ဇော်ဇော်အောင် - ဆည်းဆာဖြူ

ဆ ည်းဆာ ဖြူ [ ၁ ]

အတော်အသင့် ရေးခဲ့ဖူးပါတယ်။ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် စိတ်သွားတိုင်း ကိုယ်မပါ၊ လိုရာ သိပ်မရောက် ဘူး။ အခု လိုအပ်တယ်ယူဆလို့ ထပ်ရေးလိုက်ပါ တယ်။ ကျွန်တော်သိထားတယ်လို့ ထင်ထားသမျှ ပို့စ် မော်ဒန်အကြောင်းပါပဲ။

***

တစ်ခုခုပြောမယ်ကြံလိုက်ရင် ဘာမှမပြောရ သေးဘူး။ ရှေ့က ခံခံနေတဲ့ ကိစ္စတွေ ရှိတတ်တယ်။ ဘာမှမပြောရသေးခင်ပဲ ရှင်းလိုက် လင်းလိုက်ရတာ အမော။ မော်ဒန်အကြောင်း စပြောတုန်းက ဒါတွေဟာ နိုင်တီးဝမ်တီဝမ်း ကဟာတွေ၊ အခုမှ လာလုပ်နေ တယ်လို့ ပြောကြတယ်။

ဖတ်စရာ ဂျာနယ်၊ အမှတ် ၁၈၊ မေလ ၁၇၊ ၂၀၀၅။

                     ဟုတ်ပါသော်ကော။ မော်ဒန်ဆရာမကြီး ဗာဂျီ နီယာဝုဖ် (Woolf) ရဲ့ စကားတစ်ခွန်းက ကမ္ဘာကျော် ပါ။ “၁၉၁၈ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလအတွင်း သို့ မဟုတ် ဒီဇင်ဘာလလောက်မှာ အပြောင်းအလဲတစ်ခုဖြစ် ပြီး မော်ဒန်ဝတ္ထုတိုခေတ် စတယ်” လို့ ပြောခဲ့တယ်။ (In or about December, 1910) ဒီ တော့ နိုင်တီးဝမ်တီ ဝမ်း ၁၉၁၁ လို့ အမနာပ ပြောတဲ့လူလည်း ပြောစရာပါ ပဲ။ ဒါပေမဲ့ အသေအချာ ဆင်ဆင်ခြင်ခြင် စိတ်ကြီးကြီး သဘောကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ထားပြီး စဉ်းစားတော့ အဲဒီ လိုပြောတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဟာ သမိုင်းအမြင်မရှိဘူး။ အနုပညာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၊ အနုပညာသဘော သဘာဝတို့ကို မသိတဲ့လူဖြစ်နေတာ တွေ့ ရပါတယ်။ ။

ဝုဖ် ပြောခဲ့တဲ့ ၁၉၁၀ ခုနှစ်ဆိုတာ စဉ်းစားကြည့် ပါ။ မြန်မာကာလပေါ်ဝတ္ထု (နော်ဗယ်) ဆိုတာ ဘယ် ဟာလဲ။ ဘယ်တုန်းက ပေါ်ခဲ့သလဲ။ မောင်ရင်မောင် မမယ်မ ဝတ္ထုပါပဲ။ ၁၉၀၄ ခုနှစ်မှာ စပေါ်တယ်။ ဒါတောင် ပီပီပြင်ပြင် မဟုတ်သေးဘူး။ အမှီးဝတ္ထုပဲ ရှိသေးတယ်။

နောက်တစ်ခု ပြောသင့်တာက ဦးလတ်ရဲ့ စံပယ် ပင် ဝတ္ထု။ ၁၉၁၂ ခုနှစ်မှာ ထွက်တယ်။ နောက်သူ့ရဲ့ ရွှေပြည်စိုး၊ ၁၉၁၄ ခုနှစ်မှာ ထွက်တယ်။ ကမ္ဘာ့စာပေ မှာ ခေတ်တစ်ခေတ်က နောက်တစ်ခေတ်ကို ကူးတဲ့အချိန်၊ ကျွန်တော်တို့က အဲဒီတော့မှ ခေတ်တစ်ခေတ် စတယ်။ ကျွန်တော်တို့ သိပ်နောက်ကျနေတယ်ဆိုတာ (အခုအထိပါပဲ။)

ဒါကြောင့် နိုင်တီးဝမ်တီဝမ်းကဟာတွေ ဖြစ်ပါ စေလို့ ပြောရမှာပါပဲ။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီ အကြောင်းတွေ မပြောရသေးလို့ပါပဲ။ ပြောတဲ့လူမရှိဘဲ (ဝါ) ဘယ်သူမျှမပြောကြဘဲ ဒီအတိုင်း ငုတ်တုတ်ထိုင် နေကြရမှာလား။ ဘယ်သူ ဘယ်လိုပဲရိရိ၊ ဘယ်သူ ဘယ်လိုရှုတ်ချ ရှုတ်ချ ကျွန်တော်တို့ကတော့ မပြောရ သေးတာတွေ ပြောသင့်တယ်ထင်ရင် ပြောမှာပဲ။ အခု ပို့စ်မော်ဒန်အကြောင်း ဆက်ပြောရပါဦးမယ်။

