မြင့်ကြိုင် - ကြာငါးခိုင်သို့ စာကန်တော့ပန်း

          ခေတ်စမ်းစာရေးဆရာကြီး သိပ္ပံမောင်ဝ (ဦးစိန်တင်၊ ဘီအေ-မြန်မာ စာဂုဏ်ထူးတန်း ပထမအဆင့်၊ အိုင်စီအက်စ်၊ အရေးပိုင်၊ အတွင်းဝန်)၏ စာစုစာရင်း ပြုစုခဲ့စဉ် (၁၉၇၃-၁၉၇၅) မှတစ်ဆင့် သိပ္ပံမောင်ဝ ရာပြည့် ကာလ (၁၉၉၈-၉၉) အထိ သိပ္ပံမောင်ဝ၏ စာစုအဖြစ် အောက်ဖော်ပြပါ အတိုင်း စာရင်းပြနိုင်ခဲ့ပါသည်။

 ၁။ လုံးချင်းစာအုပ်ပေါင်း          ၁၃ အုပ်

 ၂။ မောင်လူအေး ဇာတ်ဆောင်ပါဝတ္ထုဆောင်းပါး (Sketch) များ

၃။ မောင်လူအေး ဇာတ်ဆောင်အမည်မပါဝတ္ထုဆောင်းပါးများ       ၁၃ ပုဒ်

၄။ ခရီးသွားဆောင်းပါးရှည်ပေါင်း          ၃ ပုဒ်

၅။ စာပေဆောင်းပါးများ          ၁၀၆ ပုဒ်

 ၆။ ပေးစာဆောင်းပါးများ          ၅၆ ပုဒ်

၇။ ပြဇာတ်များ                        ၂၅ ပုဒ်     

၈။ အထွေထွေရေးသားချက်စာများ          ၄၇ ပုဒ်

          စာရေးဆရာကြီး သိပ္ပံမောင်ဝတွင် ထူးခြားစရာအဖြစ် ကလောင် အမည်ကွဲပေါင်းမှာ စာစုစာရင်းပြုစုစဉ်က ၅၂ ခု၊ သိပ္ပံမောင်ဝ ရာပြည့် ကာလတွင် ၅၇ ခု ရှိခဲ့ရာမှ ယနေ့ယခုသော် ကလောင်အမည်ပေါင်း ၆၀ အထိ တိကျစွာသော သက်သေသာဓက စာအထောက်အထား (အထူး သဖြင့်သိပ္ပံမောင်ဝ၏ ပုံနှိပ်မူ မဖြစ်သေးသော လက်ရေးစာမူ) များမှ လေ့လာ စူးစမ်းနိုင်မှုဟု ဆိုချင်ပါသည်။ မည်သို့ဖြစ်စေ သိပ္ပံမောင်ဝ စာစုများကို နှစ်ပေါင်းလေးဆယ့်ငါးနှစ်ကျော် (၁၉၇၃-၂၀၁၉) မျှ ထဲထဲဝင်ဝင် လေ့လာ စူးစမ်းချင်စိတ်သည် ယခုတော့ မှတ်ချက်ချနိုင်စရာတွေ တွေ့ လာရပါပြီ။

