ရွှေစကြာ - အင်းဝနေအင်္ဂလိပ်သံ၀ထ္ထုတိုများ

အင်းဝနေအင်္ဂလိပ်သံ

(၁)

ရန္တပိုစာချုပ် သတ္တမအချက်အရ အင်္ဂလိပ်အစိုးရတို့က မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေရန် သံအမတ်အဖြစ် ခန့်ထားလိုက်သော မေဂျာ ဗားနေ သည် နောက်လိုက်အမှုထမ်း ကုလားဖြူ ကုလားနက် ၃၉ ယောက် နှင့်အတူ အိန္ဒိယဘုရင်ခံချုပ်က မြန်မာဘုရင်မင်းမြတ်ထံ ဆက်သလိုက်သော လက်ဆောင်တော်များကို ယူငင်၍ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၉၂ ခု ကဆုန်လဆန်း ၁ရက်၊ ခရစ် ၂၄. ၄. ၁၈၃ဝ ကြာသပတေးနေ့တွင် မြန်မာနိုင်ငံ ရတနာပူရ အဝရွှေမြို့တော်သို့ ရောက်လာ၏။ နောက်လိုက် ၃၉ ယောက်အနက် ဗားနေ၏ညီ လက်ဖတင်နင် ဂျော့ဗားနေး (Lieut. Grorge Burney)နှင့် ကျန်းမားရေးအတွက် ဂွတ် (Good) ဆိုသူ ဆေးဆရာ (လက်ထောက်ဆရာဝန် အတန်းအစားတစ်ယောက်)၊ ကော့တွန် (Cotton) ဆိုသူ စကားပြန်တစ်ယောက်၊ စာရေးနှင့် စကားပြန် အက်ဒဝပ် (Edward) ဆိုသူတစ်ယောက်ပါ၏။ အက်ဒဝပ်မှာ စာရေးလည်းလုပ်ရ ၏။ စကားပြန်လည်းလုပ်ရ၏။ ဗားနေး၏ညီဖြစ်သူ လက်ဖတင်နင် ဂျော့ဗားနေးမှာ လက်ထောက်သံရုံးအရာရှိဖြစ်၏။ ထို့ပြင် မြန်မာစာရေး တတ်သော စံလှဆိုသူ မြန်မာလူမျိုးစာရေးတစ်ယောက်နှင့် မြန်မာ ဘာသာစကား သင်ဆရာအဖြစ်ဖြင့် ဘိုးမြဆိုသူ မြန်မာမွတ်စလင် တစ်ယောက်လည်း ပါရှိ၏။ မြန်မာဘာသာစကား သင်ဆရာ ဘိုးမြမှာ ဟိန္ဒူစတန်နီစကားလည်း တတ်ကျွမ်း၍ သံရုံးရှိ အိန္ဒိယသားကုလားများ အတွက် စကားပြန်ဖြစ်သည့်ပြင် ရံဖန်ရံခါ စာရေးလည်းလုပ်ရ၏။ ဆက် သရန် လက်ဆောင်တော်မှာ မြင်းနှင့်တပ်၍ ဆွဲနိုင်သော ကိရိယာ တန်ဆာပလာအစုံနှင့် ခြောက်ပေါင်ဒါ အမြောက်နှစ်လက်ဖြစ်၏။ ရောက်လျှင်ရောက်ချင်း ဆိုင်ရာဝန်မင်းများထံ ဝင်ရောက်၍ အကြောင်း ကြားရာ ရွှေမြို့တော်အနောက်ပြင် ဆင်ကျုံးအနီး တိုက်အိမ်၌ နေရာချ ထားလိုက်လေ၏။ ၎င်းတိုက် အိမ်မှာ ရွှေမြို့တော်ပြင်ဘက် အနောက် မြောက်ထောင့် ဆင်ကျုံးနံဘေး၌ရှိ၏။ နိုင်ငံခြားသား ကုလားသံတမန် များ လာရောက်သည့်အခါ နေထိုင်ရန်အတွက် အင်းဝရွှေမြို့တော်ရှိ စပိန်လူမျိုးကုန်သည်ကြီး လင်စီယိုဂိုး (Lanciago) အား ကြပ်မတ်၍ဆောက်လုပ်သော တိုက်အိမ်ဖြစ်ပေသည်။ မေဂျာဗားနေမှာ ကော့တွန်ဆို သူ စကားပြန်သက်သက်တစ်ယောက်၊ စာရေးနှင့်စကားပြန် နှစ်မျိုးလုပ် ရသော အက်ဒဝပ်ဆိုသူတစ်ယောက်၊ မြန်မာဘာသာစကားသင်ဆရာ ဘိုးမြဆိုသူ မြန်မာမွတ်စလင်တစ်ယောက် ပါရှိသည့်ပြင် ဗားနေ ကိုယ်တိုင်ကလည်း မြန်မာစကားကို အတော်အသင့် တတ်မြောက် ထားသူဖြစ်ပေ၏။ အကြောင်းမူကား ဗားနေးသည် တစ်နေ့သ၌ မိမိအား မြန်မာပြည်သို့ ခန့်ထားလိမ့်မည်ဟု တင်ကြို သိရှိထားသဖြင့် မြန်မာ ရာဇဝင်နှင့် မြန်မာပြည်အကြောင်း လေ့လာပြီး မြန်မာစကားကို ကျနစွာ ပြောနိုင်အောင် သင်ကြားထားခဲ့ကြောင့်တည်း။ ဗားနေသည် ထားဝယ် တွင်လည်း ခေတ္တခရိုင်ဝန်လုပ်ခဲ့ဖူး၏။ အထူးအားဖြင့် ဗားနေသည် ရွှေမြို့တော်ရောက်လျှင် အခက်အခဲမရှိရအောင် ရွှေမြို့တော်အကြောင်း ကောင်းကောင်း ကျွမ်းကျင်နားလည်သော စံလှဆို မြန်မာလူမျိုးတစ် ယောက်ကို ရန်ကုန်ဝန်ကြီး မင်းကြီးမဟာမင်းလှရာဇာ (ဦးခိုင်) ထံမှ တောင်းယူခေါ်ငင်ခဲ့၍ မြန်မာစာရေးရန်အတွက် မြန်မာစာရေးအဖြစ်နှင့် ခန့်ထားလိုက်၏။ စံလှမှာ ဇာတိအားဖြင့် သန်လျင်သားဖြစ်၏။ ၁၉ နှစ်သားမှစပြီး အင်းဝမြို့တော်တွင် ခုနစ်နှစ်တိုင်တိုင် နေထိုင်ခဲ့ဖူး၍ လွန်ခဲ့သောနှစ်ကမှ ရန်ကုန်ဝန်ကြီးထံ ရောက်လာခဲ့ပြီး ဝန်ကြီး၏ အိမ်ဦး စာရေးလုပ်နေသူဖြစ်၏။ စံလှမှာ အင်းဝတွင်နေစဉ်က လွှတ်တော် နားခံတော်တစ်ဦးထံ၌ လွှတ်တော်၊ ရုံးတော်၊ ဗြဲတိုက်တော်တို့နှင့်စပ်သော အရေးအသားများ သင်ကြားခဲ့ဖူး၍ သံတော်ဦးတင်လွှာ၊ အစီရင်ခံစာမှ စပြီး နန်းတော်၊ အိမ်တော်၊ လွှတ်တော်၊ ရုံးတော်၊ ဗြဲတိုက်တော်တို့နှင့် စပ်လျဉ်းသောစာများ စီကုံးရေးသားနိုင်ခဲ့၏။ စံလှကို အစားကျွေး၍ တစ်လလျှင် မြန်မာနိုင်ငံတော်သုံး ကျပ်ငွေ ၃ဝ (သုံးဆယ်) ပေးသည့်ပြင် အဝတ်အတွက်လည်း မပြတ်မလပ်ပင် ပိတ်စများ၊ သက္ကလတ်စများ၊ တစ်ကျွန်းတစ်နိုင်ငံဖြစ် ဆေးရေးပုဆိုးများပေးလေ့ရှိပေ၏။ မြန်မာ ဘာသာစကားသင် ဆရာအဖြစ်နှင့် လိုက်ပါလာသူ မြန်မာမွတ်ဆလင် တိုးမြမှာ အရပ်သုံးမြန်မာစကားမျှကိုသာ တတ်ကျွမ်း၍ ထီးသုံးနန်းသုံး၊ လွှတ်တော်၊ နန်းတော်၊ ဗြဲတိုက်တော်သုံး စကားများ နားလည်းမလည်၊ ပြောလည်းမပြောတတ်၊ ရေးလည်းမရေးတတ်ပေ။ ဘိုးမြမှာ အင်းဝ ရွှေမြို့တော်သို့လည်း ယခုမှရောက်ဖူး၍ ရွှေမြို့တော်အကြောင်းလည်း လုံးဝမသိရာ နေရာတကာတွင် စံလှကသာ ခေါင်းဆောင်၍ သွားလာ လုပ်ကိုင်၍ ဆောင်ရွက်နေရ၏။ သို့သော် ဘိုးမြ၏လခမှာ စံလှကဲ့သို့ ၃ဝ ပင်ဖြစ်၍ အဆင့်အတန်းလည်း တန်းတူပင်ထားပေ၏။