*

*

*

အခု ပို့စ်မော်ဒန်ခေတ် ကုန်သွားပြီတဲ့လား။ ပညာရှင်တစ်ယောက်ကတော့ ပို့စ်မော်ဒန်(တို့) ရဲ့ ကြီး မားတဲ့ သြဇာဟာ မရှိတော့ဘူး။ သြဇာပေးလွှမ်းမိုးတဲ့ ခေတ် ကုန်သွားပြီဆိုတဲ့စကားမျိုး ပြောဖူးပါတယ်။ (The Period of Its influence is now over) ‌ပြောတဲ့သူက ကလေကချေ အိယောင်ဝါး မဟုတ်ပါ။

အောက်စဖို့ဒ် Oxford တက္ကသိုလ်ထွက် ပါမောက္ခ ခရစ္စတိုဖာ ဘတ်တလာ (Christopher Butler) ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာပါမောက္ခလဲဆိုတော့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားနဲ့ စာပေ” ပါမောက္ခဖြစ်ပါတယ်။ ပြောရေး ဆိုခွင့်ရှိတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုတာ ထင်ရှားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့..

ဒီ ဒါပေမဲ့က အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာ မှာ “ပြီး” သွားတာတွေ ကျွန်တော်တို့က 'မပြီး” သေးဘူး။ အခုမှ စ” ကြရတယ်။ အဲဒါမျိုးတွေ အများကြီးပါပဲ။ သမိုင်းဖြစ်ရပ်တွေကို မှန်မှန်ကန်ကန် ဆင်ခြင်နှလုံး သွင်းကြဖို့ လိုပါလိမ့်မယ်။ မြန်မာ့သမိုင်းဟာ မြန်မာ့ သမိုင်းပါ။ အမေရိကန်သမိုင်းမဟုတ်၊ တရုတ်သမိုင်း မဟုတ်၊ ဂျပန်သမိုင်းမဟုတ်၊ ဥရောပသမိုင်းမဟုတ်။ မြန်မာဆိုတဲ့ သီးခြားအခြေအနေ ကို သတိပြုရမှာ အသေအချာပါပဲ။

*

*

*

အမေရိကန်နိုင်ငံက ပါမောက္ခ ဖရက်ဒရစ် ဂျိမ်း ဆင် (Frederic Jameson) ဆိုတာ ဒီနေ့ ကမ္ဘာ့စာပေ လောကမှာ အထင်အရှားပါပဲ။ သူဟာ လက်ဝဲဆရာ ကြီး မာ့က္ခဝါဒီ ဝေဖန်ရေးဆရာကြီးလို့လည်း ကျော် ကြားပါတယ်။ သူက အရင်းရှင်ခေတ်ကို သုံးပိုင်းပိုင်း ပြီး ပြခဲ့တယ်။ ။

(၁) ဈေးကွက်အရင်းရှင်ခေတ် (MarketCapitalism) ဆယ့်ရှစ်ရာစုကနေ ဆယ့်ကိုးရာစုအကုန်အထိ အနောက်ဥရောပ၊ အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်တို့မှာ ထွန်းကားတယ်။ စာပေအနုပညာ အမျိုးအစား (ဝါ) ရသ အမျိုးအစား (Kind of Aesthetics လို့ဆိုပါတယ်။) ကတော့ သရုပ်မှန် (Realism) ထွန်းကားတယ်။

(၂) ဒုတိယခေတ်ကတော့ လက်ဝါးကြီးအုပ် အရင်းရှင်ခေတ် (Monopoly Capitalism) ဆယ့်ကိုး ရာစုနှောင်းပိုင်းက နှစ်ဆယ်ရာစုအလယ် (ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ကြီးအပြီး)ထိ ထွန်းကားတယ်။ စာပေအနု ပညာကတော့ မော်ဒန် (Modernism) ခေတ်။

(၃) တတိယပိုင်း အခု ကျွန်တော်တို့ခေတ်က cos (Multinational /Consumer Capitalism #960 အနုပညာကတော့ ပို့စ်မော်ဒန် (Postmodernism) လို့ ခွဲခြားမိန့်ဆိုခဲ့ပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံရဲ့ သမိုင်းစဉ်နဲ့ ခွင်ချကြည့် ပါလား။ သိပ္ပံနဲ့ နည်းပညာဘက်ကကြည့်တော့ ပထမ ခေတ်မှာ ရေနွေးငွေ့ နဲ့မောင်းတဲ့ စက်တွေ၊ မော်တာ တွေ ထွန်းကားတယ်။ ဒုတိယခေတ်မှာ လျှပ်စစ်ဓာတ် အားတွေ ထွန်းကားတယ်။ အခု ပို့စ်မော်ဒန်ခေတ်မှာ နယူကလိယနဲ့ အီလက်ထရောနစ် နည်းပညာတွေ ထွန်းကားလာတယ်။