           သိပ္ပံမောင်ဝ၏စာစုတို့ကို လေ့လာစူးစမ်းရင်း သိပ္ပံမောင်ဝ၏ဘဝ နှင့် စာပေသဘောကိုပါ တွဲလျက် မြင်လာမိသဖြင့် မှတ်ချက်ချနိုင်စရာအထိ ဖြစ်လာမိပါသည်။ သိပ္ပံမောင်ဝ စာစတင်ရေး ပုံနှိပ်စာအသွင်အရ ၁၉၁၉ ခုနှစ်ကာလ ထိုခေတ်သတင်းစာ (သူရိယ၊ မြန်မာ့အလင်း)တွင် ဝဇီရာတင့် ကလောင်အမည် (ဝဇီရာဟူသည်မှာ စိန်ကို ဆိုလို၍ စိန်တင့်ဟု သူ၏ အမည်ကွဲကို ယူခြင်း)ဖြင့် ရေးသားခဲ့ခြင်း ဟူပါ၏။ သို့သော် သိပ္ပံမောင်ဝ ၏ ပထမဦးဆုံး ပုံနှိပ်စာ အထောက်အထားမှာ ၁၉၂၅၊ စက်တင်ဘာလ ထုတ် စာမူနှစ်ပုဒ် (အင်္ဂလိပ်စာမူ တစ်ပုဒ် + မြန်မာဘာသာစာမူ တစ်ပုဒ်) ကိုသာ မှတ်ယူထားရသဖြင့် သိပ္ပံမောင်ဝ၏ စာရေးသက်ကို ၁၉၂၅-၄၁ ဟုသာ မှတ်ရပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ စာရေးသက် ၁၆ နှစ်အတွင်း စာရေးဆရာ သိပ္ပံမောင်ဝသည် စာမူပုဒ်ရေပေါင်း ၄၉၈ ပုဒ် ရေးထုတ်ခဲ့ပြီး သူ သက်ရှိ ထင်ရှားရှိစဉ်က လုံးချင်းစာအုပ် ၄ အုပ်ကို စီစဉ်ထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့၍ စာအုပ် တစ်အုပ်ကို စီမံတည်းဖြတ်ပေးပြီး အခြားစာအုပ်နှစ်အုပ်တွင် သီးသန့် အမှာ စာနှစ်ပုဒ်ကို ရေးထုတ် ပုံနှိပ် ဖြန့်ချိဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ ယနေ့ယခုသော် သူ့ သီးသန့်လုံးချင်း စာအုပ်ပေါင်းမှာ ၄၃ အုပ် ရှိလာပြီ ဖြစ်ပေသည်။

           စာရေးဆရာကြီး သိပ္ပံမောင်ဝ၏ စာစုတို့ကို လေ့လာစူးစမ်းရင်း သူ စာရေးသက် ၁၆ နှစ်အတွင်း သူ့ဘဝ၊ သူ့စာပေ၊ ရေးစွမ်းနိုင်မှုကိုပါ မှတ်ချက် ချပြနိုင်စရာတို့လည်း ရှိလာပါသည်။ ဆိုလိုရင်းမှာ ဆရာ သိပ္ပံမောင်ဝသည် ၁၉၃၅ ခုနှစ်တွင် စာအများဆုံးရေးခဲ့၍ ၁၉၂၇ ခုနှစ်တွင်မူ စာတစ်ပုဒ်တည်း ကိုသာ ရေးပြုပုံနှိပ်မူ ရှိခဲ့ရ၍ ဖြစ်ပါသည်။ သိပ္ပံမောင်ဝ၏ ဘဝဖြစ်စဉ်၊ စာပေသမားဘဝကိုပါ သတိထား နှိုင်းယှဉ်လေ့လာပါက အခြားမှတ်ချက် များကိုပါ ရှာတွေ့နိုင်စရာများလည်း ရှိလာပါလိမ့်မည်ထင်သည်။ ဥပမာ ပထမဦးဆုံး ရေးစာများကို ၁၉၁၉ ခုနှစ် (ဝဇီရာတင့် ကလောင် အစပြုရာ) ကုန်အထိ လုံးဝ(လုံးဝ) ရှာဖွေ၍ မတွေ့၊ ပုံနှိပ်မူ အထောက် အထားများလည်း လုံးဝမရှိခဲ့လေရော့သလား။ (ရှားပါး မြန်မာစာနယ်ဇင်းတွေလည်း အပါအဝင် သိပ္ပံမောင်ဝကိုယ်တိုင် စာမရေးနိုင်သော ၁၉၂၁ နေရှင်နယ် အမျိုးသားကျောင်းဆရာလေးဘဝ၊ ၁၉၂၄ အိုင်အေဆုရ သာဒိုးအောင်ဆု တံဆိပ်ရနှင့် စာကြိုးစားပါသော တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဘဝ မဟုတ်လား။ စကားချပ်)

