ပါရဂူ - ခေါမဒဿနပညာရှင်

ဆိုကရေတီ

သမိုင်းဝင် နာမည်ကျော် ပုဂ္ဂိုလ်အချို့ အကြောင်းကို အတော်အသင့် သိရှိရသော်လည်း ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အကြောင်းမှာ အထောက်အထား ခိုင်လုံမှု နည်းပါးလှသည် ။ ဆိုကရေတီ (၄၇ဝ-၃၉၉ ဘီစီ)သည် ထို ပုဂ္ဂိုလ်မျိုးထဲတွင် တစ်ဦးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ဘာထရန်ရဆဲလ်က ဤသို့ ရေးသားထားသည်။

“အချို့ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် ပတ်သက်၍ ကျွန်ုပ်တို့ အနည်းအကျဉ်း သိသည်မှာ သေချာ၏။ တခြား အချို့ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့်ပတ်သက်၍ ကျွန်ုပ်တို့ အများအပြား သိသည်မှာလည်း သေချာ၏။ သို့ရာတွင် ဆိုကရေတီနှင့် ပတ်သက်၍ ကျွန်ုပ်တို့ အနည်းအကျဉ်း သိသလော သို့မဟုတ် အများ အပြား သိသလော ယင်းအချက်မှာ မသေချာပေ”၊

ယင်းသို့ ဖြစ်ရခြင်း၏ အဓိက အကြောင်းရင်းမှာ ဆိုကရေတီ နှင့် ပတ်သက်၍ ပလေတို၊ ဇေနိုဖန်၊ အေရိစတိုဖင်တို့သည် အများအပြား ရေးသားခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ဆိုကရေတီနှင့် ပတ်သက်သော ထို ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ ရေးသားချက်များသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု တူညီမှု မရှိကြပေ။

၁။ Socrates

၂။ A History of Western Philosophy

 

 

ဆိုကရေတီ၏ တပည့်

ပလေတိုသည် ဆိုကရေတီ၏ တပည့်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ သူ့ဆရာ ကိုလည်း အထူးလေးစား ကြည်ညိုသည်။ အပိုလို ဂျီ၊ ကရစ်တို ၊ ဖေဒို *။ စင်ပိုဇီယမ်” အမည်ရှိသော ဒိုင်ယာလော့ ကျမ်းစာများ၌ ပလေတို သည် ဆိုကရေတီ၏အကြောင်းကို ကောင်းစွာ ရေးသားဖော်ပြထားသည်။

သို့ရာတွင် ကြီးမားသော အပြစ်တစ်ခုမှာ ပလေတိုသည် မိမိ၏ အယူအဆ အားလုံးကိုလည်း ဆိုကရေတီအား အပြောခိုင်းခြင်းဖြစ်သည်။ အေရိစတိုဖင်သည် ကလောက်ဒ ၌ ဆိုကရေတီ၏ အကြောင်းကို ဟာသ နှော၍ ရေးသားဖော်ပြထားသည်။ ဇေနိုဖန်၏ မီမိုရေဘလီယာ°၊ စင်ပို ဇီယန်၊ အပိုလိုဂျီတို့၌ပါသော ဖော်ပြချက်များသည် ပလေတို၏ အခြား ဖော်ပြချက်များနှင့် ခြားနားသည်။

ဒဿနပညာရှင် မဟုတ်

ဇေနိုဖန်သည် ဒဿနပညာရှင်တစ်ဦး မဟုတ်သောကြောင့် ဆိုကရေတီ၏ အယူအဆကို တိကျမှန်ကန်စွာ ဖွင့်ဆိုရေးသား နိုင်ပါမည်လောဟူ၍ အချို့က သံသယရှိကြသည်။ ရေးသားဖွင့်ပြချက် သုံးခုအနက် မည်သည့် ရေးသားဖွင့်ပြချက်မျှ အပြည့်အဝ မှန်ကန်သည်ဟူ၍ မထင်ရဟု ဆိုကြ သည်။ ယင်းရေးသားဖွင့်ပြချက်များကို အခြေခံပြီးလျှင် ဆိုကရေတီ၏ ဘဝအကြောင်း အနည်းအကျဉ်း သိရှိရသည်။

၁။ Apology

 ၂ ။ Crito

၃။  Phaedo

၄။ Symposium

၅။Clouds

၆။ Memorablia

 

 

ကျောင်းဆရာ၏ သား

 

