မောင်ခင်မင်(ဓနုဖြူ) - ကိုလိုနီခေတ်မြန်မာစာပေသမိုင်း

          “နှစ်ဆယ်ရာစုခေတ်ဦးပိုင်းတွင် ပထမဆုံးကာလပေါ်ဝတ္ထုဖြစ်သော “မောင်ရင်မောင် မမယ်မ”ဝတ္ထု ပေါ်ပေါက်ပြီးမှသာ ဝတ္ထုဟူသောစာပေ၏ သဘောကို မြန်မာတို့နားလည်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုကာလမတိုင်မီက ဝတ္ထုစာပေ၏သဘောကို မြန်မာတို့ သိနားလည်ခြင်းမရှိ” ဟု အချို့ကဆိုကြ သည်။ ထိုအဆိုသည် မြန်မာစာပေသမိုင်းတစ်လျှောက် အစဉ်အဆက် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ဇာတက၊ ဗုဒ္ဓဝင်စာပေဝတ္ထု၏ အခန်းကဏ္ဍကို ပစ်ပယ်ရာ ကျနေပါသည်။ ။

          “မြန်မာစာပေသမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် ဗုဒ္ဓစာပေဝတ္ထုများ ရှိနှင့်ပြီး ဖြစ်သည်။ ကိုလိုနီခေတ်တွင် ပေါ်ပေါက်လာသော ကာလပေါ်ဝတ္ထုဆိုသည် မှာ ရှိနှင့်ပြီးသား ဝတ္ထုများထက် ပို၍ထူးခြားသည်မဟုတ်” ဟုလည်း အချို့က ဆိုကြသည်။ ထိုအဆိုသည်လည်း အသစ်ပေါ်ပေါက်လာသော ကာလပေါ် ဝတ္ထု၏အခန်းကဏ္ဍကို ပစ်ပယ်ရာကျနေပါသည်။

          ထိုအဆိုနှစ်ရပ်ကို အခြေပြု၍ မျှမျှတတ သုံးသပ်ရမည်ဆိုပါက “မြန်မာတို့၏ ခိုင်မာသော ဗုဒ္ဓစာပေဝတ္ထုအစဉ်အလာနှင့် အနောက်နိုင်ငံတွင် ထွန်းကားသော “နော်ဗယ် ခေါ် ဝတ္ထုသဘောတရား နည်းနာများ ထိတွေ့မိ ခြင်းဖြင့် မြန်မာကာလပေါ်ဝတ္ထု ပေါ်ပေါက်လာရခြင်းဖြစ်သည်”ဟု သုံးသပ် နိုင်ပါသည်။ ဤသုံးသပ်ချက် ထင်ရှားစေရန် မြန်မာဝတ္ထုအစဉ်အလာကို ပထမဦးစွာ ခြေရာခံကြည့်လိုပါသည်။

          မြန်မာဝတ္ထုအစဉ်အလာကို ဖော်ပြရမည်ဆိုလျှင် ပုံပြင်က စတင်ရမည် ဖြစ်သည်။ လူမျိုးအသီးသီးတွင် စာအရေးအသားမပေါ်မီကပင် ရိုးရာပုံပြင် များ ပေါ်ပေါက်နေပြီဖြစ်ကြောင်း ပညာရှင်တို့ မိန့်ဆိုကြသည်။ ရှေးဦးလူ တို့သည် မိမိတို့ အတွေ့အကြုံကို ပြန်ပြောပြရာမှ စိတ်ကူးဖြင့် ဖန်တီးမှုများ ထည့်သွင်းကာ နားထောင်သူတို့ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းအောင် ဖွဲ့ဖွဲ့နွဲ့နွဲ့ပြောဆိုခြင်းဖြင့် ပုံပြင်များ ပေါ်ပေါက်လာသည်။ ပုံပြင်များတွင် ပါဝင်သော ဖြစ်ရပ် ဇာတ်လမ်းများနှင့် ဇာတ်ဆောင်သွင်ပြင်မူရာများသည် ဝတ္ထု၏ အခြေခံသဘောများပင် ဖြစ်ပါသည်။ သို့ဆိုလျှင် မြန်မာဝတ္ထု၏ အစဉ်အလာ သည် မြန်မာစာအရေးအသား မပေါ်မီကပင် “နှုတ်ပြောစာပေ” အဖြစ်အရှိန်ရ နေပြီဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

