တက္ကသိုလ်ဘုန်းနိုင် - ပညာရဲ့သဘော

မြန်မာမှာကော ဆရာ။ 

ဝေါဟာရအနက်အားဖြင့် ပေါ့။

မြန်မာမှာလည်း ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုကလာတဲ့ ပညာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဝေါဟာရတွေ အများကြီးရှိတယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားက ပညာကို အလွန်မှ သူမတူအောင် အလေးအနက်ဟောပြ၊ ဆုံးမ သွန်သင်ခဲ့တယ်။ ဗုဒ္ဓတရားတော်မှာ ပညာက ထိပ်ပဲ။ သီလသိက္ခာ၊ သမာဓိသိက္ခာ၊ ပညာသိက္ခာဆိုပြီး သာသနာသုံးရပ် ဗုဒ္ဓက ဟောခဲ့ တာရှိတယ်။ ဒါကို နက်နက်နဲနဲလိုက်ကြည့်တဲ့အခါ သတိပြုရမယ့် စကားလုံးတွေ တွေ့တယ်။ အရေးကြီးဆုံးကတော့ ဆရာတို့မြန်မာက ယူထားတဲ့ ပညာဆိုတဲ့ စကားပဲ။

နောက် ဉာဏဆိုတဲ့ စကားလုံး၊ နောက် ဝိဇ္ဇာဆိုတဲ့ စကားလုံး၊ ခုနက ပြောခဲ့သလို သိက္ခာဆိုတဲ့ စကားလုံး၊ ပြီးတော့ သိပ်မသိကြသေးတဲ့ စကားရှိသေးတယ်။ ပဇာနနာဆိုတဲ့ စကား။ နောက် ဒဿနဆိုတဲ့ စကား။ အဲဒါတွေအားလုံးကို ပညာအကြောင်း ဆွေးနွေးရာမှာ ထည့်သွင်းဆွေးနွေးရလိမ့်မယ်။

ပထမဆုံး အလွန်ယေဘုယျကျပြီး လူအများ နားလည် လက်ခံမယ့်စကားနဲ့ပဲ ဆရာပြောပါ့မယ်။ ပညာဆိုတာ ဘာလဲ။ပညာဆိုတာ လူ့ရဲ့ အရည်အသွေး၊ လူ့ရဲ့ စွမ်းအင်တစ်ခုလို့ ယူဆလို့ရတယ်။ ပညာရှိဆိုတယ်တဲ့လူဟာ ပညာဆိုတဲ့ စွမ်းအင် ရှိတာပဲ။ အရည်အသွေးကို ပြောရရင် မျက်စိ၊ နား၊ လက်နဲ့သွားပြီးကိုင်လို့ထိလို့ မရဘူး။ ဉာဏ်နဲ့သာ သိနိုင်တယ်။ သူ့ရဲ့ စွမ်းအင် ဆိုတာ ဉာဏ်သဘော ပညာက လူကိုအကျိုးပြုတဲ့ စွမ်းအင်ရှိတယ်။ ဘယ်လိုအကျိုးပြုတဲ့ စွမ်းအင်လည်းဆိုရင် ယေဘူယျအားဖြင့် ဖြစ် ချင်တာတွေကို ဖြစ်အောင်၊ မဖြစ်ချင်တာတွေကို မဖြစ်အောင် ပညာ ကလူကို လုပ်ပေးနိုင်တယ်။ ဒါက အလွန်မြင့်တဲ့ အနက်အဓိပ္ပာယ် မို့ ဆရာ ရှင်းပြပါမယ်။ အဲဒီဟာ သဘောပေါက်ဖို့ လိုတယ်။

ပညာအကြောင်းပြောရင် ဟိုကလည်း ပညာ၊ ဒီကလည်း ပညာ ဖြစ်နေတယ်။ အဲဒီတော့ ခုနက အင်္ဂလိပ်စကားလုံးပြောရရင် Information ဆိုတာသိခြင်းကိုပြောတာ။ သိခြင်းဆိုတာက ဘယ် လိုသိခြင်းလဲ။ ဘယ်လိုသိနည်းနဲ့ သိထားတာလဲ။ ကြည့်ပြီး သိတာ ရှိတယ်။ ကြားပြီးသိတာရှိတယ်။ သူများပြောတာက တစ်ဆင့်သိတာ ရှိတယ်။ သို့သော် Information ဆိုတဲ့ သိခြင်းသည် အာမခံချက် သိပ်မရှိဘူး။ သူ့မှာ မလွဲမသွေမှန်ကန်မှု ရှိချင်မှရှိမယ်။

