မောင်ခင်မင်(ဓနုဖြူ) - မျက်နှာချင်းလမင်းမှဆုံစို့ကွယ်မှသည်

စကားအကြောင်း၊ စာအကြောင်း

          ရယ်စရာ ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကြားဖူးပါသည်။

          တိုင်းပြည်တစ်ပြည်တွင် ပညာရှိ အလွန်ပေါများသည်ဟု သတင်း ဖြစ်နေသည်။ (ထိုတိုင်းပြည်ကို ဗာရာဏသီပြည် ဟုပင် ဆိုပါစို့။) ထို့ကြောင့် ထိုသတင်း ဟုတ်မဟုတ် စုံစမ်းရန် အခြားတိုင်းပြည်တစ်ပြည်က ပညာရှိတစ်ဦးသည် ဗာရာဏသီပြည်သို့ ရောက်လာသည်။ ရောက် ရောက်ချင်း လမ်းပေါ်တွင် ငိုက်ဆိုက်ငိုက်ဆိုက်သွားနေသော အရက်သမား တစ်ယောက်ကို တွေ့သဖြင့် “ဒီလူဟာ ဗာရာဏသီပြည်သားပဲ၊ ပညာရှိဖြစ် မှာပဲ”ဟု တွေးကာ ပညာစမ်းလိုသောသဘောဖြင့် လက်ငါးချောင်းထောင် ပြလိုက်သည်။ မင်းတို့ ဗာရာဏသီပြည်သားတွေ ငါးပါး သီလမြဲရဲ့ လား” ဟူသော အဓိပ္ပာယ်ဖြင့် လက်ငါးချောင်းထောင်ပြခြင်း ဖြစ်သည်။ အရက် သမားကလည်း သူစိတ်ဝင်စားရာဘက်မှ သူ့နည်းနှင့် သူ အဓိပ္ပာယ်ကောက် လိုက်သည်။ လက်ငါးချောင်းထောင်ပြသည်ကို “မင်းအရက် ငါးပုလင်းသောက်နိုင်ရဲ့ လား” ဟု မေးသည်ထင်သဖြင့် “ဆယ်ပုလင်းတောင် သောက် နိုင်တယ်ကွ” ဟူသော အဓိပ္ပာယ်ဖြင့် လက်ဆယ်ချောင်းပြန်ထောင်ပြလိုက် သည်။ နိုင်ငံခြား ပညာရှိကလည်း “အင်း ... ဗာရာဏသီပြည်သားတွေဆယ်ပါးသီလတောင် မြဲသတဲ့”ဟု သူ့နည်းနှင့်သူ အဓိပ္ပာယ်ကောက် လိုက်သည်။ တစ်ဖန် ပညာရှိက ရင်ဘတ်ကို ပုတ်ပြပြန်သည်။ အရက် သမားက ချက်ချင်းပင် ရင်ရော ကျောရော ပြန်ပုတ်ပြသည်။ သူက “မင်းတို့ ရှင်ဘုရင်ဟာ သတ္တဝါတွေကို ရင်ဝယ်သားလို အုပ်ချုပ်ရဲ့ လား” ဟူသော အဓိပ္ပာယ်ဖြင့် ရင်ကိုပုတ်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသည်ကို အရက်သမားက “မင်း ဆယ်ပုလင်းသောက်တာ ရင်မပူဘူးလား”ဟု မေးသည် ဟူ၍ သူ့နည်း နှင့် သူ အဓိပ္ပာယ်ကောက်ကာ ရင်ရော ကျောရော မပူပါဘူးကွာ” ဟူသော အဓိပ္ပာယ်နှင့် ရင်ရော ကျောပါ ပုတ်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားပညာ ရှိကလည်း “အော် ... သူတို့ ရှင်ဘုရင်ဟာ ကျောသားရင်သား မရွေး အုပ်ချုပ်တယ်လို့ ပြောတာဖြစ်မှာပဲ”ဟု အဓိပ္ပာယ်ကောက်ကာ “ဗာရာဏ သီပြည်သားတွေ တယ်ပညာရှိပါကလား” ဟု ချီးမွမ်းပြီး ပြန်သွားတော့ သည်ဟူ၏။