ဆိုကရေတီသည် အေသင်၌ ဆာလာမစ်စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ၁ဝ နှစ်အကြာ ၄၇ဝ ဘီစီလောက်တွင် ကျောက်ဆစ်ပန်းပုဆရာတစ်ဦး၏ အိမ်ထောင်စု၌ မွေးဖွားသည်။ သူ၏မိခင် ဖိန်းရိ” သည် ဝမ်းဆွဲဆရာမ အလုပ်လုပ်သည်။ ဆိုကရေတီသည် အစပထမ၌ အချိန်အတန်ကြာမျှ ဖခင်၏အလုပ်ကို လုပ်ကိုင်သည်။ သို့ရာတွင် နောက်ပိုင်း၌ကား ဘဝ တစ်လျှောက်လုံး အမှန်တရားကို ကြံဆခြင်းနှင့် ဒဿန သဘောတရား များကို တွေးခေါ်ကြံဆခြင်း၌သာလျှင် အချိန်ကုန်လွန်ခဲ့လေသည်။

မိမိ မိခင်၏ အလုပ်မျိုးအတိုင်း အတွေးသစ် အမြင်သစ်များကို မွေးဖွားပေးမည်ဟု ဆိုကရေတီက ပြောသည်။ သူ၏ လုလင်ဘဝသည် ပေရီကလိ၏ ရွှေခေတ်၊ ရွှေအခါသမယ၌ ကုန်ဆုံးခဲ့ရပြီး သူ့ဘဝ၏ နောက်ပိုင်းအချိန်ကာလများမှာမူ ပေလိုပိုနေရှန် စစ်ပွဲများအတွင်း၌ ကုန်ဆုံး ကျော်လွန်လာခဲ့ရသည်။

၄၃၅ ဘီစီအထိ ဆိုကရေတီသည် သဘာဝ အဖြစ်အပျက်များ ဖြစ်ပျက်ခြင်း၏ အမျိုးအစားနှင့်နည်းလမ်းကို ဆင်ခြင်သုံးသပ်သည့် သဘာဝ သိပ္ပံပညာကို လေ့လာသင်ကြားမှု၌ အထုံဝါသနာ ပါခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ယင်းရုပ်ပိုင်းသိပ္ပံပညာဖြင့် ကျေနပ်အားရခြင်းမဖြစ်ခဲ့ပေ။ ၄၃၅ ဘီစီနောက်ပိုင်း၌ သဘာဝ အဖြစ်အပျက်များကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့် အရင်းခံ ပြဿနာများကို တွေးခေါ်ကြံဆခြင်း၌ အာရုံစူးစိုက်လာခဲ့သည်။ သဘာဝ သိပ္ပံပညာကို ကျောခိုင်းပြီးလျှင် ဒဿနနှင့် မတ်တာဖိစစ်ခေါ် ရုပ်လွန်ပညာ သို့မဟုတ် အတိဘူတိကပညာကို လေ့လာသင်ကြားလာခဲ့ သည်။

 

ခေါမ အတွေးအခေါ် ရေစီးကြောင်း

ယင်းသို့ ဆိုကရေတီ လမ်းပြောင်းလိုက်ခြင်းသည် ဂရိအတွေးအခေါ်

၁။ Phainrete

သမိုင်း၌ ထူးခြားသော၊ အရေးပါသော အဖြစ်အပျက်တစ်ရပ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဂရိ အတွေးအခေါ်၏ ရေစီးကြောင်းသည် လမ်းကြောင်းပြောင်းသွားသည်။ ယင်းသို့ ဆိုကရေတီ၏ အတွေးအခေါ်၌ ပြောင်းလဲမှု ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၏ အကြောင်းရင်းမှာ ဒေလဖီ၏ ဗျာဒိတ်စကား” ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြ၏။

ဆိုကရေတီခေတ်က အေသင် ဆိုကရေတီကို ချီးကျူးဂုဏ်ပြုသူ တစ်ဦးဖြစ်သော ခယ်ရ်ဖုန်၊ က ဒေလဖီအား ဆိုကရေတီထက် ပိုပြီး ပညာရှိသူ ရှိပါသလောဟူသော မေးခွန်းကို မေးသည်။ ဆိုကရေတီထက် ပိုပြီး အသိဉာဏ်ပညာရှိသူ မည်သူမျှမရှိဟု အဖြေပြန်ပေးသည်။ ဆိုကရေတီအား ယင်းဗျာဒိတ်စကား ကို ပြောပြသောအခါ ဆိုကရေတီက ကျွန်ုပ် နားလည်သည့် အရာမှာမူ ကျွန်ုပ် ဘာမျှ နားမလည်ဟူသော အချက်သာလျှင် ဖြစ်၏ဟူ၍ ပြန်ပြော သည်။

