နန္ဒာသိန်းဇံ - ထေရ၀ါဒနှင့်ပတ်သက်သောမှတ်ချက်များ

နိဒါန်း

ထေရဝါဒဆိုသည်မှာ

ထေရဝါဒဟူသောအခေါ်အဝေါ်၌ပါရှိသည့် “ထေရ”သည် အရှင်မဟာကဿပ အစရှိသော ပထမသင်္ဂါယနာတင် မထေရ်ကြီး များကို ရည်ညွှန်းသော ပုဒ်ဖြစ်သည်။ “ဝါဒ” မှာ စကားဟုလည်း ဆိုနိုင်သည်။ အယူဟုလည်း ဆိုနိုင်သည်။ အဆုံးအဖြတ်ဟုလည်း ဆိုနိုင်သည်။ ထေရနှင့်ဝါဒပေါင်းထားသော ပုဒ်ကို “အရှင်မဟာ ကဿပစသော၊ မထေရ်တို့ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်၊ ဆောင်ထား အပ်သော ဘုရားစကား ပါဠိတော်” ဟု' ခရစ်နှစ် (၃၅၀)ခန့်က ရေးသည့် ဒီပဝံသကျမ်းတွင် ပြဆိုထားသည်။ (ဒီပဝံသ၊၄.၉၀) ထေရဝါဒဆိုသည်မှာ ပထမနှင့်ဒုတိယ သင်္ဂါယနာတို့၌ စုပေါင်း သင်္ဂါယနာတင်ထားအပ်သော ပါဠိပိဋကတ်တော်ကိုပင်ဆိုလိုသည်။ (သာရတ္တ ဒီပနီ၊၁၊၁၃၅)။ ထိုပါဠိပိဋကတ်တော်ကို နောင်တွင် ပေါ်ထွန်းလာသည့် မဟာသံယိကစသော ဂိုဏ်းခွဲများ၏ ဝါဒနှင့်မတူ ကွဲပြားကြောင်း ထင်ရှားစေရန် ထေရဝါဒဟု ခေါ်ဝေါ်ခြင်းဖြစ်သည် (ဝိမတိဋီကာ၊၁၊၃ဝ)ဟုလည်းဖေါ်ပြကြသည်။

ထို ပါဠိပိဋကတ်တော် အတိမ်းအယိမ်း မရှိစေရန် ဆက်လက် စောင့်ရှောက် ထိန်းသိမ်းသူ၊ လိုက်နာကျင့်သုံးသူများကိုထေရဝါဒီ ဟု ခေါ်သည်။ ထေရဝါဒီ ရဟန်းတော်များ၏ အဆက်အနွယ်ကို ထေရဝံသဟု ခေါ်သည်။

ဂေါတမဗုဒ္ဓဟောကြားတော်မူခဲ့သည့် တရားဒေသနာများကို ပါဠိပိဋကတ်စာပေ၌ ဗုဒ္ဓ၀စန ဟုခေါ်သည်။ သဗ္ဗညုတဉာဏ် ရ၈၊ ဘုရားဖြစ်တော်မူစ၌ ဗုဒ္ဓမြွက်ကြားကျူးရင့်ခဲ့သည့် “အနေကဇာ တိသံသာရံ” အစချီသော ဥဒါန်းစကားကို ပထမဗုဒ္ဓ၀စနဟု သတ် မှတ်ကြသည်။ ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံကာနီးတွင် နောက်ဆုံးမိန့်ကြားခဲ့ သည့် “ဟန္ဒဒါနိဘိက္ခဝေ အာမန္တယာမိ ဝေါ၊ ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ၊ အပ္ပမာဒေနသမ္ပာဒေထ” ဟူသည့် နောက်ဆုံးအမှာစကားကို... ပစ္ဆိမ ဗုဒ္ဓ၀စန ဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ထိုပထမ ဗုဒ္ဓဝစနနှင့် ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓ၀စန တို့အကြား၊ (၄၅)ဝါ ပတ်လုံးဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့ သည့်တရားဒေသနာများကို မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနဟု ခေါ်သည်။

ဗုဒ္ဓဝစနတို့မှာ ဘုရားရှင်က ဆုံးမခဲ့သော အဆုံးအမဩဝါဒ များဖြစ်၍ ဗုဒ္ဓသာသနာဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်အပ်သည်။ အကောင်း အဆိုး ကုသိုလ် အကုသိုလ်စသည်တို့ကို မြင်သိအောင် ဘုရားရှင်က ညွှန်ပြ ထားသော တရားတော်များဖြစ်၍ ဗုဒ္ဓဒေသနာဟုလည်း ခေါ်ဝေါ် အပ် သည်။