          ဤပုံပြင်ကို ဘာသာစကားအကြောင်း စဉ်းစားရာမှ ဆက်စပ်သတိရ ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဘာသာစကားအကြောင်း စဉ်းစားရင်း ဘာသာစကား နည်းတူ၊ လူအချင်းချင်းဆက်သွယ်နိုင်သည့် အခြားနည်းများကို စဉ်းစား မိသည်။ လက်ဟန် ခြေဟန်ပြ၍ လူတစ်ယောက်နှင့် တစ်ယောက် ဆက် သွယ်နိုင်သည့်သဘောကို စဉ်းစားမိသောအခါ ဤပုံပြင်ကို သတိရမိခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

          ကျွန်တော်တို့ လူများသည် နေ့တိုင်းစကားပြောနေကြသည်။ မနက် မိုးလင်း မျက်စိနှစ်လုံးဖွင့်သည့် အချိန်မှစ၍ ညမိုးချုပ် အိပ်ရာဝင် မျက်စိ နှစ်လုံးပိတ်သည်အထိ စကားပြောကြသည်။ အိမ်သားချင်းလည်း ပြော သည်။ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်ချင်းလည်း ပြောသည်။ အကြောင်းရှိ၍ ဆက်ဆံ ရသူအမျိုးမျိုးနှင့်လည်း ပြောသည်။ ကျွန်တော်တို့ လုံးဝစကားမပြော သည့်နေ့ဟူ၍ ရှိမည်မထင်ပါ။ နောက်ဆုံး အိပ်ရာဝင်၍ အိပ်မက်မက်ရာမှာပင် အိပ်မက်ထဲ၌ စကားပြောသေးသည်။ ဘာသာစကားဟူသည်မှာ ကျွန်တော်တို့၏ နှုတ်ခမ်း၊ သွား၊ လျှာ၊ အာခေါင် စသည်တို့ကို ထိတွေ့ ဖွင့်ပိတ်လှုပ်ရှား၍ အသံဖြစ်အောင် ဖန်တီးပြီးပြောကြသော စကားသံများ ပင်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုစကားများတွင် ဘာအကြောင်းတွေများ ပါဝင်ပါ သနည်း။ ကျွန်တော်တို့ မြင်ရ၊ ကြားရ၊ ရှရ၊ စားရ ထိတွေ့ရသော အကြောင်း အမျိုးမျိုး ပါဝင်သည်။ ကျွန်တော်တို့ တွေ့ရကြုံရသော အကြောင်းအမျိုး မျိုးပါဝင်သည်။ ကျွန်တော်တို့ ခံစားရသော အကြောင်းအမျိုးမျိုးပါဝင် သည်။ ဤအကြောင်းများသည် စားဝတ်နေမှုဆိုင်ရာ လူ့ယဉ်ကျေးမှုကြီး တစ်ခုလုံး အကျုံးဝင်သည်အထိ ကျယ်ပြန့်နိုင်သည်။ ဤလူမှုလူ့ကိစ္စများကို စကားသံများဖြင့်အမှတ်လက္ခဏာပြု၍ ပြောဆိုခြင်းဖြင့် လူအချင်းချင်း ဆက်သွယ်နေရခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဘာသာစကားသည် လူတွင် မရှိမဖြစ်သော အသုံးအဆောင်ဖြစ်သည်ဟုဆိုလျှင် ဆိုနိုင်လိမ့်မည်ထင်ပါ သည်။