၁။ Delphic Oracle

၂။  Chairphon

ဆိုကရေတီသည် အေသင်ရှိ အသိပညာရှင်ဟူ၍ ယူဆရသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များထံသွား၍ အမေးပုစ္ဆာများကို မေးမြန်းသည်။ အသိဉာဏ်ပညာ ရရှိရေးအတွက် ဇီနိုထံမှ အမေးအဖြေ အချေအတင် ပြောနည်းနှင့် ဒွန္ဒနည်း” စနစ်ကို သင်ကြားသည်။ ယင်းစနစ်အရ အသိပညာ ရရှိရေး အတွက် သတ်မှတ်ထားသော နည်းလမ်းများဖြင့် အမေးပုစ္ဆာများကို ပြုလုပ်လျက် ပြဿနာအားလုံး၏ အခြေခံ မူလသို့အထိ ရောက်ရှိရန်နှင့် ယင်းပြဿနာများ၏ အဖြေကိုရှာဖွေရန် ကြိုးပမ်းအားထုတ်သည်။

 

 

ဒေလဖီ၏ ဗျာဒိတ်စကား

 

ဒေလဖီ၏ ဗျာဒိတ်စကားကို ကြားရပြီးသည့် နောက်ပိုင်း၌ ဆိုကရေတီ သည် ဘုရားသခင်က သူ့အား အသိဉာဏ်ပညာ ဖြန့်ဖြူးသည့်အလုပ် လုပ်ရန် လွှဲအပ်သည်ဟု သဘောပေါက်လာသည်။ ပညာမာန်ရှိကြသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များအား အဖြေမပေးနိုင်အောင် ပြုလုပ်ပြီးလျှင် ဆိုကရေတီသည် ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့အား မိမိတို့၏ အသိဉာဏ် ပညာမဲ့မှုကို အတင်း လက်ခံ စေခဲ့သည်။ ထိုကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ ပညာမာန်ရှိကြသော ပုဂ္ဂိုလ်များက သူ့ကို စိတ်ဆိုးကြသည်မှာ မဆန်းပေ။

များစွာသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့် စကားဆွေးနွေး ပြောကြားပြီးသည့် နောက်၌ ဆိုကရေတီသည် ဒေလဖီ၏ ဗျာဒိတ်စကားသည် မမှားဟူ၍ ဆုံးဖြတ်ချက် ကျသွားသည်။ မိမိသည် အခြားပုဂ္ဂိုလ်များထက် ပို၍ အသိဉာဏ်ပညာ ရှိ၏။ သို့ရာတွင် ယင်းသို့ရှိခြင်းမှာ သူက အခြားပုဂ္ဂိုလ် များထက် ပိုသိ၍မဟုတ်။ မိမိ အသိဉာဏ်ပညာ မရှိပုံကိုသိသောကြောင့် ဖြစ်၏ ။ အခြားပုဂ္ဂိုလ်များကမူ အသိဉာဏ် ပညာရှိသူမဟုတ်သော်လည်း မိမိကိုယ်ကို အလွန်ကြီးကျယ်သော အသိဉာဏ်ပညာရှင်များဟူ၍ ထင်မှတ် ယူဆကြကုန်၏။ ယင်းသို့ ဆိုကရေတီ နားလည် သဘောပေါက်သွား သည်။

၁။ Dialectic

 

ဆိုကရေတီ၏ သူရသတ္တိ

အေသင်၏ နိုင်ငံသားအဖြစ်ဖြင့် ဆိုကရေတီသည် မိမိ၏ တာဝန်ဝတ္တရား ဟူသမျှကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် ဒဿနပညာ ရှင်များသည် စစ်တိုက်ရေးခိုက်ရေးနှင့် မည်သို့မျှ ဆက်သွယ်မှုမရှိဟု ယူဆကြသည်။ သို့ရာတွင် ဆိုကရေတီသည် သရေစ်၌ အေသင်ဘက်မှ နေ၍ လက်နက်ကိုင် စစ်သားအဖြစ်ဖြင့် ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ၄၂၄ ဘီစီ၌ ဒေလီယန် တိုက်ပွဲတွင် ဆိုကရေတီသည် သူ၏ ရဲဝံ့စွန့်စား မှုကြောင့် သူ၏သူရသတ္တိ ထူးထူးခြားခြား အချီးကျူးခံခဲ့ရသည်။ အသက် ၆၅ နှစ်အရွယ်တွင် ဆိုကရေတီသည် အေသင်လွှတ်တော်၏ အဖွဲ့ ဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