ဆည်းဆာဖြူ ( ၂ )

ကျွန်တော်တင်ပြခဲ့သမျှ ပြန်ချုပ်ရင် အချိန်ကာလ သဘောတရားအရ အနောက်မှာ (ဝါ) ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် ပြီး နိုင်ငံကြီးတွေမှာ “ပြီး” သွားပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့က မစရသေးဘူး (ဝါ) အခုမှ စ” ကြရတယ်ဆိုတဲ့ အချက် ပါပဲ။ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအပိုင်းနဲ့ပြောရရင်လည်း ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံဟာ အလျှံပယ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်တဲ့ လူ့ အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ဘယ်တုန်းကမျှ မရောက်ခဲ့ပါဘူး လို့လည်း ပြောရမယ်။ လက်ဝဲနွယ်ဝင်များရဲ့ စကားသုံး နဲ့ပြောရရင် အလျှံပယ် ကြွယ်ဝတဲ့ အရင်းရှင် လူ့အဖွဲ့ အစည်းရဲ့ ရုပ်တရားများ (ဝါ) ရုပ်အခြေအနေများဟာ ဘယ်တုန်းကမျှ မရှိခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီလိုအခြေအနေတွေ ရှိမှ ပို့စ်မော်ဒန်သဘောတွေ ဖြစ်ပေါ်မယ်လို့ ပုံသေ ပြဋ္ဌာန်းလို့ မရပါဘူး။ အဓိက ကတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ သီးခြားအခြေအနေပါပဲ။ ရှေ့မှာ ဆက်ပြောစရာတွေ ရှိပါတယ်။ အခုတစ်ခါ နေရာဒေသ သဘောတရား နဲ့ ဆင်ခြင်ကြည့်ဖို့ တင်ပြလိုပါတယ်။ အောက်ဖော်ပြ ပါ အဆိုကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။

အယူအဆ၊ အတွေးအခေါ်၊ ယုံကြည်ချက် တွေဟာ စတင်ပေါ်ပေါက်ရာ နေရာဒေသရဲ့ ပထဝီ နယ်နိမိတ်၊ ယဉ်ကျေးမှုနယ်နိမိတ်တွေရဲ့ ပြင်ပမှာ မတည်ငြိမ်နိုင်ဘူး။ မထွန်းကားနိုင်ဘူး။ တရား မဝင်ဘူးလို့ ငြင်းလို့ မရနိုင်။ သာဓကအဖြစ် ဗုဒ္ဓ ဘာသာကိုပဲ ကြည့်ပါ။ အိန္ဒိယပြည်မြောက်ပိုင်း ကွက်ကွက်ကလေးမျှသာ ထွန်းကားတာမဟုတ် ဘူး။ ကမ္ဘာအရပ်ရပ် အနှံ့ရောက်ရှိ ထွန်းကားတာ အထင်အရှားပါပဲ။

ဒါကြောင့် ပို့စ်မော်ဒန်ဟာ အနောက်မှာဖြစ်တာ၊ အနောက်ရဲ့ အခြေအနေအရ ဖြစ်တာ၊ အနောက်မှာသာ ဖြစ်နိုင်တာလို့ ပြောလို့ မရနိုင်ပါဘူး။ အယူအဆ၊ အတွေးအခေါ်၊ ယုံကြည်ချက်ဆိုတာ ပျံ့နှံ့နိုင်တယ်။ ကူးလူးဆက်သွယ်နိုင်တယ်။ ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိတဲ့ ဒေသခံ လူတွေကလည်း သူတို့အတွက် အကျိုးစီးပွားဖြစ်မယ်။ သူတို့နဲ့ ကိုက်ညီမယ်ဆိုရင် အဲသလို ပျံ့နှံ့လာတဲ့ အယူ အဆတွေကို လက်ခံထွေးပိုက်ကြတယ်။ သမိုင်းမှာ အထင်အရှားပါပဲ။ အဲဒီတော့ ပို့စ်မော်ဒန်ဟာ အနောက်မှာဖြစ်တာ၊ အနောက်ရဲ့ အခြေအနေ၊ အနောက်ရဲ့ ကိစ္စ ပဲလို့ ကျွန်တော်တို့ ငြင်းပယ်ရင် အမြော်အမြင်နည်းရာ ကျပါလိမ့်မယ်။ ကျွန်တော်တို့ အချိန်အခါ၊ အခြေ အနေအရ အကျိုးရှိမယ်၊ အသုံးတည့်မယ်၊ အလုပ်ဖြစ် မယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ လက်ခံကြရမှာပါပဲ။ လက် တွေ့ အကျိုးရှိမယ့်ကိစ္စဟာ ပဓာနပါပဲ။