သိတော့သိလိုက်တာပဲ။ အဟုတ်သိတာ ဟုတ်ချင်မှ ဟုတ် မယ်။ မဟုတ်တာကိုလည်း ဟုတ်တာအဖြစ် သိချင်သိနေမယ်။ ဒါမှ မဟုတ် တစ်ဝက်တစ်ပျက် အမှန်ကိုလည်း အပြည့်အစုံအမှန်လို့ သိချင်သိမယ်။ ဒါကြောင့် ခုခေတ်စကားတွေရှိတယ် မဟုတ်လား။ Disinformation တို့ Misinformation တို့။  ဒါကလူသားကို Information ဆိုတဲ့ အသိပေးခြင်း၊ လူတွေကို အမှန်လို့ ယုံသွား

အောင် လုပ်ခြင်းအားဖြင့် ဉာဏ်ကြီးတဲ့သူတွေက ဉာဏ်နည်းတဲ့ သူတွေကို ကစားလို့ရတယ်။ သူက အကောင်းလည်းရှိတယ်။ အဆိုး လည်းရှိတယ် အမှန်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ အမှားလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ အာမခံချက် မရှိဘူး။

Knowledge ကရောဆရာ။

Knowledge ဆိုတာက

သူက အမှန်တရားဘက်ကို နည်းနည်းကပ်တယ်။ အဲဒီလိုသိခြင်းမျိုးကို ခေါ်တယ်။ ရှုကြည့်ခြင်း၊ လေ့လာခြင်း စတာတွေပေါ်မှာရှိတဲ့ အချက်အလက် အစုအဝေးကို Knowledge လို့ခေါ်တယ်။ တစ်ခုတည်း မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီ အစု အဝေးမှာတင် ရပ်မနေဘဲ အဲဒီလို စုဆောင်းရရှိတဲ့ အချက်အလက် တွေပေါ်မှာ တည်ပြီးတော့ စဉ်းစားပြီး ကောက်ချက်ယူတဲ့ သဘောတွေကို Knowledge လို့ခေါ်တာ။

ကိုယ်စူးစမ်းရှာဖွေထားတဲ့ သိမှုအစုပေါ့။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ သိမှု အစုအပုံကနေပြီးတော့ စဉ်းစားတွေးခေါ်ပြီး ကောက်ချက်ယူတဲ့ သဘောပဲ။ သဘောဆိုတာ ဉာဏ်ကိစ္စ။ ပသာဒတွေနဲ့ သွားကိုင်လို့ ရတာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ အင်္ဂလိပ်လို idea လို့ ခေါ်တယ်။ ပလေတို ကြီးက အိဒလို့ ခေါ်တယ်။ အတူတူပါပဲ။ ဉာဏ်ကိစ္စ။

နောက်တစ်ခါ သိရုံသိပြီး သဘောပေါက်ရုံတင်မကဘဲ နားလည်တာမျိုး၊ သိတိုင်းနားမလည်ဘူး နားလည်တဲ့ အဆင့်ရောက်တဲ့ အသိမျိုးကိုမှ Knowledge လို့ခေါ်တာ။ နောက် Knowledge ဆိုတဲ့စကားမှာ နားလည်တဲ့ စကားရိပ် အနက်အဓိပ္ပာယ် ပါနေတယ်။

နောက်စကားတစ်ခု Learning ဆိုတာ များသောအားဖြင့် Learning ကို သင်ယူသည်လို့ ပြောနေကြတယ်။ သူ့ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကတော့ လေ့လာသဖြင့်ရရှိသောသိနားလည်မှု များသော အားဖြင့်တော့ philosopy တို့ ဘာသာစကားတို့ စတဲ့နယ်ပယ် တွေက သိနားလည်မှု လေ့လာမှုကို Learning လို့ခေါ်တာ knowledge နဲ့ Learning နဲ့ကမတူဘူး။ ဆင်တာ။ ဒါပေမယ့် knowledge က ပိုကျယ်ဝန်းတယ်။ ပိုလည်း တိကျချင်တယ်။