          လူတစ်ယောက်သည် မည်မျှတော်သည်ဆိုစေ ထိုလူ၏တန်ဖိုးသည် ထိုလူထင်ရှားရှိနေစဉ်တွင် ပေါ်လွင်ချင်မှ ပေါ်လွင်မည်။ ထိုလူမရှိတော့သောအခါတွင်မူ တန်ဖိုးသည် ထင်ရှားလာတတ်သည်မှာ ဓမ္မတာပင်ဖြစ် သည်။ ပစ္စည်းတစ်ခုသည် မည်မျှအရေးပါသော အသုံးအဆောင်ဖြစ်သည် ဆိုစေ၊ ထိုပစ္စည်း မိမိထံတွင်ရှိနေလျှင် မိမိလိုချင်သည့်အခါ အလွယ်တကူ ရနေလျှင် ထိုပစ္စည်း၏ တန်ဖိုးသည် ပေါ်လွင်ချင်မှပေါ်လွင်မည်။ ထို ပစ္စည်းမရှိတော့သောအခါတွင်မူ တန်ဖိုးသည် ထင်ရှားလာတတ်သည်မှာ လည်း ဓမ္မတာပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် လူတစ်ယောက်၊ ပစ္စည်းတစ်ခု၏ တန်ဖိုးကို အကဲဖြတ်လိုသောအခါ အဲဒီလူမရှိရင်၊ အဲဒီပစ္စည်းမရှိရင် ဘယ်လို နေမလဲ”ဟူသော မေးခွန်းကိုမေးသင့်သည်ဟု ထင်ပါသည်။ မော်တော် ကား၏ အရေးပါပုံကို သိလိုလျှင် “မော်တော်ကားဆိုတာ လုံးဝမရှိဘဲ၊လှည်းတွေ ချည်းသာရှိရင် ဘယ်လိုနေမလဲ” ဟူသော မေးခွန်းကို မေးကြည့် ပါက မော်တော်ကား၏အရေးပါပုံသည် ပေါ်လွင်လာမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထို့အတူ ကျွန်တော်ဆိုခဲ့သလို ဘာသာစကားသည် လူတွင်မရှိ မဖြစ်သော အသုံးအဆောင် ဟုတ်မဟုတ် ထင်ရှားစေလိုလျှင် `ဘာသာ စကားဆိုတာ မရှိရင်၊ လူတွေစကားမပြောတတ်ရင် ဘယ်လိုနေမလဲ”ဟူ သော မေးခွန်းကို မေးကြည့်သင့်သည်ထင်ပါသည်။

          လူအချင်းချင်း ဆက်သွယ်ရာတွင် အသုံးပြုသောပစ္စည်းကိရိယာ ဖြစ်နေခြင်းသည် ဘာသာစကား၏ အခြေခံအချက်တစ်ချက်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်လျှင် `ဘာသာစကားဆိုတာမရှိရင် လူအချင်းချင်း ဘယ်လိုဆက်သွယ်မလဲ”ဟု မေးစရာဖြစ်ပါသည်။ ဘာသာစကားမပါဘဲ လူအချင်းချင်းဆက်သွယ်နိုင်သည့် နည်းများရှိပါသည်။ အချို့မှာ ဘာသာ စကား မပေါ်ခင်ကတည်းက သုံးခဲ့သောနည်းများဖြစ်၍၊ အချို့မှာ ယခုတိုင် အသုံးပြုနေသော နည်းများဖြစ်သည်ဟု သိရပါသည်။ ထိုနည်းများကို အသုံးပြု၍ လူချင်းဆက်သွယ်သည့် သဘောနှင့် ဘာသာစကားကို အသုံး ပြု၍ (တစ်နည်းအားဖြင့်) စကားပြော၍ လူချင်း ဆက်သွယ်သည့်သဘော ကို နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ပါလျှင် “ဘာသာစကား၏နေရာ”သည် ထင်ရှား လာ စရာရှိပါသည်။