၄၀၅ ဘီစီ၌ အာဂိနုဆေး ရေတပ်တိုက်ပွဲ၌ ရေတပ်သားများ ရေထဲမြုပ်နစ်မသွားရန် အောင်မြင်စွာမကာကွယ်နိုင်သော ရေတပ် စစ်သေနာပတိများအား တရားစွဲဆိုပြီးလျှင် အပြစ်ဒဏ်ပေးရန် ချမှတ် ကြသည်။ ထိုအခါ ဆိုကရေတီသည် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ၏ စည်းကမ်းချက်တစ်ခုနှင့် ဆန့်ကျင်သောကြောင့် ယင်းအပြစ်ဒဏ်ပေးပုံကို တစ်ဦးတည်း ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်ခဲ့သည်။

၄ဝ၄ ဘီစီ၌ အသက်ဦးဆံပိုင် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာပိုင် ၃ဝ တို့သည် အေသင်၌ နိုင်ငံသားတစ်ဦးကို ဖမ်းဆီးခေါ်လာရန် ဆိုကရေတီ အား အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းအမိန့်ကို ဆိုကရေတီက မတရားဟုယူဆ ပြီးလျှင် လိုက်နာဆောင်ရွက်ခြင်းမပြုဘဲ ငြင်းဆန်နေသည်။ ဆိုကရေတီ သည် နိုင်ငံသား တာဝန်ဝတ္တရားများကို လိုက်နာဆောင်ရွက်သော်လည်း နိုင်ငံသား စည်းမျဉ်းဥပဒေ၏ ဂုဏ်သိက္ခာကိုမူ မဖောက်ဖျက်၊ မကျူးလွန် ပေ။ ယင်းအချက်နှင့်စပ်လျဉ်း၍ မိမိစိတ်ဆန္ဒ အားလျော်စွာ လွတ်လွတ်

၁။  Delium

၂။ Arginusae

လပ်လပ် ရဲရဲဝံ့ဝံ့ တွေးခေါ်ကြံဆခြင်းသည် သူ၏ကြီးမားသောထူးခြားချက် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် နောက်ဆုံး အဆိပ်ကို သောက်ရခြင်း ဖြစ်သည်။

 

ဉာဏ်ပညာ နှစ်မျိုး

ဆိုကရေတီ၏ အကြီးမားဆုံး အယူအဆသည် မိမိကိုယ်ကို သိမြင်ခြင်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ အခြေခံ ကြွေးကြော်သံမှာ ဒေလဖီနတ်ကွန်း၌ ရေးသား ထားသော “မိမိကိုယ်ကို နားလည်ပါ”ဟူသော စကားဝါကျ ဖြစ်သည်။ ဆိုကရေတီ အရင်က ဆိုဖစ်တို့သည် သံသယဝါဒကို အလေးပေးပြီးလျှင်

“အကောင်းနှင့်အဆိုးသည် ပတ်ဝန်းကျင်အခြေအနေများအပေါ်၌ တည်၏။ ယင်း အကောင်းနှင့်အဆိုးသည် ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးစီ တစ်ဦးစီအတွက် ထို ပုဂ္ဂိုလ်၏ ပုဂ္ဂလိကအလိုဆန္ဒနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်အခြေအနေအရသာ သတ်မှတ်ဆုံးဖြတ်ခြင်း ခံရ၏”ဟူ၍ ပြောဆိုကြသည်။ ယင်း အယူအဆ များသည် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ မင်းမဲ့ဝါဒကို ဖြစ်ပေါ်စေတတ်သော အရာများ ဖြစ်ကြသည်။

ဆိုကရေတီသည် ဆိုဖစ်တို့ကို ဆန့်ကျင်လျက် နှစ်မျိုးနှစ်စား သော အသိဉာဏ် ပညာဝါဒ” ကို ယုံကြည်ယူဆသည်။ ဆိုဖစ်တို့၏ အမြင်သည် အာရုံခံဣန္ဒြေများဖြင့်သိရသော ဗဟိဒ္ဓလောကအထိသာလျှင် သတ်မှတ်ပိုင်းခြားထားသည်။ ဣန္ဒြေများဖြင့် သိရသော ဗဟိဒ္ဓလောက အူသိဉာဏ်ကိုသာလျှင် နောက်ဆုံးပိတ် အန္တိမဟူ၍ ထင်မှတ်ယူဆကြ သည်။