နောက် Intuition ဆိုတာက လူတကာ သိပ်အသုံး နည်းတယ်။ သူလည်း သိတာပဲ။ ဒါပေမယ့် ဘယ်လို အသိမျိုးကို ခေါ်တာလဲဆိုတော့ နက်နဲလေးနက်ပြီး အများတကာ လူတကာ မသိနိုင်၊ ဉာဏ်မမီနိုင်တဲ့ ပညာမျိုးကိုခေါ်တာ။ ပါဠိစကားကျတော့ ရှိတယ်။ ဉာဏဝိဿယတဲ့။ သူက ခက်ခဲလေးနက်တယ်။ အလွယ် တကူ မသိနိုင်တဲ့ သဘောတွေ အဲဒါတွေ ရှိတယ်။ ။

အဲဒီတော့ ဥပမာဆိုပါတော့။ ခုခေတ်မှာ ပြောကြတာ ရှိတယ်။ လူတိုင်းတော့ Relativity ကို ကြားဖူးနေကြတာ၊ ပြော နေကြတာ။ တကယ်နားလည်လို့လားလို့ မေးတော့ မသိဘူး။ ဒါက အိုင်းစတိုင်းတို့လိုပုဂ္ဂိုလ်မျိုးမှ သိနိုင်တယ်။ လူတကာ အကုန်မလိုက် နိုင်ဘူး။ ဒီသဘောတွေ ရှိနေတယ်။

နောက် ဒါတွေ အကုန်လုံးနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ အကျယ်အဝန်း ဆုံး စကားက wisdom,  wisdom ကို “ပညာလို့ ဆရာခေါ်ရတာက ပါဠိစကား၊ ပညာကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်တဲ့ဆရာတွေက wisdown လို့ ပြန်ကြတာ ရှိလို့ပဲ။ သူကတော့ သာမန်သိမှုလေး မဟုတ် ဘူး။ သာမန်သိမှု အစုအပုံလေး မဟုတ်ဘူး။ သူက ကျယ်ပြန့်တဲ့ သိနားလည်မှုအပေါ်မှာ အခြေခံပြီး အဆင့်မြင့်တဲ့ ဆုံးဖြတ်စွမ်းမှု နားလည်မှုကို ခေါ်တယ်။ ဒီနေရာမှာ ပညာရဲ့ အသုံးလေးပါလာတယ်။ အနက်အဓိပ္ပာယ်လေး။ တတ်သိနားလည်ရုံတင် မကဘူး။ တတ်သိနားလည်မှုအပေါ်မှာ အခြေခံပြီး လူသည် ဆုံးဖြတ်စွမ်းမှု ရှိလာတယ်။ ပြီးတော့ ရေရေလည်လည် ပယ်ပယ်နယ်နယ် ထောင့် စေ့စေ့ကနေ နားလည်လာတယ်။ ဒါမျိုးမှ wisdom လို့ခေါ်တယ်။

အင်္ဂလိပ်လိုတော့ wisdom ကို အနက်ပြန်တဲ့အခါမှာ (wisdom implies superior judgement and understanding based on broad knowledge ) wisdom ကသာမန်သိရုံမဟုတ်၊ လူတွေ လုပ်ကိုင်ပြောဆို တွေးတောကြံဆတဲ့ နေရာတွေမှာ ရှေ့ဆောင်ရှေ့ရွက်ပြုနိုင်တဲ့ သဘောမျိုး၊ ထိန်းသိမ်း နိုင်တဲ့ သဘောမျိုး။

ပါဠိလိုတော့ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမဆိုတဲ့ စကားရှိတယ်။ အရိယာ သံဃာ အရှင်မြတ်တွေရဲ့ စိတ်မှာ ပညာသည် ရှေ့က အမြဲသွားတယ် လို့ ဘုရားသခင် ကိုယ်တော်မြတ်ကြီးက ဟောတယ်။ လူသာမန် တွေက မကြာခဏပညာရှေ့မဆောင်ဘဲ ပညာမှတစ်ပါးအခြားသော အရာတွေက ရှေ့ဆောင်တဲ့အတွက် လောကကြီးမှာ ဝမ်းနည်းစရာတွေ၊ ကြေကွဲစရာတွေ အများကြီး ဖြစ်လာတယ်။