          ဤနည်းများတွင် မျက်စိဖြင့် မြင်နိုင်သော အမှတ်လက္ခဏာများပြ၍ လူချင်းဆက်သွယ်သောနည်းများသည် ထင်ရှားသောနည်းများဖြစ်သည်။ ဤသို့သောနည်းများဖြင့် အချက်ပြ၍ မိမိဆိုလိုသည့်သဘောကို သူတစ်ပါး နားလည်အောင် လုပ်နိုင်ကြသည်။ ပမာအားဖြင့် တစ်နေရာနှင့် တစ်နေရာ မြင်နိုင်အောင်မီးဖြင့်အချက်ပြသောနည်း၊ မီးခိုးဖြင့် အချက်ပြသောနည်းများ မှစ၍ ယခုခေတ် အနီပြရင်ရပ်၊ အဝါပြရင် စက်နှိုး၊ အစိမ်းပြရင် မောင်းပေ တော့” ဟူသော ယာဉ်အချက်ပြနည်းများအထိ နည်းအမျိုးမျိုးရှိပါသည်။အလံဖြင့် အချက်ပြသော နည်းမှာလည်း ဤသဘောပင် ဖြစ်ပါသည်။ ဤနည်းများကို အသုံးပြုကာ စကားတစ်လုံးမှ မပြောဘဲ မိမိဆိုလိုသည်ကို သူတစ်ပါးနားလည်အောင် လုပ်နိုင်ပါသည်။ ။ | လက်ဟန်ခြေဟန်ပြ၍ ဆက်သွယ်သော နည်းမှာလည်း ထင်ရှား သောနည်း ဖြစ်သည်။ လူတို့သည် စကားမပြောတတ်မီကပင် လက်ဟန် ခြေဟန်ပြ၍ ဆက်သွယ်ခဲ့ကြပုံရသည်ဟု ပညာရှင်တို့ ဆိုကြသည်။ ယခု လည်း လက်ဟန်ခြေဟန်ကို စကားနှင့် အတူတွဲဖက် အသုံးပြုဆဲဖြစ်သည်။ လက်ဟန်ခြေဟန်ဆိုသော်လည်း လက်၊ ခြေ၊ ခေါင်း၊ မျက်နှာစသည့် ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းများကို လှုပ်ရှားပြုလုပ်ရသည့် ဟန်အမူအရာ အားလုံးကိုဆိုလိုပါသည်။ စကားတစ်လုံးမှမပြောဘဲ လက်ဟန်ခြေဟန်နှင့် ဆက်သွယ်၍ရသော သဘောများ ရှိပါသည်။ ပမာပြရလျှင် ယာဉ်ထိန်းရဲ သည် စကားမပြောဘဲ လက်ဟန်ခြေဟန်ဖြင့် ယာဉ်သွားလာမှုကို ကွပ်ကဲ နိုင်သည်။ ကင်းထောက်လူငယ်များသည် လက်ဟန် ခြေဟန်ဖြင့် အချင်း ချင်း ဆက်သွယ်နိုင်သည်။ ယနေ့ ကျွန်တော်တို့ အချင်းချင်း ဆက်သွယ် ရာတွင် လက်ဟန်ခြေဟန်ဖြင့်ပင် မိမိ ဆိုလိုသည့်သဘောကို သူတစ်ပါး နားလည်အောင် ဖော်ပြနိုင်သည်။ ခေါင်းခါပြလျှင် 'သဘောမတူဘူး”ဟု ဆိုလိုကြောင်း၊ လက်ယပ်ခေါ်လျှင် “လာဦး” ဟု ဆိုလိုကြောင်း၊ လက်ခါ ပြလျှင် 'မရှိဘူး” ဟု ဆိုလိုကြောင်း စသည့်ဖြင့် အမူအရာတစ်မျိုးလျှင် ဆိုလိုသည့် အဓိပ္ပာယ်တစ်မျိုးစီ ဖော်ပြနိုင်သည်ပင် ဖြစ်ပါသည်။

          စိတ်ခံစားမှုကြောင့် မျက်နှာတွင် ထင်ဟပ်လာသော အမူအရာများ သည်လည်း မိမိဆိုလိုသည်ကို စကားမပြောဘဲ ပေါ်လွင်ထင်ရှားစေသော အမူအရာများ ဖြစ်ပါသည်။ မျက်နှာအမူအရာကိုကြည့်၍ ရှက်ခြင်း၊ အလို မကျခြင်း၊ စိတ်ဆိုးခြင်း၊ ဝမ်းသာခြင်း၊ ဝမ်းနည်းခြင်း သဘောများကို ကောက်ယူနိုင်ခြင်းမျိုးကို ဆိုလိုပါသည်။

          ရုပ်ပုံများဖြင့် ရေးဆွဲပြခြင်း၊ ဆိုလိုသော အရာကိုလက်နှင့် ကိုင်တွယ် တို့ထိပြခြင်း စသည့်ဖြင့် မျက်စိနှင့်မြင်နိုင်သော ဖော်ပြနည်းများစွာ ရှိပါလိမ့် မည်။ အချို့နည်းများသည် ခေတ်အလျောက် အလွန်တိုးတက် ထင်ရှား၍ နေပါလိမ့်မည်။