          ဆယ့်တစ်ရာစုတွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓသာသနာ ရောက် လာပြီးနောက် ဗုဒ္ဓစာပေများကို မြန်မာတို့ လေ့လာရသောအခါ ဝတ္ထု၏ အခြေခံသဘောများသည် ပို၍အင်အားပြည့်လာသည်။ ဗုဒ္ဓစာပေ ဝတ္ထု အမျိုးမျိုးကို ဖော်ညွှန်းသော အုတ်ခွက်၊ စဉ့်ကွင်း၊ ကျောက်ဆစ်ရုပ်၊ နံရံ ဆေးရေးပန်းချီ စသည်တို့ကို ရှေးကျသော အထောက်အထားများအဖြစ် တွေ့ရသည်။ သာဓကဆောင်ရလျှင် မှော်ဇာခင်ဘကုန်းမှ တူးဖော်တွေ့ရှိသော “တေမိမင်း အလိုစမ်းခန်း” အုတ်ခွက်မှ စ၍ မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့အပြား တွင် တွေ့ရသော ဗုဒ္ဓဝင်သရုပ်ဖော်အုတ်ခွက်များ၊ ပုဂံ အာနန္ဒာဂူဘုရားမှ ဇာတကသရုပ်ဖော် စဉ့်ကွင်းများ၊ မြင်းကပါ ဂူပြောက်ကြီး ဘုရားအတွင်း နံရံမှ ဇာတကနှင့် မဟာဝင် ဝတ္ထုသရုပ်ဖော် ဆေးရေး၊ ပန်းချီများ၊ လောက ထိပ်ပန် ဂူဘုရားအတွင်းနံရံမှ မဟာနိပါတ်(ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့) သရုပ်ဖော် ဆေးရေးပန်းချီများ၊ ဝိနည်းဓိုရ် ဂူဘုရားအတွင်း နံရံမှ ဗုဒ္ဓဝင်နှင့် ဝိမာနဝတ္ထု သရုပ်ဖော်ဆေးရေးပန်းချီများသည် ထင်ရှားသော သာဓကများ ဖြစ်သည်။ သရုပ်ဖော်ပုံများကို ဖော်ညွှန်းရာ၌ အများအားဖြင့် ပါဠိဘာသာ၊ မွန်ဘာသာ တို့ဖြင့် ရေးထိုးလေ့ရှိပြီး မြန်မာစာအရေးအသား ပေါ်ပေါက်လာသောအခါ မြန်မာဘာသာဖြင့် ရေးထိုးသောစာများကိုလည်း တွေ့လာရသည်။

          မင်းအနန္တသူ (လေးမျက်နှာ) ကျောက်စာတွင် “ဇာတ်ငါးရာလည်း အတင့်အတယ်ရေး၏ ဟု မှတ်တမ်းတင်ထားသည်ကိုထောက်၍ ပုဂံခေတ် ဘုရားနံရံများတွင် ဇာတ်တော်များကို တင့်တယ်လှပစွာ ပန်းချီရေးဆွဲသည့်အလေ့တွင်ကျယ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။ ဖော်ပြခဲ့သော အထောက် အထားများအရ ပုဂံသားတို့သည် ဇာတက၊ ဗုဒ္ဓဝင်၊ ပေတဝတ္ထု၊ ဝိမာနဝတ္ထု စသော ဗုဒ္ဓစာပေ ဝတ္ထုများနှင့် ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ပြီးဖြစ်ကြောင်း သိနိုင်ပါ သည်။ ပုဂံပျက်ပြီးနောက် သက္ကရာဇ် ၈ဝ၄ ခု (ခရစ်နှစ် ၁၄၄၂)တွင် ပုဂံမြို့ ဟောင်း၌ ရေးထိုးသော ဝက်ကြီးအင်း တက်နွှဲကျောင်း ကျောက်စာ၌ တောင်တွင်းမင်း ဇေယျသူရမောင်နှံတို့ ပေထက် အက္ခရာတင်၍ လှူသော ကျမ်းစာရင်းတွင် အခြားနိဿယကျမ်းများနှင့် အတူ “ငါးရာ့ငါးဆယ် နိဿရည်း” ဇာတ်ဂှိနိဿရည်း” ဓမ္မပဒဂဏ္ဍိနိဿရည်း” ဟူသော ကျမ်း အမည်များကို တွေ့ရသည်။ ထိုအထောက်အထားများအရ ပုဂံပျက်ပြီး နောက်တွင်လည်း ဇာတက၊ ဓမ္မပဒဝတ္ထုများ ဆက်လက်ပျံ့နှံ့နေကြောင်း သိနိုင်ပါသည်။

