမနီသည် ပြင်သစ်နှင့် အင်္ဂလန်တို့၏ ကိုလိုနီနိုင်ငံများနှင့် ယူကရိန်း၊ ပိုလန်၊ ဘော(လ်)တစ် နယ်တို့ကို ရုရှားဆီမှ တိုက်ခိုက်လိုခြင်းကြောင့် နယ်ချဲ့ရန် စိုင်းပြင်း သည်။ 

          ရုရှားပြည်၏ ဇာဘုရင်အစိုးရတို့ကလည်း တူရကီပြည်ကို ခွဲခြမ်း ယူလိုခြင်းအပြင် ရေနက်ပင်လယ်မှ မယ်ဒီတာရေးနီးယန်း ခေါ် မြေထဲ ပင်လယ်သို့ ဆင်းလာသည့် ဒါဒန်နေကမ်းရိုးတန်းကို သိမ်းပိုက်လိုသည့် ပြင် သြစတြီးယား ဟန်ဂေရီပြည်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သော ဂလီရှား နယ်ကိုပါ ယူလိုပြန်သည်။

           အင်္ဂလန်ပြည်ကလည်း တူရကီပိုင်နယ်များဖြစ်သော ပက်လက်(စ) တိုင်းပြည်မက်ဆိုပိုတေးမီးယားနယ်များကို သိမ်းလိုပြန်သည့်ပြင် ၎င်းတို့ ၏ ကုန်များထက် တွင်ကျယ်စွာရောင်းနေရသည့် ဂျာမန်တို့၏ ကုန်များ ကိုလည်း ပပျောက်သွားရန် လုပ်လိုသည်။

            ပြင်သစ်ပြည်ကလည်း ကျောက်မီးသွေးနှင့် သံ အမြောက်အမြား ထွက်ရှိသည့် ဆားနယ်နှင့် အော်(လ)ဆေးလိုရိန်းနယ်များကို ပိုင်လိုပြန် သည်။ သို့ကြောင့် ဓနရှင်နိုင်ငံများ နှစ်စုကွဲကာ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် နယ်များ လုရန် တစ်ဖက်နှင့်တစ်ဖက် အပြင်းအထန် တိုက်ခိုက်ကြရသည်” ဟု ဖော်ပြရေးသားထားလေသည်။

            ထို့ကြောင့် ဓနရှင်စနစ်အရ တည်ဆောက်ထားသည့် နိုင်ငံတိုင်း တို့မှာ မကြာမကြာ နယ်ချဲ့စစ်များနှင့် ရင်ဆိုင်တိုးနေမည်မှာ မုချပင်။ ၁၉၁၈ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာစစ်ကြီးအပြီးသတ်သောအခါ လူပေါင်း ၁၀ သန်း ခန့်သေ၍ သန်း ၂၀ကျော်မှာ ဒဏ်ရာအကြီးအကျယ် ရခဲ့ခြင်းကြောင့်စစ်ဖြစ်ပွားရသော နိုင်ငံကြီးများမှာ များစွာ နောင်တရပြီး ကမ္ဘာ့ ငြိမ်းချမ်း ရေးအတွက် နောင်စစ်မဖြစ်ရန် ၁၉၁၈ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံကြီးများ စုပေါင်း၍ ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုခဲ့လေသည်။ သို့သော် နယ်ချဲ့ဝါဒနှင့် စစ်မှာ လူသွားရာ အရိပ်ပါသကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ်သော်လည်း ဘာမှအကြောင်းမထူးချေ။ ၎င်းစာချုပ်ပေါ်သည့်နေ့မှစ၍ ယခုအထိ စစ်များ မကြာမကြာ ဖြစ်ခဲ့သည်မှာ ယခု ဖြစ်ပေါ်နေသည့် စစ်ပါဆိုလျှင် ၁၈ ကြိမ် ရှိလေပြီ။ 

           တစ်ကြိမ်ကား။ ။ ၁၉၁၈ ခုနှစ် မှ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင်