           ၁၉၂၅-၁၉၂၇ ဘွဲ့ရ (ဘီအေ၊ ပထမတန်းဂုဏ်ထူး) ကာလတွင် စာတစ်ပုဒ်စ၊ နှစ်ပုဒ်စ စတင်ရေးချပါလေပြီ။ အထူးသဖြင့် ကောလိပ်မဂ္ဂဇင်း၊ ကဝိမျက်မှန် မဂ္ဂဇင်းတို့မှသည် အင်္ဂလန်ပြည် အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်မှ နေ၍ ရန်ကုန် သူရိယသတင်းစာသို့ စာပေအကြောင်း ဆောင်းပါးပုဒ်ရေ ၇၀ မျှ ရေးပို့ဖော်ပြခဲ့ခြင်း အထောက်အထားတို့သည် ၁၉၂၇-၁၉၂၉ အတွင်း သိပ္ပံမောင်ဝ စာရေးခြင်း သက်သေတွေပင် မဟုတ်လော။ မှတ်မှတ်ရရအား ဖြင့် စာအရေးနိုင်ဆုံး၊ ပုဒ်ရေအများဆုံးကာလမှာ ၁၉၃၄-၃၅ နှစ်များဟု ဆိုရပါမည်။ အထူးသဖြင့် ၁၉၃၅ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလတွင် စာမူ ပုဒ်ရေ ပေါင်း ၁၆ ပုဒ် ရေးထုတ် သက်သေရှိထားခဲ့၍ အံ့ဖွယ်အတိ စာရေးဆရာတဲ့ လား။ အထူးသဖြင့် ကြီးပွားရေးမဂ္ဂဇင်း၊ အတွဲ ၄၊ အမှတ် ၁ (၁၉၃၅၊ အောက်တိုဘာလထုတ်)တွင် ကလောင်ကွဲ (ခွဲ) ၁၃ ခုဖြင့် စာမူ ၁၃ ပုဒ်ကို သက်သေပြနိုင်စရာအထိ ရေးခဲ့သည်။ သက်သေမပြနိုင်စရာ လျှိုကလောင် ကွဲ သုံးလေးခုပင် ရှိသော်ငြားလည်း သက်သေမရှိသေး၍ ကလောင်အမည် အရ သိပ္ပံမောင်ဝ ရေးစာဖြစ်ကြောင်းတော့ သိထားခဲ့ဖူးပါသည်။ တကယ်မူ ၁၉၃၅၊ အောက်တိုဘာ၊ နိုဝင်ဘာ နှစ်လသည်ကား ဂန္တလောကမဂ္ဂဇင်း၏ အကျိုးဆောင်အယ်ဒီတာဘဝဖြစ်၍ ခေတ်စမ်းပုံပြင်စာအုပ် ပထမတွဲနှင့် အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်စာအုပ် ပထမအကြိမ်ထုတ် ဝေဖြန့်ချိနိုင်ခြင်းသာမက ထိုစဉ်က မြန်မာ့နေ့စဉ်သတင်းစာ၏ ခေတ်စမ်းစာပေတိုက်ပွဲတွင် ကလောင် ကွဲများဖြင့် ဦးဆောင်ရေးသား ပါဝင်လှုပ်ရှားနေချိန်ပင် မဟုတ်လား။

           ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် သိပ္ပံမောင်ဝသည် စာမူပုဒ်ရေ ၄ဝ၊ ၁၉၃၅ စာမူ ပုဒ်ရေ ၇၂ ပုဒ်၊ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင် စာမူပုဒ်ရေ ၅ဝ မျှ ရေးထုတ်ဖြစ်ခဲ့ပါ ကြောင်း သက်သေကောင်းရှိနေပါချေပြီ။

           မည်သို့ဖြစ်စေ ဇွန်လတွင် မွေး (၅-၆-၁၈၉၉ တနင်္လာနေ့) ဇွန်လတွင် ကွယ်လွန် (၆-၆-၁၉၄၂ စနေနေ့) ခဲ့ပါ သော စာရေးဆရာ သိပ္ပံမောင်ဝသည် ကွယ်လွန်သည့်တိုင် စာရေးသွားနိုင်ခဲ့သူဟု မှတ်ဖွယ် အထောက်အထားကောင်းမှာ သူ ၏နာမည်ကျော် စစ်အတွင်း နေ့စဉ် မှတ်တမ်းပါတည်း။ ၅-၁-၁၉၄၂ မှ ၅-၆-၁၉၄၂ အထိ ရေးသားမှတ်တမ်း တင်ထားခဲ့သော မြန်မာအရာရှိကြီးတစ်ဦး၏ သမိုင်းဝင်မှတ်တမ်းကို ၁၉၆၆ (ပုဂံစာအုပ်တိုက်ထုတ်)တွင် ပထမအကြိမ်၊ မြနန္ဒာစာအုပ်တိုက်သည် ၂၀၀၂ ခုနှစ်၌ ဒုတိယအကြိမ်၊ ၂၀၁၀ ခုနှစ်၌ (စိတ်ကူးချိုချို စာအုပ်တိုက်ထုတ်) အဖြစ် ဒုတိယအကြိမ် ရိုက်ပြထားသော်လည်း အမှန်မှာ တတိယအကြိမ် (သုံးကြိမ်)အဖြစ် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေသည်။ ထို့အပြင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်ပင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၄ နှုန်းဖြင့် ဘာသာပြန်ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေ ရောင်းချထားခဲ့ သေးသည်။ အဓိက ရေးပြလိုခြင်းကား စာရေးဆရာ သိပ္ပံမောင်ဝသည် ၁၉၄၂ နှစ်အထိ ကလောင်အစွမ်းပြနိုင်ခဲ့သူ မဟုတ်လား။