          ပုဂံခေတ်တစ်လျှောက်လုံးတွင် ဗုဒ္ဓစာပေဝတ္ထုများနှင့် ရင်းနှီးကျွမ်း ဝင်ခဲ့သော မြန်မာတို့သည် အင်းဝခေတ်သို့ ရောက်သောအခါ မူလက ပါဠိ ဘာသာဖြင့် ရှိနေသော ထိုဝတ္ထုများကို စကားပြေဖြင့်တစ်မျိုး၊ ကဗျာဖြင့် တစ်သွယ်၊ မြန်မာ ဘာသာပြန်၍ မြန်မာမှု ပြုလာကြသည်။ ပုဂံခေတ်တွင် ပန်းချီပုံအညွှန်းစာ အဆင့်သာရှိသော ဗုဒ္ဓစာပေဝတ္ထုများသည် အင်းဝခေတ် တွင် စာတစ်စောင် ပေတစ်ဖွဲ့အဖြစ် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပုံပေါ်လာသည်ကိုတွေ့ရသည်။ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းသော အချက်တစ်ချက်မှာ ဗုဒ္ဓစာပေ ဝတ္ထုများကို “စကားပြေဝတ္ထု” အသွင်ဖြင့်သာမက “ကဗျာဝတ္ထု” အသွင်ဖြင့် လည်း တွေ့ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ရှင်မဟာသီလဝံသသည် ဘု ရားရှင် လက်ထက်က စံပြုဖွယ်ပုဂ္ဂိုလ်များဖြစ်သော ရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ ရှင်မောဂ္ဂလန် စသည့် ပုဂ္ဂိုလ်ရှစ်ဦးအကြောင်းကို “ပါရာယနဝတ္ထု” အမည်ဖြင့် ဝတ္ထုရေးသား ခဲ့ရာ ပထမဆုံး ပေါ်ပေါက်သော ဗုဒ္ဓစာပေစကားပြေ ဝတ္ထုအဖြစ် မှတ်ယူကြ သည်။ ထိုဝတ္ထုတွင် ဝတ္ထု၏ အခြေခံတစ်ရပ်ဖြစ်သော ဇာတ်ဆောင်စရိုက်ဖော်မှုကို အထင်အရှား တွေ့ရသည်။ ရှင်သာရိပုတ္တရာဝတ္ထုတွင် ရှင်သာရိ ပုတ္တရာ ဖွားမြင်သည်မှ ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်သည်အထိ ဘဝဖြစ်ရပ်ကို “အလျား လိုက်” ရေးသားခြင်း မဟုတ်ဘဲ ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ပညာကြီးသော စရိုက်၊ ပညာရှိကိုမြတ်နိုးသော စရိုက်၊ ဆုံးမခံသောစရိုက်၊ သီတင်းဖော်တို့ကို ထောက်ပံ့ ကူညီသော စရိုက်၊ ရိုကျိုးနှိမ့်ချတတ်သောစရိုက် စသည့် စရိုက်များကို တစ်ကွက်ချင်း “ထောင်လိုက်” ပုံဖော်သွားခြင်း ဖြစ်သည်။