ဒါကြောင့်မို့လည်း ပညာဆိုတာ သိရုံတင်မကတော့ဘူး။ လူရဲ့ ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မနောကံတွေကို ထိန်းသိမ်းကြပ်မတ်ပြီး ရှေ့ဆောင်ပြုပြင်ပေးတဲ့သဘောရှိတယ်။ ကောင်းသောအဓိပ္ပာယ်တွေ အများကြီးဝင်နေတယ်။ ယေဘုယျ သဘောမျိုး နားလည်ထား ရမယ်။

မြန်မာမှာ 'ပညာ'ဆိုတဲ့ စကားက

ပညာဆိုတဲ့စကား ဘယ်က လာသလဲဆိုရင် ပဇာနနာ ဆိုတဲ့ စကားကလာတယ်။ သိပ်ခက်တဲ့ ပညာနဲ့ ပတ်သက်လာရင် မြတ်စွာဘုရားက ပဇာနာတိဆိုတဲ့ စကားကိုသုံးတယ်။ ဥပမာ နိဗ္ဗာန်မဂ်ဖိုလ်ကို ရောက်ဖို့အတွက် တစ်ကြောင်းတည်းသော လမ်း၊ တစ်ခုတည်းသောယာဉ်လို့ ဝိသေသနပြုပြီး မြတ်စွာဘုရားဟောတဲ့ မဟာသတိပဋ္ဌာန်သုတ်တော်ကြီးမှာ ပဇာနာတိဆိုတဲ့ စကားကို အထပ်ထပ်သုံးတာ တွေ့ရတယ်။

ဥပမာ လျှောက်ရင်လျှောက်တယ်လို့ သိပါ။ ထိုင်ရင် ထိုင် တယ်လို့ သိပါ။ အဲဒီမှာ မြတ်စွာဘုရားက “သိ” ဆိုတဲ့ စကားကို ပဇာနာတိလို့ သုံးတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သိခြင်းသဘောကို

ပြောတဲ့ ပါဠိစကားတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ပဇာနာတိကတော့ အမြင့်ဆုံးပဲ။ လျှောက်ရင်လျှောက်တယ်လို့ ပညာနဲ့သိပါ။ ဒါကြောင့် မို့ ပဇာနာတိလို့ ဟောတယ်။ အကြောင်းမဲ့သုံးသွားတာ မဟုတ်ဘူး။ မြတ်စွာဘုရားက “သိပါ” ဆိုတာ အများအားဖြင့် သိပါ၊ လေးလေး နက်နက် သိပါ၊ အဖက်ဖက်က ထောင့်စုံအောင်သိပါ၊ ထိုးထွင်းပြီး သိပါဆိုတဲ့ သဘောတွေ့ပါတယ်။ မြန်မာလို ဘာသာပြန်ဖို့ နည်းနည်း ခက်တယ်။

ပညာဆိုတဲ့စကားကလည်း ပြဇညာဆိုတဲ့ စကားက ဆင်း သက်လာတာ။ အတူတူပါပဲ။ အဲဒီလို ပြဇညာက ဆင်းသက်လာတာ။

ပညာနဲ့ နွယ်နေတဲ့ စကားတစ်လုံးရှိတယ်။ ဉာဏ ဉာဏဆိုတာ လည်း သိခြင်းပဲ။ ပါဠိမှာတော့ ဉာဏကိုသိခြင်း၊ ပညာစေတသိက် လို့ အနက်အဓိပ္ပာယ် ပေးတယ်။ ပညာအကြောင်းပြောရင် ဉာဏ အကြောင်းပါပြီး ဉာဏအကြောင်းပြောရင် ပညာအကြောင်း ပါ တယ်။ အနက်အဓိပ္ပာယ်အားဖြင့်တော့ တူတာများတယ်။ သဒ္ဒါနည်း အရ ကွဲကွဲပြားပြား သုံးသွားတာပဲ ရှိတယ်။