မှတ်ချက်။ ။ အင်းဝရွှေမြို့တော်တွင် အမြဲတမ်းလာရောက်နေ ထိုင်သော ဤဗြိတိသျှသံအမတ် မေဂျာဗားနေးကို မြန်မာတို့က မယ်ဇယ်ဘော်ရနီဟုခေါ်ကြ၏။ ၎င်း၏ အင်္ဂလိပ်နာမည် အပြည့်အစုံမှာ Major, Henry Burney ဟူ၍ဖြစ်။ ဗားနေး၏အသက်မှာ ထိုချိန်က ၃၈ နှစ်ရှိပြီး ဗားနေးသည် အင်းဝတွင် ခုနစ်နှစ်တိုင်တိုင် နေထိုင်သွား၏။ စာရေးလည်းလုပ်၊ စကားပြန်လည်းလုပ်ရ၍ အင်္ဂလိပ်သံရုံးအတွက် အရေးပါဆုံးတစ်ယောက်ဟု ဆိုလောက်သူ အက်ဒဝပ်ကို မြန်မာတို့က ဧတွယ်ဟုခေါ်ကြ၏။ ထို့ကြောင့် ကုန်းဘောင်ဆက် မဟာရာဇဝင်တော် ကြီး၊ ဘကြီးတော်ဘုရား အခန်းစာမျက်နှာ ၁၁၉၃ တွင်

“ထိုအခါ ရတနာပူရ အဝမြို့တော်တွင် ရှိနေသည့် အင်္ဂလိပ်အရေး ပိုင် မယ်ဇယ်ဘော်ရနီ၊ ဧတွယ်တို့က ဆဒ္ဒန်ဆင်မင်းသခင် ဘဝရှင် မင်းတရားကြီးကို လျှောက်ထားကြသည်ကား” စသည်ဖြင့် ပါရှိခဲ့ပေ သည်။ ဒုတိယ နဝဒေးခေါ် ဝက်မစွတ်မြို့စား နဝဒေးရေးသော ရွှေဘိုမင်း ၏ ရဲတင်းမော်ကွန်း၌လည်း ..

“ကုလားတန်ဆေး၊ ကိုယ်ရည်သွေးဖြင့်၊ စိုးရေးမင်းဘွယ်၊ တမန် သွယ်၍၊ မယ်ဇယ်ခေါ်ညီ၊ ဘော်ရနီတို့၊ ပထဝီဟောမှတ်၊ ကောလိဓာတ် ဟု၊ အပြတ်အဋ္ဌာန်း၊ ကုန်းဘောင်နန်းသို့၊ မိတ်ပန်း ပဏ္ဏာ၊ စေလွှတ်ရာ လည်း၊ ဌာနာဌာန၊ အရအမိ၊ မသိမင်းရိပ်၊ အင်္ဂလိပ်တို့အဖို့မဟုတ်” စသည်ဖြင့် စပ်ဆိုထားခဲ့ပေသည်။ ။