ဆိုကရေတီကမူ နှစ်မျိုးနှစ်စားသော အသိဉာဏ်ကို ယုံကြည် ယူဆသည်။ ယင်းနှစ်မျိုးနှစ်စားသော အသိဉာဏ်မှာ ဣန္ဒြေများဖြင့် သိမြင်ရသော၊ မသေချာသော ဗဟိဒ္ဓလောက အသိဉာဏ်နှင့် အားလုံးနှင့် ဆက်စပ်သော၊ မြဲသော အသိဉာဏ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့သည် ကမ္ဘာလောက၌ ပုံသဏ္ဌာန် ကွဲပြားခြားနားသော များစွာသော လူတို့ကို တွေ့မြင်ကြရသည်။ ယင်းတို့၌ မည်ကဲ့သို့သော သေချာမှု၊ တိကျမှုမျိုးမျှ မရှိပေ။ ယင်းတို့သည် မမြဲသောအရာများ ဖြစ်ကြသည်။ သို့ရာတွင် ထိုသူတို့၏ နောက်ကွယ်၌ရှိနေသော လူအားလုံးတို့၏တူညီသော ထူးခြားချက်များကို ညွှန်ပြတတ်သည့် လူ့အဖြစ်၊ လူ့ဘဝဟူသော အသိဉာဏ်သည်ကား အားလုံးနှင့် ဆက်စပ်၏။ နိစ္စ ထာဝရ ဖြစ်၏။

မှန်သော အသိဉာဏ်သည် အားလုံးနှင့် ဆက်စပ်သော သဘော တရားများ ကို သိမြင်ခြင်းသာလျှင် ဖြစ်၏။ ယင်းအသိဉာဏ်ကို

၁။  The Doctrine of Two Knowledges

၂။  Universals

ရရှိရေးမှာ လူ၏တာဝန်ဝတ္တရား ဖြစ်၏။ အသိဉာဏ် ရရှိရေးအတွက် အကြီးမားဆုံး လက်နက်ကိရိယာမှာ ဝေါဟာရ စကားလုံးများ၏ သဘော သရုပ်မှန်ကို သိရှိနားလည်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် တရားမှု အစရှိသော စကားလုံးများကို အသုံးပြုကြသည်။ သို့ရာတွင် ယင်းစကား လုံး၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်မှန်ကို မသိရှိ နားမလည်ကြပေ။ ဆိုကရေတီ သည် သူ၏ အပေါင်းအသင်းများအား ယင်းကဲ့သို့သော စကားလုံးများ၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို မေးမြန်းသည်။ သူ၏ အပေါင်းအသင်းများ ဖွင့်ပြ ပြောဆိုသော အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်များကို ဝေဖန်စောကြောသည်။ ထိုနည်းအားဖြင့် ယင်းဝေါဟာရ စကားလုံးများ၏ သရုပ်သဘောအမှန်ကို ထောက်ပြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ပလေတို ရေးသားသော ရီပတ်ဗလစ်၏ နိဒါန်းသည် တရားမှု ၏ အသွင်လက္ခဏာများကို စဉ်းစားဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် အစပြု ထားသည်။

 

 

ကောင်းမှုနှင့် မကောင်းမှု

 

ဆိုကရေတီ၏ အခြားကြီးမားသော အယူအဆတစ်ခုမှာ အသိဉာဏ်နှင့် ကောင်းမှုကို မခွဲခြားခြင်း ဖြစ်သည်။ ဆိုကရေတီက အသိဉာဏ်သည် ကောင်းမှုဖြစ်ပြီး မသိနားမလည်ခြင်း သို့မဟုတ် အဝိဇ္ဇာသည် မကောင်း မှုဖြစ်၏ဟု ဆိုထားသည်။ လူတို့သည် မသိနားမလည်သောကြောင့် သာလျှင် မကောင်းမှုကို ပြုလုပ်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ လူတို့ သည် အသိဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံနေလျှင် မကောင်းမှုကို မပြုလုပ်တန်ရာ။ မှန်မှန်ကန်ကန် ပြောဆိုခြင်းသည် ကောင်းမှုဖြစ်၏ဟူ၍ သိသောပုဂ္ဂိုလ် သည် အခါခပ်သိမ်း မှန်မှန်ကန်ကန်ပြောဆိုသင့်သည်။ သို့ရာတွင် လက်တွေ့ ကမ္ဘာလောက၌မူ ယင်းအယူအဆသည် တိကျမှန်ကန်ခြင်း မရှိဟု ထင်ရသည်။ လူတို့သည် မှန်မှန်ကန်ကန် ပြောဆိုခြင်းသည်

၁။ Justics

၂။ Virtue is knowledge and ignorance is vice.