          နားဖြင့် ကြားနိုင်သောအသံ (ပါးစပ်ထဲမှထုတ်သော ခံတွင်းသံ မဟုတ်) များ ဖြင့်လည်း အမှတ်လက္ခဏာပြုကာ စကားတစ်လုံးမှ မပြော ဘဲ လူချင်းဆက်သွယ်နိုင်ပါသည်။ ရဲသား၏ခရာမှုတ်သံ၊ ဘောလုံးပွဲ ဒိုင်လူကြီး၏ခရာမှုတ်သံ၊ မီးသတ်ကားခေါင်းလောင်းသံ၊ ဝိုင်ယာ လက် ကားသံ၊ ကျောင်းခေါင်းလောင်းသံ၊ တံခါးခေါင်းလောင်းသံ၊စစ်ခရာ မှုတ်သံ စသည့် အသံများသည် အဓိပ္ပာယ်တစ်ခုစီသီးခြားဆောင်နေသည့် အလျောက် ထိုအသံများကို အသုံးပြု၍ စကားတစ်လုံးမှ မပြောဘဲ၊ ဆိုင်ရာဆိုင်ရာနေရာတွင် မိမိဆိုလိုသည်ကို သူတစ်ပါးနားလည်အောင် ဖော်ပြနိုင်ပါသည်။ ဘာသာစကားကဲ့သို့ စနစ်တကျဖွဲ့စည်းထားသော အသံများမဟုတ်သော်လည်း လူ့ခန္ဓာကိုယ်မှ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည့် အခြားအသံ များ (လက်ခုပ်တီးသံ၊ ရယ်သံ၊ ငိုသံ စသည့်) ဖြင့်လည်း ဆိုလိုသည့် သဘောကို ဖော်ပြနိုင်ပါသည်။ ဤသို့ အသံဖြင့် အမှတ်လက္ခဏာပြု၍ ဆက်သွယ်သောအချို့နည်းများသည်လည်း ခေတ်အလျောက် အလွန်တိုး တက် ထင်ရှား၍ နေပါလိမ့်မည်။ ဘာသာစကားကိုအသုံးမပြုဘဲ ဆက် သွယ်နိုင်သည့် အခြားအခြားသောနည်းများလည်း ရှိချင်ရှိပါလိမ့်ဦးမည်။

          ကောင်းပါပြီ။ ထိုမျှလောက် နည်းမျိုးစုံ ရှိနေပါလျက် ဘာသာစကား ကိုသာ မရှိမဖြစ်”ဟု ရှေ့တန်းတင်၍ အဘယ်ကြောင့်ပြောရပါသနည်း။ ထိုနည်းများ ရှိနေသည်ဖြစ်ပါလျက် ဘာသာစကားကို မသုံးဘဲ မရနိုင် ပါသလော။ “ဒီနည်းတွေ ရှိနေသားပဲဟာ ဘာသာစကားမရှိလည်း၊ လူ တွေ စကားမပြောတတ်လည်း ဆက်ဆံလို့ ရသားပဲ။ အရေးမကြီးပါဘူး”ဟုမပြောနိုင်ပါပြီလော။ | မပြောနိုင်ပါ။ ထိုနည်းများ မည်သို့ပင်ရှိစေ ဘာသာစကား၏ အရေး အပါဆုံး” ဟူသော ဂုဏ်ထူးကို ထိုနည်းများက လုမယူနိုင်ပါ။ ကျော်လွှား လွှမ်းမိုးမသွားနိုင်ပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် လူချင်း ဆက်သွယ်မှုတွင် ဘာသာစကားသည်သာ အလွယ်ဆုံး၊ အရှင်းဆုံး၊ အတိကျဆုံး၊ အဆင် ပြေဆုံးနည်းဖြစ်သောကြောင့်ပင်။