           (ဘုရားရှင်လက်ထက်တွင် ဘုရားရှင်၏ မျက်မှောက် သာဝကကြီးများက ဘုရားရှင်၏နည်းကို မှီးလျက်ဟောကြားခဲ့သော အဆုံးအမအချို့ကိုလည်း ဗုဒ္ဓအဆုံးအမကဲ့သို့ပင် အလေးထားကာ ပိဋကတ်၌ ထည့်သွင်းစုစည်းထားလေသည်။)

ဗုဒ္ဓသာသနာ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမကို ယခုအခါ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဟုခေါ်ဝေါ်နေကြသည်။ ဤတွင်“ဘာသာ” ဟူသောပုဒ်သည်‘ဘာသ်’ပြောဆိုခြင်းဟူသော ဓာတ်မှဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်၍ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမ အတိုင်းပြောဆိုကာ လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်းကို ဗုဒ္ဓဘာသာဟု ခေါ်မည်ဆိုက ခေါ်နိုင်ရာသည်။ သို့ရာတွင် ဗုဒ္ဓဝစနတို့ကို Religion ခေါ် ကိုးကွယ်မှုဘာသာ ဖြစ်သည်ဟုကား တစ်ထစ်ချသတ်မှတ်နိုင် မည်မဟုတ်ချေ။အကြောင်းမူ(Religion) ဆိုသည်မှာ ဖန်ဆင်းရှင် ကို လက်ခံယုံကြည်ပြီး၊ စကြဝဠာနှင့်တကွ သတ္တဝါအားလုံးကို ဖန်ဆင်းရှင်က ထိန်းချုပ်လျက်ရှိသည်ဟု လက်ခံသော ကိုးကွယ်မှု ဘာသာတရား ဖြစ်သည်။ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓသာသနာ၌ ဖန်ဆင်းရှင် အယူအဆကို လုံးဝ လက်မခံချေ။ ထို့ကြောင့် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓသာသနာသည် Religion တစ်ရပ်မဟုတ်ဟု ဆိုနိုင်သည်။

အနောက်တိုင်းသားတို့က ဗုဒ္ဓဘာသာကို ထိတွေ့လေ့လာ မိကြသောအခါ ဂေါတမဗုဒ္ဓဆုံးမခဲ့သော တရားတို့ကို ဗုဒ္ဓဝါဒ Buddhismဟု ခေါ်ဝေါ်လာကြသည်။ ဤအခေါ်အဝေါ်၌ ပါဝင်သော“ဝါဒ”သည်“ism” ဖြစ်သည်ဟု ဆိုပါကဗုဒ္ဓသာသနာ သည် ကွန်မြူနစ်ဝါဒ၊ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ၊ အရင်းရှင် ဝါဒ၊ အလုပ်သမားဝါဒ စသည်တို့ ၌ သုံးနှုန်းသော “ဝါဒ” မျိုးဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ရန် ခဲယဉ်းလှပေသည်။ ထို့ပြင်ဗုဒ္ဓ၏အဆုံးအမတို့ကို ပုဂ္ဂိုလ်အလိုက်ဖြစ်စေ၊ အဖွဲ့ အလိုက်ဖြစ်စေ လက်ခံပြောဆို ကျင့်သုံးမှုကိုသာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့က ဝါဒဟုခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိသည်။ ဥပမာရှင်မဟာကဿပ အစရှိသော ရဟန္တာမထေရ်ကြီးများက ဗုဒ္ဓဝစန အစစ်များဟု သတ်မှတ်လက်ခံ ပြောဆိုကျင့်သုံးနေသော ပိဋကတ်တော်များ၊ ကျင့်စဉ်များကို ထေရဝါဒဟု ခေါ်သည်။ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမများနှင့် ပတ်သက်၍ ဆရာ အရှင်လက်ခံကျင့်သုံးသောအယူအဆကို အာစရိယဝါဒဟု ခေါ်သည်။ ဗုဒ္ဓကိုယ်တော်တိုင်နှင့် ပတ်သက်၍မူ သာသနာတော်ကျမ်းများ၌ ဗုဒ္ဓဝါဒဟု ခေါ်ဝေါ် ခြင်းမရှိချေ။

ထိုမှတစ်ပါး ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်မဟုတ်သော အနောက်တိုင်း သား ပညာရှင်များကဗုဒ္ဓသာသနာကို ဒဿန(Philosophy)တစ် ရပ်အဖြစ် သတ်မှတ်လေ့ရှိကြသည်။ မှန်ကန်သော အသိဉာဏ် အပေါ် အခြေခံပြီး မှန်ကန်သော ဆောင်ရွက်မှုများ ပြုကာလူ့ကောင်းကျိုးပြုလုပ်ငန်းများနှင့် ဆက်နွယ်နေခြင်းကြောင့် ဤသို့ ဒဿနတစ်ရပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် ဗုဒ္ဓ သာသနာသည် အတွေးအခေါ် အမြင်သက်သက်မျှကိုသာ တင်ပြ ခြင်းမဟုတ်။ လူ့ကျင့်ဝတ် တရား လက်တွေ့ကျင့်စဉ် များကိုလည်း ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်တင်ပြထားသည်။ လောကမှ လွတ်မြောက်ရေးတရား တို့ကိုလည်း အတိအကျ ညွှန်ပြထားသည်။

          ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်အများထုတို့ အကြားတွင် တွေ့ရတတ်သော နတ်ပသခြင်း၊ စသည့်ရိုးရာ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုများနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာ အဖွဲ့အစည်းများ တစ်စတစ်စဖွဲ့စည်းဖြစ်ပေါ်လာရာ၌ တွေ့ရတတ်သော လက်တွေ့ကျင့်စဉ်အချို့ကို အကြောင်းပြုပြီး ဗုဒ္ဓသာသနာကို ကိုးကွယ်မှု ဘာသာဟုလည်း သတ်မှတ်ခြင်းလည်းဖြစ်နိုင်သည်။ သို့ရာတွင် ဒဿနပညာ၊ ကိုးကွယ်မှုဘာသာဟူသော အသုံးအနှုန်း တို့မှာ အခြေခံအားဖြင့် အနောက်တိုင်း အယူအဆများသာဖြစ်သည်။ အနောက်တိုင်း၌ပင် ယင်းဝေါဟာရတို့ကို အဓိပ္ပါယ်အမျိုးမျိုး

ကောက်ယူနေကြသည်။ ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓသာသနာ၌ ပါရှိသော အတွေးအခေါ်များနှင့် ကျင့်စဉ်များကို အနောက်တိုင်းအမြင်ဖြင့် ရှုမြင်ကာ ဒဿနပညာရပ်ဖြစ်သည်၊ ကိုးကွယ်မှုဘာသာတရားဖြစ်သည်ဟု ယတိပြတ်သတ်မှတ် ရန်မဖြစ်နိုင်ချေ။"ဗုဒ္ဓသာသနာ တွင် ဒဿနဆိုင်ရာဖွင့်ဆိုချက်များ ပါရှိသည့် ဘဝနေထိုင်နည်း အတွက် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များ ရှိသည်ဟုသာ

ပြောမည်ဆိုကပြောနိုင်ရာသည်။”(Buddhism by kenneth.K.S, Chen,P.3)ဟုထင်မြင်ချက် ပေးသူများလည်းရှိသည်။

ဗုဒ္ဓဘာသာဟူသောအနက်နှင့်နီးစပ်သည့် “ဗုဒ္ဓဘာသိတ” ဟူသော အသုံးကိုမူ ပိဋကတ်စာပေ၌ တွေ့ရသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသိတသည် ဘုရားရှင်ဟောကြားအပ်သော တရားကိုဆိုလိုသည်။ ဘုရားရှင်

ဟောကြားအပ်သော တရားတို့မှာ ဝိနယပိဋကတ်တစ်ခုလုံး၊ အဘိဓမ္မ ပိဋကတ်တစ်ခုလုံး၊ သုတ္တန္တပိဋကတ်မှ ဓမ္မပဒ၊ စရိယပိဋက၊ ဥဒါန၊ ဣတိဝုတ္တက၊ ဇာတက၊ သုတ္တနိပါက၊ ဝိမာနဝတ္ထု၊ ပေတ ဝတ္ထု ဗြဟ္မဇာလအစရှိသော သုတ်များဖြစ်သည်ဟု ဝိနည်းအဋ္ဌ ကထာ၌ပြ ဆိုထားသည်။ ထို့ပြင် သာဝကတို့ ဟောအပ်သော တရား (သာဝက ဘာသိတ)များကိုလည်း ဗုဒ္ဓဟောအပ်သော တရားများနှင့် တန်းတူအလေးထားကာ၊ ပိဋကတ်တော်၌ ထည့်သွင်းစုစည်း ထားသည်။ ထို့ကြောင့် လက်ရှိပါဠိပိဋကတ်တော်တစ်ခုလုံးကိုပင် ဗုဒ္ဓဘာသာ(ဗုဒ္ဓဘာသိတ)ဟု ခေါ်လိုကခေါ်နိုင်ပေသည်။

ဗုဒ္ဓ၏အဆုံးအမအတိုင်း လိုက်နာကျင့်သုံးသူများကို ဗုဒ္ဓ ဘာသာဝင်များ(Buddhists)ဟု ခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဝင်ရဟန်းရှင် လူများနှင့်တကွ၊ ထိုသူများ၏ ဘာသာရေးကိစ္စများ၊ ယုံကြည်ချက်များ၊ ဗုဒ္ဓအဆုံးအမတရားတော်များ အားလုံးကို သိမ်းကျုံး ခေါ်ဝေါ် ရာ၌လည်း ဗုဒ္ဓသာသနာဟုပင် သုံးနှုန်းကြ သည်။