          အင်းဝခေတ်တွင် “ပျို့” ခေါ် လေးလုံးစပ် ကဗျာရှည်ကြီးများ ပေါ် ပေါက်လာရာ ပျို့အများစုမှာ ဇာတက၊ ဗုဒ္ဓဝင်ဝတ္ထုများကို ကဗျာပုံသဏ္ဌာန် ဖြင့် ပြန် ဖွဲ့ထားခြင်း ဖြစ်သည့်အတွက် “ကဗျာဝတ္ထု”များဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ ပထမဆုံး ပေါ်ပေါက်သော ပျို့မှာ ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ ဘူရိဒတ်ဇာတ် လင်္ကာကြီး ဖြစ်သည်။ မဟာနိပါတ် ဘူရိဒတ်ဇာတ်ကို လျှို့ဖွဲ့ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ထူးခြားသည်မှာ ထိုပျို့မတိုင်မီ မြေစမ်းခရမ်းပျိုး ရေးဖွဲ့သည့် လက်ရာမျိုး မတွေ့ရဘဲ ဘူရိဒတ် လင်္ကာကြီးကဲ့သို့ အဆင့်မြင့်သော ပျို့ တစ်စောင် ပေါ်ပေါက်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ထိုစဉ်က ပျို့ကဲ့သို့ ဇာတက, ကဗျာ များ သီဟိုဠ်တွင် ထွန်းကားကြောင်း၊ ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ ပညာဆည်းပူးသော ဆရာတစ်ဦးမှာ သီဟိုဠ် (သိသိဌ်)ရောက် ဆရာတော်ဟု ထင်ရှားကြောင်း၊ ထိုဆရာတော်သည် သီဟိုဠ်ရောက်စဉ် ဇာတက ကဗျာများကို တွေ့ခဲ့ရပြီး တပည့်ဖြစ်သူ ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရကို ထိုအကြောင်းပြောပြသည့်အတွက် ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရက ဇာတကကို ကဗျာဖွဲ့ရန် စိတ်ကူးရလာပြီး ဇာတကပျို့ များ ရေးဖွဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်ကြောင်း ဆရာကြီးဒေါက်တာလှဘေက မှတ်ချက်ချဖူး ပါသည်။

          ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၊ ရှင်မဟာသီလဝံသ၊ ရှင်အဂ္ဂသမာဓိ၊ ရှင်တေဇော သာရ၊ ရှင်အုံးညိုတို့သည် အင်းဝခေတ် ပျို့စာဆိုများဖြစ်သည်။ ပျို့စာဆိုတို့ သည် မူလက ဝတ္ထု၏ ဇာတ်လမ်းကို ပို၍ပေါ်လွင်လာအောင်၊ ဇာတ်ဆောင်များ ကို ပို၍အသက် ဝင်လာအောင်၊ ကာလ၊ ဒေသ နောက်ခံကို ပို၍ သရုပ်ပေါ် လာအောင် မိမိတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ဖန်တီးချက်များ ထည့်သွင်းကာ အပြောက် အမွမ်းများ ရေးဖွဲ့ကြသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ပါဠိဘာသာဖြင့် စတင်ပေါ် ပေါက်သော ထိုဝတ္ထုများမှ ဇာတ်လမ်း၊ ဇာတ်ဆောင်၊ နောက်ခံတို့သည် မြန်မာစာဆိုတို့၏လက်စွမ်းကြောင့် ပို၍ အသက်ဝင်လာကာ မြန်မာအသွင် ရောက်သွားသည်။ သို့ဖြင့် ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ ဘူရိဒတ်ဇာတ်ပေါင်းပျို့တွင် ဘူရိဒတ်နဂါးမင်း အလမ္မာယ်လက်မှ လွတ်၍ ပြန်ရောက်လာသောအခါ သတင်းလာမေးသော နဂါးပရိသတ်သည် အချင်းချင်း ဖေးမ ရိုင်းပင်းတတ်သော မြန်မာပရိသတ် ဖြစ်သွားသည်။ ရှင်မဟာသီလဝံသ၏ ပါရမီတော်ခန်း ပျို့မှ သုမေဓာ ရှင်ရသေ့သည် မြန်မာရသေ့ ဖြစ်သွားသည်။ ရှင်အဂ္ဂသမာဓိမောင်ခင်မင် (ဓနုဖြူ) ၏ နေမိဘုံခန်းပျို့မှ နေမိမင်းကြီးကို မာတလိနတ်သားက နတ်ပြည်သို့ ခေါ်ဆောင်သောကာလသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် မြေသင်းနံ့ကလေး သင်းနေသော ကဆုန်လ ဖြစ်သွားသည်။ ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ သံဝရပျို့မှ ဗာရာ ဏသီပြည်သည် နေ့ရှုခင်း၊ ညရှုခင်းများဖြင့် တင့်တယ်နေသော မြန်မာမင်း နေပြည်တော်ကြီး ဖြစ်သွားသည်။ ဤဖန်တီးချက်များတွင် ဝတ္ထုအတတ် ပညာ နည်းနာသဘောများ ထင်ဟပ်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ထိုခေတ်တွင် ရှိနှင့်ပြီးသား ဝတ္ထုကို ပျို့ပြန်ဖွဲ့သည့် အစဉ်အလာ အင်အားကြီးမားနေသောကြောင့် ပျို့စာဆိုတို့သည် ထိုအစဉ်အလာ၏ ဘောင်တွင်းကနေ၍ မိမိတို့ စိတ်ကူးဖြင့် ဖန်တီးချက်များကို ထည့်သွင်းနိုင်သလောက် ထည့်သွင်းခြင်းဖြစ် သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ အကယ်၍သာ မိမိတို့ စိတ်ကူးဖြင့်ချည်း အစမှအဆုံး ဖန်တီးရေးဖွဲ့သည့် အစဉ်အလာမျိုး ပေါ်ထွန်းခဲ့လျှင်ကား ထိုခေတ်က စာဆို တို့သည် ကိုယ်ပိုင် ဖန်တီးသော ဇာတ်လမ်း၊ ဇာတ်ဆောင်၊ နောက်ခံတို့ဖြင့် စကားပြေဝတ္ထု၊ ကဗျာဝတ္ထုများ ရေးဖွဲ့ခဲ့ကြဖွယ် ရှိပါသည်။ တစ်ဖက်က ကြည့်လျှင် ထိုခေတ် စာဆိုတို့သည် ရဟန်းစာဆိုများဖြစ်သည့်အတွက်လောကီရေးဘက်အားပြုသည့် ဝတ္ထုမျိုး မရေးဖွဲ့ခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသလားဟု တွေးဆရပါသည်။