          စာရေးဆရာကြီး သိပ္ပံမောင်ဝ (ဦးစိန်တင်)၏ ဘဝဖြစ်စဉ်များတွင် အကြောင်းအချက် လွဲမှားစွာ ရေးသားဖော်ပြ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေထားခဲ့သော စာများနှင့်ပတ်သက်၍ နောက်ထပ်တွေ့ရှိလာသည့် အနေအထားများဖြင့်အောက်ပါအတိုင်း ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်ရင်း ဤသိပ္ပံမောင်ဝ စာဆောင်းပါးကို တစ်ဆက်တည်း တင်ပြဖော်ညွှန်းအပ်ပါသည်။ (ရုပ်ရှင်တေးကဗျာ၊ ၂၀၁၃ ဇူလိုင်လထုတ် ဆောင်းပါးကို ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်ထားပါသည်။)

(က) ဘဝဖြစ်စဉ်အမှတ်တရများ

၁၈၉၉           - မော်လမြိုင်မြို့၊ မုပွန် နတ်ကျွန်းရပ်နေ ဖူးကားကုမ္ပဏီ စာရေးကြီး ဦးအုန်းရွှေ၊ ဒေါ်သစ် တို့မှ ဇွန်လ ၅ ရက် (တနင်္လာနေ့) တွင် မွေးဖွား။ သားသုံးယောက်အနက် ဒုတိယမြောက်သား(အလတ်)။ ငယ်နာမည် မောင်စိန်တင့်။

၁၉၀၅           (ခန့်) ၁၉၁၉ - မုပွန်ရပ်၊ ဆရာဦးချစ်လှကျောင်းတွင် ကျောင်းစတင်နေ။ ထို့နောက် မောင်ငံရပ်ရှိ စိန့်ဩဂတ်စတင်း samosÝ (St. Augustine's Society for the Propagation of the Gospel) သာသနာပြုကျောင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့၍ သတ္တမတန်း အောင်သည်အထိ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် သင်ယူ။ ။ - အဋ္ဌမတန်းသို့ ရောက်သောအခါ မော်လမြိုင်မြို့ရှိ ရှင်မဟာ ဗုဒ္ဓဃောသကျောင်း (ယခု အ.ထ.က ၉) သို့ ပြောင်းရွှေ့ ပညာသင်။

၁၉၂၀           - ဒသမတန်း (ဆယ်တန်း) စာမေးပွဲကို မြန်မာဘာသာနှင့်ပါဠိဘာသာတို့၌ အထူးအမှတ် (ဂုဏ်ထူး)ဖြင့် အောင်မြင်ခဲ့။ ထို့နောက် ရန်ကုန်ကောလိပ်သိပ္ပံ၏ မောင်မယ်သစ်လွင်ကျောင်းသားဘဝ၊ ဥပစာ သိပ္ပံအောက်တန်းကျောင်းသား (အိုင်အက်စ်စီ ဂျူနီယာ)။ ပထမကျောင်းသားအရေးတော်ပုံပေါ်ပေါက်။ ။

၁၉၂၀-၂၃           - ဗဟန်းကြားတောရနှင့် သရက်တောကျောင်းတိုက်တို့ ရှိဗဟိုနေရှင်နယ် အမျိုးသားကျောင်းတို့၌ ကျောင်းဆရာအဖြစ်လုပ်ကိုင်ခဲ့သေး။

၁၉၂၃           - သပိတ်လှန်ပြီးသောအခါ ကောလိပ်သိပ္ပံကျောင်းတွင် ဥပစာဝိဇ္ဇာအောက်တန်းကျောင်းသား (အိုင်အေဂျူနီယာ)အဖြစ်ပညာသင် ကြားခဲ့။