ဥပမာဆိုပါတော့ မင်္ဂဉာဏ်၊ ဖိုလ်ဉာဏ်ဆိုတဲ့ စကားတွေ ကြားဖူးမှာပေါ့။ ဉာဏ်ဆိုတဲ့နေရာမှာ မဂ်ပညာ၊ ဖိုလ်ပညာလို့လည်း သုံးတယ်။ ဒီလိုပဲ စိန္တာမယဉာဏ်၊ သုတာမယဉာဏ်၊ သောတာမယ ဉာဏ်၊ ဘာဝနာမယဉာဏ်လို့ သုံးသလို စိန္တာမယပညာ၊ သုတာမယ ပညာ၊ သောတာမယပညာ၊ ဘာဝနာမယပညာလို့လည်း သုံးတယ်။ အချို့နေရာတွေမှာ အပြန်အလှန် အတူပမာသုံးလို့ရတာတွေရှိတယ်။

ဒါကြောင့်လည်း ပညာရှိကို အမျိုးမျိုးခေါ်ကြတယ်။ လူ အများကြားဖူးတာက ပညာရှိကို ပဏ္ဍိတလို့ပဲ ကြားဖူးကြတယ်။ မေဒါဝီဆိုတာလည်း ရှိတယ်။ မေဒါဝီကလည်း ပညာရှိကိုပဲ ပြော တာ။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မေဒဆိုတာကလည်း ပညာကိုပဲပြော တာ။ အဲဒီလိုပဲ ဝိညူကိုလည်း ပညာရှိလို့ခေါ်တာပဲ။ ကဝိ ဆိုတာ လည်း ပညာရှိအဲဒီလိုပဲ ဉာဏီဆိုတဲ့ ပညာရှိလည်း ရှိတယ်။ စကား လုံးတွေက တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဆက်သွယ်နေတဲ့ သဘောတွေ။

တစ်ခါ ပညာအကြောင်းပြောလို့ရှိရင် မပါရင်မဖြစ် ပညာနဲ့ ဆက်သွယ်ထားတဲ့ စကားတစ်လုံး ရှိသေးတယ်။ ဝိဇ္ဇာ။ ဝိဇ္ဇာကို ပါဠိ အဘိဓာန်မှာ အနက်ပေးတာက အတတ်ပညာတဲ့၊ အဘိဉာဉ်တဲ့ ဒေဝ ကျမ်းတဲ့၊ မန္တာန်တဲ့၊ အရိယဉာဏ်တဲ့။ စကားတစ်လုံးတည်းမှာအဓိပ္ပာယ် ကွဲတာတွေ အများကြီးရှိတယ်။ အင်္ဂလိပ်လိုတော့ ဝိဇ္ဇာကို knowledge or learning or schorlarship or science တဲ့၊ wisdorm တဲ့၊ skill တဲ့၊ အဲဒီလိုပေးတာတွေရှိကြတယ်။

ဓမ္မာစကြာတရားတော်ကြီးမှာ ပညာဆီ ရောက်သွားတဲ့ အကြောင်း ပြောတဲ့အခါမှာ စက္ခုံဥဒပါဒိ၊ ဉာဏံဥဒပါဒိ၊ ပညာဥဒပါဒိ၊ ဝိဇ္ဇာဥဒါပါဒိ၊ အာလောကောဥဒပါဒိဆိုတဲ့ စကားတွေ သုံး တယ်။ ဥဒပါဒိဆိုတာ ထင်ရှားတာကိုပြောတာ။ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြတ်ပြတ်သားသားဖြစ်သွားတာ ဥဒပါဒိ၊ ဒီနေရာမှာ ပညာ၊ဝိဇ္ဇာဆိုတဲ့ စကားသုံးတယ်။ အဲဒီမှာ ကိန်းဝပ်နေတဲ့ သဘောတွေကို ရှင်းသာ ရှင်းမယ်ဆိုရင်တော့ ကျမ်းတစ်ကျမ်း ဖြစ်သွားလိမ့်မယ်။ အကျယ်မချဲ့တော့ဘူးနော်။ ပိုပြီးသိလိုသူများကတော့ ဘုရားဟောကျမ်းတွေ၊ ဆရာတော်အရှင်မြတ်ကြီးတွေ ဟောကြားခဲ့တဲ့ ကျမ်းတွေကို ဆက် လက်ဖတ်ရှုပါလို့။ ဒီလောက်ပဲ မှာချင်တယ်။