                 ပို(လ်)နှင့် ယူကရိန်းလူမျိုးတို့သည် အရှေ့ဘက် ဂလီရှားနယ်ကို 

                 သိမ်းရန် တိုက်လေသည်။ ပို(လ်)တို့ ကနိုင်သဖြင့် ဂလီများကို 

                 ပိုလန်နယ်သို့ သွတ်သွင်းခဲ့သည်။

           ၂ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၁၉ မှ ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင်

                  အိုင်ယာလန်ပြည်၌ အိုင်းရစ်လူမျိုးတို့၏ လွတ်လပ်ရေး

                  စစ်ပွဲကြီး ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။

           ၃ ကြိမ်မြောက်ကား။  ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် ရုရှားပြည်

                 ဆိုက်ဘေးရီးယားနယ်တွင် ရေကြောင်းဗိုလ်ချုပ်ကြီး

                  ကော(လ်)ကတ်၊ ရုရှားပြည် တောင်ဘက်ပိုင်းတွင် 

                  စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဒင်နီကင်း၊ အက်စတိုနီယားနယ်                    

                  တွင် စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ယူဒီနစ်(ခ)တို့ ခေါင်းဆောင်၍

                  ဆင်းရဲသားအစိုးရအဖွဲ့ အား ပုန်ကန်ခြင်းကြောင့်

                  ရုရှားရှပ်နီတပ်သားက တရကြမ်း နှိမ်နင်းခဲ့သည်။ 

          ၄ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၁၉-၂၂တွင် မိုရကိုနိုင်ငံ

                  ရစ်(ဖ)နယ် ကို စပိန်က တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။

 

              ၅ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၁၉-၂၆ ခုတွင် အာရေးဘီး

                     ယားပြည်တွင် အစ်(ဘ)ဆော့နှင့် ဟူစိန်ဘုရင်တို့

                     စစ်ဖြစ်ကြပြီး ဟူစိန်ဘုရင် နန်းကျသွားသည်။

              ၆ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရုရှားပြည်

                     က ပိုလန်ပြည်အား တိုက်ခဲ့သည်။ 

              ၇ ကြိမ်မြောက်။ ။ ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် တူရကီ

                      ပြည်က အမေနီးယားသမ္မတနိုင်ငံကို တိုက်ခိုက်ပြီး

                      ရုရှားနှင့် တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်သည့်လမ်းကြီး

                     ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ 

              ၈ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၂၀-၂၆ ခုနှစ်တွင် တရုတ်

                     ပြည်၌ ပြည်တွင်းစစ် အကြီးအကျယ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ 

              ၉ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၂၁-၂၂ ခုနှစ်တွင် အေရှား

                     မိုင်းနားပြည်ကို ဂရိ(ခ)လူမျိုးတို့က တိုက်ခိုက်လေ သည်။

                     သို့သော် တူရကီတို့က တစ်လအကြာတွင် နှိမ်နင်းလိုက်သည်။ 

                     ထိုအခါ အေရှားမိုင်းနားတွင် ပျက်စီးဆုံးပါးသည့် တန်ဖိုးငွေစုစုပေါင်းမှာ ရွှေဒင်္ဂါး

                     ပေါင်း ၅၀,ဝ၀ဝ,ဝဝဝ ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။

            ၁၀ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၂၅ ခုနှစ်တွင် ဆီးရီးပြည်တွင်

                      ပြင်သစ်တို့အား ပုန်ကန်မှုကြီး ပေါ်ခဲ့သည်။

            ၁၁ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၂၅ - ၃၅ နှစ်တွင်

                     တောင်အမေရိကတိုက်တွင် ဂရင်ဂချာကို နယ် အတွက် 

                    ဘိုလီဗီယားနယ်နှင့် ပရာ့ရေနယ်တို့စစ်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

            ၁၂ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၂၆-၂၈ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ပြည်  

                    ၌ ပြည်တွင်းစစ် အကြီးအကျယ်ဖြစ်ပြီး တရုတ်သမ္မတ

                    နိုင်ငံကြီးအဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့သည်။

            ၁၃ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၃၁-၃၂ ခုနှစ်တွင် မန်ချူးရီး