၁၉၂၄-၂၅           - ပြည်ကျောင်းဆောင်၊ အခန်း အမှတ် ၂၂၊ ကျောင်းသားဘဝကာလများ..။ - အိုင်အေ အထက်တန်းစာမေးပွဲကို မြန်မာဘာသာအတွက် ပထမဆုရသူတို့ကို ချီးမြှင့်သည့် သာဒိုးအောင်ဆုတံဆိပ် နှင့် ပါဠိဘာသာ ပထမရသူအား ချီးမြှင့်သည့် ကောလိပ် ပါဠိဆုတံဆိပ် တို့ကို ထူးချွန်စွာ အောင်မြင်၍ ရရှိခဲ့။ ထို့အပြင် ကျောင်းအုပ်ကြီး၏ တစ်လ ၂၀ ကျပ်နှင့် နှစ်နှစ် ချီးမြှင့်သည့် ဆုငွေလည်း ရရှိ။ နှစ်နှစ်စေ့သောအခါ နောက်ထပ် တစ်လ ၂၅ ကျပ် ဖြင့် အစိုးရ၏ ထောက်ပံ့ငွေပါရရှိခဲ့သေး။

၁၉၂၆           - ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကောလိပ်၏ ခြင်းလုံးလက်ရွေးစင်(တကောင်းကျောင်းဆောင်၊ အခန်းအမှတ် ၁၃၇၊ နေ့ကျောင်း သားဘ၀) ၆ ဦးအနက် အမှတ်စဉ်နံပါတ်တစ် မောင်စိန် တင်၊ မောင်ဘသိန်း၊ ဦး ကိုကြီး၊ မောင်လှခင်၊ မောင်ကလေး၊ မောင်ဘို၊ နည်းပြဆရာ ဦးကြင်။ အမှတ်စဉ်နံပါတ် ၆၊ မောင်ဘို (မောင်ဗိုလ်)မှာ မန္တလေးတက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ် အငြိမ်းစားဖြစ်သူ ဦးလူနီ၏ ဖခင်ဖြစ်ကြောင်း သိမှတ်ရသည်။

၁၉၂၇           - ဘီအေစာမေးပွဲတွင် မြန်မာဘာသာ၌ ပထမတန်းဂုဏ်ထူးဖြင့် အောင်မြင်၍ ဒယ်လီဂျန်ရှယ်ဂျီနယ် (The Dally Jamshedji Chinai Silver Medal) amosos G?bè: ခံရပြန်။ ထို့နောက် ပါမောက္ခ ဦးဖေမောင်တင်၏ ကြိုးပမ်း ချက်ဖြင့် မြန်မာစာဂုဏ်ထူးတန်းသို့ ထိုနှစ်၏ တစ်ဦးတည်းသော စာသင်သားအဖြစ် စာသင်ကြားရင်း ပထမတန်းကို ပထမအဆင့်ဖြင့် အောင်မြင်။ ထို့ နောက် ယူနီဗာစီတီကောလိပ် သိပ္ပံကျောင်း၌ပင် မြန်မာဘာသာဘက်ဆိုင်ရာ ဆရာ (ကျူတာ)အဖြစ် စာသင်ပြရင်း အမ်အေတန်းကိုဆက်လက်တက်။          

၁၉၂၇-၂၉           - ကျူတာဘဝဖြင့် ငါးလအကြာ(၂၂-၈-၁၉၂၇၊ တနင်္လာနေ့)တွင် ရန်ကုန်ဆိပ်ကမ်းမှ အင်္ဂလန်သို့ စစ်ကိုင်းသင်္ဘောဖြင့် စတင်ခရီး ထွက်ခွာ။ အိန္ဒိယဝန်ထမ်း အိုင်စီအက်စ်ရာထူး အတွက် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ် ခရိုက်ချက်ချ(Christ Church) ကောလိပ် တွင် ပညာသင်ကြားခွင့် ရရှိ။

၁၉၂၉           - အင်္ဂလန်မှ မြန်မာနိုင်ငံ (ရန်ကုန်မြို့) သို့ ၃-၁၂-၁၉၂၉တွင်ပြန်လည်ရောက်ရှိ။ ၅-၁၂-၁၉၂၉ တွင် မွေးရပ်မြေ မော်လမြိုင်မြို့သို့ ခွင့် ၆ ရက်ရ၍ ခေတ္တပြန်။ - ၉-၁၂-၁၉၂၉ (တနင်္လာနေ့)တွင် စစ်ကိုင်း၌ အိုင်စီအက်စ်ဝန်ထမ်းဘဝ (အလုပ်သင်)အဖြစ် စတင်အမှုထမ်း။ လစာ ၄၅ဝ ကျပ် စတင်လက်ခံ ရရှိခြင်း။