          အင်းဝခေတ်တွင် အခိုင်အမာ အခြေတည်ခဲ့သော ဝတ္ထုအစဉ်အလာ သည် ကုန်းဘောင်ခေတ် ကုန်ဆုံးချိန်အထိ မြန်မာစာပေသမိုင်း တစ်လျှောက် တွင် စည်ပင်ဖွံ့ဖြိုးလာသည်။ စကားပြေဘက်တွင် ဇာတက၊ ဗုဒ္ဓဝင်၊ ဓမ္မပဒ စသည်တို့ကို အခြေခံသောဝတ္ထုများ ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။ ညောင်ရမ်းခေတ် ဝရာဘိသင်္ဃနာထ ဆရာတော်၏ မဏိကုဏ္ဍလဝတ္ထုဆိုလျှင် ငါးရာ့ငါးဆယ် နိပါတ်လာ မဟာသုတသောမဇာတ်ကို မဏ္ဍိုင်ပြု၍ ငါးရာ့ငါးဆယ် နိပါတ်ဝင် ကျန်ဇာတ်တော် အားလုံးနီးပါး ပါဝင်အောင် ဖွဲ့ယှက်ထည့်သွင်း ထားသောကြောင့် ဇာတကဝတ္ထုအားလုံး ကွန်ရက်သဖွယ် ဖွဲ့ယှက်နေသော ပုံသဏ္ဌာန်ဖြစ်လာသည်ကို အံ့သြဖွယ်တွေ့ရသည်။ တောင်ဖီလာဆရာတော် ၏ ယသဝခုနဝတ္ထု၊ သဒ္ဓမ္မာ လင်္ကာရဆရာတော်၏ ရတနာကရ ဝတ္ထုတို့ သည် အရေးအဖွဲ့ ခံ့ညားပြေပြစ်သောစကားပြေဝတ္ထုများ ဖြစ်သည် ။ ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ဗုဒ္ဓဝင်ဝတ္ထုများ၊ ဇာတကဝတ္ထုများ ဆက်လက် ပေါ်ထွန်းသည်။ ဗုဒ္ဓဝင်ဝတ္ထုများတွင် ဒီပဲယင်း ဆရာတော်၏ တထာဂတကိုလိုနီခေတ်မြန်မာစာပေသမိုင်း ဥဒါနဒီပနီ၊ ပထမငါးခုန်ဆရာတော်၏ မဟာ ဗုဒ္ဓဝင်ဝတ္ထုတော်ကြီး၊ ဒုတိယ မဲထီးဆရာတော်၏ မာလာလင်္ကာရဝတ္ထု၊ ကျီးသဲ လေးထပ်ဆရာတော်၏ ဇိနတ္ထပကာသနီတို့ ထင်ရှားသည်။ ညောင်ကန်ဆရာတော်က ငါးရာ့ ငါးဆယ် နိပါတ် ဝတ္ထုများကို တိုက်ရိုက် မြန်မာပြန်သည်။ ဦးဩဘာသ၊ ရှင်ပညာတိက္ခနှင့် ရှင်နန္ဒမေဓာတို့က ဇာတ်တော်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ ဝတ္ထုများကို တန်ဆာဆင်ဖွဲ့နွဲ့ကာ မြန်မာပြန်သည်။ အထူးသဖြင့် ဦးသြဘာသ၏ စကား ပြေ အရေးအဖွဲ့ ပြောင်မြောက်မှုကြောင့် ဇာတ်လမ်း၊ ဇာတ်ဆောင်၊ နောက်ခံတို့ ရုပ်လုံးကြွလာပုံကို ဝေသန္တရာဇာတ်တော်ကြီး ဝတ္ထုတွင် အထင်အရှားတွေ့ ရ သည်။ ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ ဝတ္ထုများတွင် ပျို့များမှာကဲ့သို့ စာဆို၏ ပင်ကို စိတ်ကူးဖြင့် ဖန်တီးရေးဖွဲ့မှုများ မပါဝင်ပါ။ ပါဠိဘာသာဖြင့် ရှိသော ဇာတ်အဋ္ဌကထာများမှ အချက်အလက်များကို မူလအတိုင်း ပြန်ရေးခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့သော် စကားတန်ဆာဆင်ထားသော စကားပြေအရေးအဖွဲ့များကြောင့် ပို၍ အသက်ဝင်ကာ ဖတ်ချင်စဖွယ် ဖြစ်လာရသည်။ တရားနာ ပရိသတ် စိတ်ညွတ်နူးဖွယ်ဖြစ်အောင် ဦးပုညက ဗုဒ္ဓစာပေဝတ္ထုများကို တရားစာအဖြစ် တန်ဆာဆင် ရေးဖွဲ့ရာတွင်ကား ပို၍ အသက်ဝင်လာပြီး ရုပ်လုံးကြွလာကြောင်း ဆဒ္ဒန်ဆင်မင်း ဝတ္ထုက သက်သေခံလျက် ရှိပါသည်။