                    ယားပြည်ကို ဂျပန်တို့ အတင်းဝင်ရောက် တိုက်ခိုက် ပြီး

                    တရုတ်ဘုရင်ချန်ဆီ ဘိုလင်ကို နန်းချ၍ ၎င်းတို့ သဘောကျ

                    ဘုရင်ကို နန်းတင်ပြီး မန်ချူးနယ်ကိုဂျပန်လက်အောက် သွင်းခဲ့သည်။ 

          ၁၄ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ပြည်ရှန်ဟဲမြို့၌ 

                   တရုတ်စစ်တပ်နှင့် ဂျပန်စစ်တပ်တို့ အချင်းဖြစ်ပွားခဲ့သဖြင့်

                   ရှန်ဟဲမြို့မှာ ရွှေဒင်္ဂါးပေါင်ပေါင်း ၇ဝ,ဝဝဝ,ဝဝဝမျှ နစ်နာဆုံးရှုံးခဲ့သည်။ 

          ၁၅ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၃၅-၃၆ခုနှစ်တွင် အဘီ

                   ဆီနီးယားပြည်အား အီတလီတို့က တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။

         ၁၆ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင် စပိန်ပြည်တွင်

                  အီတလီ၊ ဂျာမနီတို့က အားပေးသည့် ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ခဲ့သည်။ 

         ၁၇ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် တရုတ်

                   တစ်ပြည်လုံးကို သိမ်းပိုက်ရန် ဂျပန်တို့ ဝင်ရောက်

                   တိုက်ခိုက်နေသည်မှာ ယခုတိုင်ဖြစ်သည်။

         ၁၈ ကြိမ်မြောက်ကား။ ။ အနောက်ဘက်ကမ္ဘာခြမ်းတွင်

                    ပိုလန်ပြည်ကို အကြောင်းပြု၍ အင်္ဂလန်၊ ပြင်သစ်၊ ပိုလန်ကတစ်ဖက်၊  

                    ဂျာမနီကတစ်ဖက် စစ်ဖြစ်နေ သည်။

 

 

           ယင်းသို့ ဓနရှင်လောကတွင် စစ်ကြီးများ ပွက်ပွက်ရိုက်အောင် မကြာမကြာ ပေါ်ပေါက်ခဲ့လေပြီ။ နောင်လည်း ဓနရှင်စနစ်တည်နေသ၍ စစ်များ ထပ်တလဲလဲ ပေါ်ပေါက်လာရပေဦးမည်။ 

          ကမ္ဘာပေါ်၌ ဓနရှင်စနစ်ကို အမြစ်ပါမကျန်အောင် သုတ်သင် ရှင်းလင်းပစ်နိုင်မှ ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေး ဧကန်ရမည်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် လျှင် ပွဲပြီး မီးသေဆိုသကဲ့သို့ ယာယီငြိမ်းချမ်းရေးမျှသာ ရပေမည်။

          သို့ကြောင့် ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးကို တကယ်လိုလားသူတိုင်း ကမ္ဘာ့ အရေးအရာကို ဆည်းပူးရပေမည်။ ထိုသို့ဆည်းပူးရာ၌လည်း ကမ္ဘာ့ နိုင်ငံရေး၏ အခြေခံသဘောတရားများကို ဉာဏ်ငုံမိထားရပေမည်။ သို့မှသာ မိနစ်အတွင်း နာရီအတွင်း ပြောင်းလဲနေသည့် ကမ္ဘာ့အရေးများ ကို နားလည်ရန် လွယ်ကူမည်ဖြစ်သည်။

           ထို့ကြောင့် ဤစာအုပ်တွင် အရေးကြီးသည့် နိုင်ငံကြီးများ အကြောင်းကို အကျဉ်းချုံး၍ မြေပုံများနှင့် ယှဉ်ပြရေးသား ဖော်ပြလိုက် ပါသည်။

 

                                                                                                                             သခင်လှဖေ