          ဖော်ပြပါနည်းများကို ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် ခံတွင်းမှ အသံထုတ်၍ စကားပြောရန်အားထုတ်ခြင်းလောက် မလွယ်ပါ။ စကားပြောခြင်းသည် အလွန်လွယ်ပါသည်။ အဆုတ်မှ တက်လာသောလေကို အာခေါင်၊ သွား၊လျှာ၊ နှုတ်ခမ်း စသည်တို့နှင့် တို့ထိဖွင့်ပိတ်၍ အသံဖွဲ့ စည်းကာ စကား အဖြစ်ပြောရခြင်းသည် အလွန်လွယ်ပါသည်။ လွယ်သောကြောင့်လည်း အသက် နှစ်နှစ်ကျော် သုံးနှစ်သားကလေးက စ၍ စကားပြောတတ်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဤမျှလွယ်လွန်းသော်လည်း “စကား” ၏တန်ဖိုးသည် မသေးပါ။ ဆိုခဲ့သော နည်းများကိုသုံး၍ ဖော်ပြရန် မဖြစ်နိုင်သောသဘော ကို ပါးစပ်ကလေးတစ်ချက် နှစ်ချက်လှုပ်ရုံဖြင့် စကားနှင့်ဖော်ပြနိုင်သည် ဆိုခဲ့သော နည်းများကို တိကျအောင် မဖော်ပြနိုင်သောသဘောကို စကား ဖြင့် တိတိကျကျဖော်ပြနိုင်သည်။ ဆိုခဲ့သော နည်းများသည် မည်မျှကောင်း စေကာမူ စကားနှင့်ပြောသလောက် တိကျနိုင်ရန် ခဲယဉ်းပါသည်။ နက်နဲ သိမ်မွေ့၍ ရုပ်ဒြပ်အကောင်အထည်မရှိသော စိတ်သဘော၊ တွေးတော ခံစားမှု သဘောများကို အချက်ပြနည်းများဖြင့် တိတိကျကျ သဘော ပေါက်အောင် ဖော်ပြရန်လွယ်မည်မထင်ပါ။ ပမာအားဖြင့် လယ်တီဆရာတော်ဘုရားသည် သီလ သမာဓိ ပညာတို့၏ အကြောင်းကို လူပြိန်း တစ်ယောက်ပင် ဒိုးခနဲ ဒေါက်ခနဲ နားလည်နိုင်အောင် ဘာသာစကား” ဟူသော အလွယ်ဆုံးပစ္စည်း ကိရိယာကိုသုံး၍ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းတိတိကျကျဟောကြားနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုသီလ သမာဓိ ပညာအကြောင်းကို ထိုမျှ နားလည်နိုင်ရန်မည်သို့သော အချက်ပြနည်းစနစ်ဖြင့် စကားမပြောဘဲ ဖော်ပြမည်နည်း။ တကယ် ဖော်ပြနိုင်သည်ဆိုလျှင်လည်း အလွန့်အလွန် ခေတ်မီတိုးတက်သော နည်းစနစ်များ၊ အမှတ်လက္ခဏာများကို သုံးမှ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ထိုသို့ သုံးရလျှင်လည်း ဘယ်နည်းနှင့်မှ စကားပြောသည့် နည်းလောက် လွယ်ကူနိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ ထို့ကြောင့် လူနှစ်ယောက်ချင်း ဆက်ဆံမှုမှ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံမှုအထိ လူလူချင်းဆက်ဆံရာတွင် မိမိ ဆိုလိုသည့်သဘောကို သူတစ်ပါးတိတိကျကျ သိအောင်လုပ်ရာ၌ ဘာသာ စကားလောက် လွယ်သော၊ ရှင်းသော၊ တိကျသောနည်းမရှိဟု ဆိုနိုင်ပါ သည်။ ဘာသာစကားဖြင့် အကောင်အထည်ရှိသောအရာများ အကြောင်း ကိုသာမက အကောင်အထည်မရှိသော သဘောများအကြောင်းကိုလည်းဖော်ပြနိုင်သည်။ မျက်စိရှေ့တွင် မမြင်ရသောအရာများကိုလည်း ရည်ညွှန်း နိုင်သည်။ အတိတ်၊ ပစ္စုပ္ပန်၊ အနာဂတ် ၃ ပါးစလုံးကိုလည်း ရည်ညွှန်း နိုင်သည်။ တွေးတောခံစားမှု သဘောများဖြစ်တန်ရာသည်ဟု ခန့်မှန်း တွက်ဆမှုသဘောများကိုလည်း ရည်ညွှန်းနိုင်သည်။ အခြားသော ဆက်သွယ်မှုနည်းများသည် ထိုမျှလောက် အာနိသင်မရှိပါ။