ဧတွယ်ခေါ် အက်ဒဝပ်သည် စံလှထံ၌ မြန်မာစာနှင့် မြန်မာစကား ကို အားလပ်ခွင့်ရသည့်အခါများတွင် ထပ်မံဆည်းပူးနေ၏။ အကြောင်း မူကား အက်ဒဝပ်တတ်ထားသော မြန်မာစကားမှာ အောက်မြန်မာနိုင်ငံသုံး အရပ်သုံးစကားမျှဖြစ်၍ ရွှေမြို့တော်သုံး၊ ထီးသုံးနန်းသုံး၊ လွှတ်တော်၊ ရုံးတော်၊ ဗြဲတိုက်တော်သုံးစကားများ လုံးဝနားမလည်သောကြောင့် တည်း။ အက်ဒဝပ်သာမဟုတ်။ စကားပြန် သက်သက်လုပ်သူ ကော့တွန် နှင့် ဗားနေးကိုယ်တိုင်လည်း ဤနည်းပင်ဖြစ်၍ ရွှေမြို့တော်သုံး၊ ထီးသုံး နန်းသုံး၊ လွှတ်တော်၊ ရုံးတော်၊ ဗြဲတိုက်တော်သုံး စကားများ ယခုမှ ကြားဖူးကာ ထပ်မံသင်ကြားလေ့လာ နေကြရပေ၏။ ၎င်းတို့ အတွက်အကောင်းဆုံးဆရာမှာ စံလှဖြစ်၍ အချိန်မရွေး အားမနာပါးမနာ မကြောက်မရွံ့ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ နားမလည်မချင်း မေးဝံ့မြန်းဝံ့ ဖြစ်သောကြောင့် စံလှအား အစစအရေးပေးကာ မျက်နှာသာပေးထားကြလေ၏။ အက်ဒဝပ်က စံလှအား အင်္ဂလိပ်စာနှင့် အင်္ဂလိပ်စကားကို သင်ယူလိုက သင်ပေးမည့်အကြောင်း ပြောပြရာ စံလှက ဝါသနာမပါသဖြင့် ထိုမျှလောက်အဆို ရခက်ခဲ၍ မပီမသပြောရသော စာမျိုး၊ စကားမျိုးကို မသင် လိုကြောင်း ခါးခါးသီးသီး ငြင်းဆိုလိုက်၏။ အက်ဒဝပ်မှာ စံလှပြောပုံကို သဘောကျကာ ပြုံးမိလေ၏။ စံလှအတွက်လည်း သနားသွား၏။ အကြောင်းမူကား အင်္ဂလိပ်စာနှင့် စကားတတ်လျှင် တန်ဖိုးမဖြတ်နိုင်အောင် အကျိုးဖြစ်ထွန်းမည်ဟု ထင်မြင်မိသောကြောင့်တည်း။ စင်စစ် အားဖြင့် ၎င်းတို့သည် အင်္ဂလိပ်စာနှင့် စကားမတတ်သူကို ပို၍အလို ရှိပေ၏။ အကြောင်းမူကား အင်္ဂလိပ်စာနှင့် စကားတတ်လျှင် ပေါင်းသင်း ဆက်ဆံရာ၊ ခိုင်းစေရာတို့၌ ခရီးရောက်၍ လွယ်ကူချောမောစွာပြီး မြောက်နိုင်သည် မှန်သော်လည်း မိမိတို့၏ ပြောဆိုပြုမူချက်တို့ကို သိရှိကာ မြန်မာအစိုးရတို့၏ နားသို့ပေါက်အောင် ကြံဆောင်သွား နိုင်သောကြောင့်တည်း။