၁၉၃၀           - မော်လမြိုင်၊ ဒိုင်ဝန်းကွင်း၊ အမှတ် ၁၀၈၊ ဆီဆုံရပ်နေ ပညာဝန်ထောက် ဦးချစ်စု၊ ဒေါ်သိန်းရင်တို့၏ ဒုတိယသမီး မလှသန်းနှင့် ၁-၁၂-၁၉၃၀ (တနင်္လာနေ့)တွင် အိမ်ထောင် ပြု။ ၉ လလောက်သာ ပေါင်းသင်းပြီး မလှသန်း ကျန်းမာရေးမကောင်းသဖြင့် ကွယ်လွန်သွားခဲ့။

၁၉၃၂          - ကျိုက်လတ်မြို့နေ ဆန်စက်ပိုင်ရှင် ဦးစိုးကြီး၊ ဒေါ်ချစ်တို့၏သမီး မခင်မြင့် (ခင်ခင်မြင့် ခေါ် ဒေါ်ခင်သန်းမြင့်)နှင့် ၁၅၅-၁၉၃၂(တနင်္ဂနွေနေ့)တွင် အိမ်ထောင်ပြု။ သား တင်မောင် မြင့် (မောင်မွှေး ခေါ် မောင်လူမွှေး)၊ သမီး တင်မေမြင့်၊ တင်ဆွေမြင့်တို့ ထွန်းကား။ ဒေါ်ခင် ခင်မြင့်သည် ၂၇၉-၁၉၉၁ နေ့ အသက် ၇၇ နှစ်အရွယ်တွင် ကွယ်လွန်သွားခဲ့။ သမီးငယ် ဒေါ်တင်ဆွေမြင့် (မယ်ကေး)သည် အသက် ၇၂နှစ်အရွယ်၊ ၂၄-၉-၂၀၁၂) တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့။

၁၉၂၉-၄၂           - နိုင်ငံတော်ဝန်ထမ်း (အစိုးရလခစားဘဝ) အဖြစ် မြို့အုပ်၊နယ်ပိုင်ဝန်ထောက်၊ အရေးပိုင်၊ ဒုတိယအတွင်းဝန် စသည့် ရာထူး ဌာနန္တရအမျိုးမျိုးဖြင့် စစ်ကိုင်း၊ မိတ္ထီလာ၊ မင်းဘူး၊ ဟင်္သာတ၊ ဇလွန်၊ မြောင်းမြ၊ ညောင်တုန်း၊ ရန်ကုန်(အင်းစိန်)၊ စလင်း၊ ကျောက်ဆည်၊ ရွှေဘို၊ မန္တလေး ပေါင်း ၁၂ မြို့တို့၌အမှုထမ်းခဲ့။ - ၁၉၄၂ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၆ ရက်၊ စနေနေ့၌ ရွှေဘိုခရိုင်၊ ကန့်ဘလူ အရှေ့ဘက် ဆယ်မိုင်ခန့်အကွာရှိ ဂါထာရွာ ဗိုလ်တဲ၌ ဓားပြလူဆိုးတို့၏ အထင်မှားလက်လွန်မှုကြောင့် ကွယ်လွန်ခဲ့ရ။ (အတွေးအမြင်၊ အမှတ် ၈၀၊ ဇွန်-ဇူလိုင်၊ ၁၉၉၂ မှ ဆောင်းပါးကို ပြန်လည် ပြင်ဆင်ပြီး ဖြည့်စွက်ရေးပါသည်။)

(ခ) စာပေသမား အမှတ်တရဖြစ်စဉ်များ

၁၉၁၉           - ဆယ်တန်းမအောင်မီ ကျောင်းသားဘဝကတည်က “ဝဇီရာတင့်” ဟူသော ကလောင်အမည်ဖြင့် သတင်းစာများတွင်စာရေးပို့ခဲ့။

၁၉၂၅           - သူ ၏အစောဆုံးဖြစ်မည်ထင်သော အိပ်စ် (X) အမှတ်အသားပါကလောင်အမည်ဖြင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဆောင်းပါးစာတို့ကို ယူနီဗာစီတီကောလိပ်မဂ္ဂဇင်း၌ တွေ့ရှိရ။