          ဥပမာ လက်ဟန်ခြေဟန်ပြ၍ ဆက်သွယ်သောနည်းကို ကြည့်ပါ။ ထိုနည်းသည် မည်မျှကောင်းသည်ဆိုစေ၊ စကားပြောသလောက် မကောင်း ပါ။ ထိုနည်းကိုသုံးလျှင် မျက်စိဖြင့်မြင်နေရရန်လိုသည်။ လက်ဟန်ခြေ ဟန်အချက်ပြနည်း မည်မျှပင်စုံလင်စေကာမူ မှောင်ထဲတွင် အချက်ပြ၍ မရပါ။ မမြင်ရဘဲ ရှေ့မှ ကွယ်နေသောအခါ အချက်ပြ၍ မရပါ။ညကြီး သန်းခေါင်မှောင်ထဲမှာ လက်ယပ်ခေါ်လျှင် မည်သူမျှမြင်မည်မဟုတ်။ သို့သော် မှောင်ထဲမှ “လာဦး” ဟုခေါ်လျှင် ကြားနိုင်ပါသည်။ အလယ်တွင် နံရံတစ်ခုခြားနေလျှင် တစ်ဖက်မှ ခေါင်းညိတ်ပြနေစေကာမူ အခြားတစ်ဖက်မှ သိမည် မဟုတ်။ သို့သော် တစ်ဖက်မှ သဘောတူတယ်ဟေ့” ဟုပြောလျှင် တစ်ဖက်က ကြားနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် လက်ဟန်ခြေဟန် ပြနည်းသည် မြင်သာသောနေရာ တွင်သာ သုံးနိုင်သောနည်းဖြစ်သည်။ သုံးလျှင်လည်း တစ်ဖက်နှင့်တစ်ဖက် မျက်ခြည်မပြတ်စိုက်ကြည့်နေရန် လိုသည်။ စကားပြောနည်းကမူ မျက်စိဖြင့် ကြည့်နေရန်လည်းမလို၊ မြင်ရရန်လည်း မလို။ ထို့ပြင် အမူအရာပြရုံနှင့် အဓိပ္ပာယ်တိကျရန် ခက်သည်။ “မင်းထမင်း စားပြီးပြီလား ဟုမေးလျှင် တိတိကျကျနားလည် နိုင်သော်လည်း ပါးစပ်ထဲသို့ ထမင်းထည့်ဟန် လက်နှင့် လုပ်ပြလျှင် ထိုမျှမတိကျပါ။ “ထမင်းစားပြီးပြီလား”ဟု မေးသလော၊ ထမင်းစားမည် လား”ဟု မေးသလော၊ “မုန့် စားမည်လားဟု မေးသလော တိတိကျကျ အလွယ်တကူသိရန် ခဲယဉ်းသည်။ အကောက်အယူလွဲသွားသည့်အခါဆောင်းပါးအစက ဖော်ပြခဲ့သည့် ပုံပြင်ကဲ့သို့ရယ်စရာဖြစ်သွားနိုင်ပါသည်။ မဟော်သဓာ ဇာတ်တော်ထဲတွင် မဟော်သဓာက အမရာဒေဝီကို ကာမပိုင် ရှိမရှိ မေးလိုသောသဘောဖြင့် လက်သီးဆုပ်ပြသည်ဟု ဆိုသည်။ အမရာ က ကာမပိုင် မရှိကြောင်း ဖော်ပြလိုသော သဘောဖြင့် လက်ဝါးဖြန့်ပြ သည်ဟု ဆိုသည်။ ဤလက်သီးဆုပ်ခြင်း၊ လက်ဝါးဖြန့်ခြင်းသည် လက် ဟန်ခြေဟန်ပြ၍ ဆိုလိုသည်ကို သူတစ်ပါးသိအောင်လုပ်ခြင်း ဖြစ်သော် လည်း လူတိုင်းနားလည်နိုင်သော သဘောမဟုတ်။ သူတို့သာ ပညာရှိဖြစ် ၍ တစ်ယောက်အလို တစ်ယောက်သိခြင်းဖြစ်သည်။ သာမန်ယောက်ျားနှင့် မိန်းမက ဤပုံလုပ်ပြလျှင် “နင့်ကို လက်သီးနဲ့ထိုးမယ်” “နင့်ကိုလည်း ပြန်ရိုက်မှာပေါ့” ဟု အဓိပ္ပာယ်ကောက်ကောင်း ကောက်ပေလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် ရယ်စရာပုံပြင်ထဲက ပညာရှိနှင့် အရက်သမားသည် လည်းကောင်း မဟော်သဓာနှင့် အမရာသည်လည်းကောင်း၊ သာမန်မိန်းကလေး ယောက်ျားလေးများသည်လည်းကောင်း ဆိုလိုသည့်သဘောကို အမူအရာ