အမှန်အားဖြင့်ဆိုလျှင် ထိုအချိန်၌ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မြန်မာလူမျိုး ထဲက အင်္ဂလိပ်စာနှင့် စကားတတ်သူမှာ လုံးဝမရှိသလောက် ဖြစ်နေ ပေ၏။ သို့ဖြစ်၍ပင် စစ်အတွင်းက ရန္တပိုစာချုပ်ချုပ်ဆိုစဉ် မြန်မာတို့ ဘက်မှ အင်္ဂလိပ်စကားတတ်သူ မြန်မာမရှိ၍ မြန်မာစကားတတ်သူ ယုဒသန် ခေါ် ဂျပ်ဆင်နှင့် ဆရာပရိတ် ခေါ် ဒေါက်တာပရိုက်စ်ဆိုသော အမေရိကန်လူမျိုးနှစ်ယောက်ကို စကားပြန်အဖြစ်နှင့် အသုံးပြုခဲ့ရခြင်း ဖြစ်ပေ၏။ စံလှမှာ ဗားနေးနှင့် အက်ဒဝပ်တို့လူစုကို နန်းတော်၊ အိမ် တော်၊ လွှတ်တော်၊ ရုံးတော်၊ ဗြဲတိုက်တော်များနှင့် ဈေးများ၊ ကျောင်းများ၊ဥယျာဉ်တော်များကို လိုက်လံပြသရ၏။ စားရေးသောက်ရေးအတွက် ဈေးနာဝယ်ခြမ်းရေးမှစပြီး စံလှကသာ လမ်းပြကာ ကုလားတစ်စုနှင့် စံလှကို လူကြီးလုပ်ပြီး လွှဲအပ်ခိုင်းစေရ၏။ စံလှကား နေရတကာတွင် လည်လည်ဝယ်ဝယ်ရှိ၍ ထကြွလုံ့လလည်း ရှိသည့်ပြင် ဖြန်းသန်းညာဝါး ခြင်း၊ လိမ်လည်ကောက်ကျစ်ခြင်းမရှိ။ ဖြောင့်မတ်သူ၊ သစ္စာရှိသူ တစ်ယောက်ဖြစ်သောကြောင့် ဗားနေးနှင့် အက်ဒဝပ်မှစပြီး ကုလားတစ်စု တို့မှာ စံလှအပေါ်၌ ယုံကြည်စိတ်ချကာ အားထားချစ်ခင်နေကြရလေ ၏။ စံလှမှာ မြန်မာစာရေးရန်အတွက် စာရေးလုပ်ငန်းသာမက နေရာ တကာတွင် အသုံးဝင်၍ အင်္ဂလိပ်သံရုံးတစ်ခုလုံး၏ အောက်ခြေသေတ္တာမှောက်သဖွယ် ဖြစ်နေလေ၏။ စံလှကား အလုပ်ကိုလည်း မတွက်ကပ်ဘဲ မိမိတာဝန်ဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ မဟုတ်သည်ဖြစ်စေ မိမိနှင့်မဆိုင်သော ရုံးစေလုလင်အလုပ်ကစပြီး အောက်ခြေသိမ်းလုပ်နိုင်သူ၊ လုပ်ရန် ဝန်မလေးသူဖြစ်သည့်အတိုင်း လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ရာ ဗားရေးနှင့်တကွ သံရုံးတစ်ခုလုံး၏ ကျေနပ်ခြင်းကို ခံယူရရှိခဲ့လေ၏။

(၂)

ဗားနေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရန် အဓိကတာဝန်များမှာ မြန်မာပြည် နယ်စပ်ရှိ အင်္ဂလိပ်ပိုင်နက်များနှင့် အဆက်အသွယ်ဖွင့်လှစ်ရန်၊ မြန်မာတို့ ထံမှ ရရန်ရှိသော စစ်လျော်ကြေးငွေ တစ်ကုဋေအနက် နောက်ဆုံးအရစ် ဖြစ်သည့် ကျပ်ငွေတစ်ဆယ့်နှစ်သိန်းခန့်ကို အမြန်တောင်းယူရန်၊ ဗြိတိသျှ (အင်္ဂလိပ်)တို့၏ ကုန်သွယ်ရေးတိုးတက်ရန်၊ မြန်မာပြည်၌ စီးပွားရှာဖွေသော ဗြိတိသျှ အစိုးရလက်အောက်ခံ လူမျိုးများအတွက် ကူညီစောင့် ရှောက်ရန်နှင့် မြန်မာ့ဘုရင့်အစိုးရကို အမြဲတမ်းအကဲခတ်၍ မြန်မာ့နန်း တွင်းဆိုင်ရာ သတင်းများကို စုဆောင်းပေးပို့ရန် ဖြစ်ပေ၏။