၁၉၂၆-၂၇ - ခေတ်စမ်းသမားမဖြစ်မီ “မောင်စိန်တင်” ဟူသော အမည်ရင်းဖြင့် ယူနီဗာစီတီကောလိပ်မဂ္ဂဇင်း၊ ကဝိမျက်မှန် မဂ္ဂဇင်းတို့တွင် ဆောင်းပါးများ ရေးသားခဲ့။

၁၉၂၇-၂၉           - အင်္ဂလန်ပြည် အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်မှနေ၍ သိပ္ပံ ကျောင်းသား မောင်မြသွင်” ကလောင်အမည်ဖြင့် ရန်ကုန် သူရိယ နေ့စဉ်သတင်းစာသို့ မြန်မာစာပေအကြောင်း ဆောင်းပါးများပုဒ်ရေ ၇ဝ ကျော်မျှ ရေးပို့ခဲ့။ ။

၁၉၃၃           - ခေတ်စမ်းစာပေကျမ်းစဉ်အဖြစ်ဖြင့် ဂန္ထလောကမဂ္ဂဇင်းတွင်အခန်းဆက်ဝတ္ထုအသွင် ရေးသားလာခဲ့သော လှအုံးမယ်” ဝတ္ထုကို လုံးချင်းအဖြစ် ထုတ်ဝေခဲ့။ “လှအုံးမယ်”ဝတ္ထုသည်သိပ္ပံမောင်ဝ တစ်အုပ်တည်းသော မြန်မာမှုပြု ဝတ္ထု။

၁၉၃၃-၃၈           - “ပုဂံဆောင်းပါးပေးစာများ” အမည်ရှိ ဆောင်းပါးကို ၁၉၃၃။ဇွန်လမှ စတင်၍ သူရိယရုပ်စုံသတင်းနှင့် သူရိယသတင်း စာ တို့တွင်လည်းကောင်း၊ “မောင်သံချောင်း၏ပေးစာများ” ကို ၁၉၃၄ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလထုတ် ကြီးပွားရေးမဂ္ဂဇင်း မှ နေ၍လည်းကောင်း၊ ၁၉၃၈ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလမှ စတင်၍သောင်းပြောင်းထွေလာ ပေးစာများအဖြစ် ဂန္ထလောက မဂ္ဂဇင်း၌လည်းကောင်း ပေးစာပုံစံများဖြင့် ဆောင်းပါးများ ရေးပို့ခဲ့။ ခရီးသွားမှတ်တမ်း ဆောင်းပါးအဖြစ်လည်း စေတုတ္တရာ၊ ရဲရမန်း၊ အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်မှတ်တမ်း စသော အကြောင်းရပ်တို့ကို ဂန္ထလောကမဂ္ဂဇင်း၌ ရေးသားခဲ့။

၁၉၃၄           - တင်တင့်အမည်ဖြင့် ပထမဦးဆုံး ရေးသားခဲ့သော “ဒို့ဘ”ပြဇာတ်စာမူကို ဖေဖော်ဝါရီလထုတ် ကြီးပွားရေးမဂ္ဂဇင်းထဲတွင် တွေ့ရှိရ။ တစ်ပုဒ်တည်းသော လေးလုံးစပ်ကဗျာဟု ခေါ်ဆိုရမည့် သိပ္ပံမောင်ဝ၏ ရေးခဲ တွေ့ခဲလှသော သင်္ကြန် လက်ဆောင်” လင်္ကာတစ်ပုဒ်ကို မေလထုတ် ဂန္ထလောက မဂ္ဂဇင်း၌ တွေ့ရှိရ။ မြန်မာနိုင်ငံသုတေသနအသင်းအတွက် ကျမ်းစဉ် ၃၅ အဖြစ် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေသော ရွှေတောင်သီဟသူ၏ “ရတနာ့ကြေးမုံ” ဝတ္ထုကို တည်းဖြတ် နိဒါန်းရေးသားခဲ့။