          ကဗျာဘက်ကကြည့်လျှင် ဗုဒ္ဓစာပေဝတ္ထုများကို ပျို့အဖြစ် ပြန်လည် ရေးဖွဲ့ သော လက်ရာများသည် ကုန်းဘောင်ခေတ် အဆုံးအထိ အရှိန် အဟုန်ဖြင့် ပေါ်ထွန်းလာသည်ကို တွေ့ရသည်။ တွင်းသင်းမင်းကြီး၊ မုံရွေး ဆရာတော်၊ ဦးရွှန်း စသည့် ပျို့စာဆို အကျော်အမော်များသည် ပျို့များကို အပြောက်အမွမ်း ခြယ်ကာ ဖတ်ချင့်စဖွယ် ကဗျာဝတ္ထုကြီးများအဖြစ် ဖန်တီးခဲ့ သည်။ တွင်းသင်းမင်းကြီး၏ မဟာဇနကပျို့မှ အလောင်းတော် မဟာ ဇနကမင်း၏ ဇွဲလုံ့လ၊ မုံရွေးဆရာတော်၏ ကုသပျို့မှ ကုသမင်းကြီး၏ မေတ္တာနှင့်အားမာန်၊ ဦးရွှန်း၏ ဥမ္မာဒန္တီပျို့မှ သိဝိမင်းကြီး၏ အလွမ်းနှင့်နောင်တတို့သည် ထိုဇာတ်ဆောင်များကို အသက်ဝင်လှုပ်ရှားစေသော အကွက်ကောင်းများ ဖြစ်သည်။

          ရိုးရာပုံပြင်များသည် ဝတ္ထုရှည်အဖွဲ့၏ မြစ်ဖျားခံရာ ဖြစ်သကဲ့သို့ ဝတ္ထု တိုအဖွဲ့၏ မြစ်ဖျားခံရာလည်း ဖြစ်ပါသည်။ “ရွှေယုန်နှင့်ရွှေကျား” ပုံပြင်မှစ၍ အစဉ်အဆက် ပြောဆိုခဲ့ကြသော ပုံပြင်များတွင် ဇာတ်လမ်းတိုတိုကျဉ်းကျဉ်း၊