၁၉၃၅          - ခေတ်စမ်းစာပေကျမ်းစဉ် ၂ အဖြစ်ဖြင့် ဦးဖေမောင်တင် တည်းဖြတ်အုပ်ချုပ် ထုတ်ဝေခဲ့သော “ခေတ်စမ်းပုံပြင် ပထမ တွဲ” စာအုပ်၌ သိပ္ပံမောင်ဝ၏ စာမူ ၁၁ ပုဒ်ပါရှိခဲ့။ ကျောင်း သုံးစာအုပ်အဖြစ် ပြဋ္ဌာန်းခြင်းခံခဲ့ရသော သူ၏နာမည်ကျော် “အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ် ခရီးသွားမှတ်တမ်း” ကို ပထမ အကြိမ်အဖြစ် ထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့။ ခေတ်စမ်းစာပေတိုက်ပွဲဟု ခေါ်ဆိုရမည့် ရသေ့ဦးစိန္တာတို့နှင့် တိုက်ပွဲတွင် မြန်မာ့နေ့စဉ် သတင်းစာ၏ ကလောင်အမည်ကွဲ ၅ ခုဖြင့် ဦးဆောင် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့။ အောက်တိုဘာလနှင့် နိုဝင်ဘာလတို့တွင် ဂန္ထလောကမဂ္ဂဇင်း ၏ အကျိုးဆောင် အယ်ဒီတာအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့။အောက်တိုဘာလထုတ် ကြီးပွားရေးမဂ္ဂဇင်း၏ နှစ်လည် အထူး (အတွဲ ၄၊ အမှတ် ၁) တွင် ကလောင်အမည်ကွဲ အမျိုးမျိုးဖြင့် စာမူပေါင်း ၁၆ ပုဒ်ကို တစ်ဦးတည်း ဒိုင်ခံရေးသားခဲ့။

၁၉၃၈          - သူ၏သား ဦးတင်မောင်မြင့် (မောင်လူမွှေး)ကို အကြောင်း ပြု၍ ခေတ်စမ်းစာပေကျမ်းစဉ် ၅ အဖြစ်ဖြင့် သူတစ်ယောက် တည်း၏ စာမူ ၃၁ ပုဒ်ကို “ခေတ်စမ်းပုံပြင်” ဒုတိယတွဲ အသွင်ဖြင့် ထုတ်ဝေခဲ့။

၁၉၃၉          - သတင်းစာနှင့် ပြန်ကြားရေးလုပ်ငန်းများ ဆည်းပူးရန် အစိုးရပညာတော်သင်အဖြစ် အင်္ဂလန်သို့ စာရေးဆရာ ညိုမြ သွားခါနီးတွင် ထုတ်ဝေသော “အနောက်သွားညိုမြ နှုတ်ဆက်စာတမ်းငယ်” စာအုပ်တွင် “ညိုမြ” စာအမည်ရှိဆောင်းပါးကို ရေးသားပေးပို့ခဲ့။ ထို့အပြင် သိပ္ပံမောင်ဝ သည် ညိုမြ အမည်ရှိ စာအုပ်ငယ်တွင် (ညိုမြ၏ အင်္ဂလိပ်- မြန်မာ ဝတ္ထုဆောင်းပါးများကို စုစည်းထုတ်ဝေထားသည်)၁-၈-၃၉ ရက်စွဲဖြင့် မြန်မာဏ္ဍ၌ နိဒါန်းရေးသားခဲ့။

၁၉၃၉-၄၂           - ၁၉၄၂ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၆ ရက်နေ့ မကွယ်လွန်မီကာလအထိစစ်အတွင်းနေ့စဉ်မှတ်တမ်းကို ရေးလျက်တန်းလန်း အခြေ အနေမျိုးတွင် ကွယ်လွန်ခဲ့ရ။

ချယ်ရီမဂ္ဂဇင်း၊ အမှတ် ၇၈၊ ဇွန်၊ ၁၉၉၂

အထူးမှတ်ချက်

          သိပ္ပံမောင်ဝ ရေးသားခဲ့သော စာများကို သီးသန့်လုံးချင်းစာအုပ်များအဖြစ် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ရာ ယနေ့ အထိ သက်သေရှိနှင့်ပြီး စာအုပ်ပေါင်းမှာ ၄၃ အုပ်တိတိ ရှိခဲ့ပြီး ဖြစ်ပေသည်။

          မြင့်ကြိုင်(အောင်မိုးဆောင်း) - ရေးသားပြုစုသူ -

           နှစ် ၁၂ဝ ပြည့် သိပ္ပံမောင်ဝနှင့် သူ၏ စာစု၊

          စာပေခရီးသွားများစာအုပ်တိုက်၊ ၂၀၁၉၊ သြဂုတ်လ

          ထုတ်စာအုပ်မှ ဆောင်းပါးကို အနည်းငယ် ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်ထားပါ သည်။

မြင့်ကြိုင်

၁၆-၁၂-၂၀၁၉

*

*

*//