ပျံ့နှံ့ကူးစက်လာတဲ့ အတွေးအခေါ်၊ အယူအဆ။ ဓလေ့တွေကို ကိုယ့်အတွက် လက်တွေ့ဘဝမှာ အကျိုး ရှိမယ်ဆိုရင် လက်ခံထွေးပိုက်သင့်တယ်။ အဲဒီလိုပဲ လက်တွေ့ကိစ္စ၊ လက်တွေ့ဘဝမှာ အကျိုးရှိမယ်ဆိုရင် ပြင်ပက အတွေးအခေါ်၊ အယူအဆ၊ ယုံကြည်မှုတွေ ကို တင်သွင်းဖို့ လိုအပ်ရင်လည်း တင်သွင်းရပါလိမ့် မယ်။ အဲဒီလို တင်သွင်းလာတာကိုလည်း ဆန့်ကျင် ငြင်းပယ်ဖို့ မသင့်ပေဘူး။ ခရစ်နှစ် ၁၀၄၄ က ပုဂံဟာ အကောင်းဆုံး သာဓကပါပဲ။ အဲဒီက အနော်ရထာမင်း ကြီးဟာလည်း အကောင်းဆုံးသာဓကပါပဲ။ အဲဒီအချိန် မှာ ပုဂံရဲ့ ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုဟာ နတ်ကိုးကွယ်မှု မဟာယန (တန္တရ) အရောရော အနှောနှော ဖြစ်နေ တယ်။ သထုံက ရှင်အရဟံ တင်သွင်းလာတဲ့ (ထေရ ဝါဒ) ဗုဒ္ဓဘာသာကို အနော်ရထာ လက်ခံလိုက်တယ်။ ဆက်လက်ပွားများ စည်ပင်အောင် ကြံဆောင် ကြိုးပမ်း ခဲ့တယ်။

အဓိကပြောချင်တာကတော့ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု အသစ်တစ်ခုကို တင်သွင်းလာတယ်ဆိုတဲ့ အချက် ပါပဲ။ တင်သွင်းလာတာကို လက်ခံထွေးပိုက်တယ် ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ။ဒီနေ့ပါဆိုရင် နှစ်ပေါင်း ကိုးရာ့ ခြောက်ဆယ့်တစ်နှစ် ရှိပါပြီ။ ဒီမှာဆိုချင်တာကတော့ ပို့စ်မော်ဒန်ကို ကျွန်တော်တို့ တင်သွင်းလာကြတယ် ဆိုရင်လည်း ငြင်းဖွယ်မရှိပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့အတွက် အကျိုးရှိမယ်လို့ ယူဆယုံကြည်တဲ့အတွက် တင်သွင်း လာတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ အကြောင်းအကျိုး၊ အကောင်း အဆိုးကို သုံးသပ်ကြပါ။ ဝေဖန်ကြပါ။ အကျိုးပျက်စီး မယ်၊ အဆိုးတွေချည်း ကြုံရလိမ့်မယ်ဆိုရင်လည်း သမိုင်းမှာ လူဆိုးအဖြစ်၊ တရားခံအဖြစ် ကျွန်တော်တို့ ကျေကျေနပ်နပ် ခံယူသွားပါမယ်။

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် အကျိုးစီးပွားဖြစ်စေမယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့အတွက် ‘တင် သွင်း” နေတာပါပဲ။

ဆည်းဆာဖြူ ( ၃ )

ဆိုရိုးစကားတစ်ခွန်း ရှိခဲ့တယ်။ `မော်ဒန်ကြက်ခြံထဲကို ပို့စ်မော်ဒန်ကြောင် လွှတ်ထည့်ပေးလိုက်တဲ့ တရားခံ”

ဟာ ပြင်သစ်ဒဿနပညာကျော် ယန်းဖရန်ဆွာလိုင် ယိုတာ (Jean-Francois Lyotard - ၁၉၂၄-၉၈) ဖြစ် ပါသတဲ့။ ကနေဒါနိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်း ကွီဗက်ပြည်နယ် (Quebec) တက္ကသိုလ်များကောင်စီက ခေတ်သစ် ပညာရဲ့ အနေအထား၊ အဆင့်အတန်းကို လေ့လာသုံး သပ်ပြီး အစီရင်ခံစာတင်ဖို့ လိုင်ယိုတာကို ကော်မရှင် ပေးခဲ့တယ်။ အလုပ်အပ်တဲ့သဘောပေါ့။ လိုင်ယိုတာ က ယခုအခါမှာ အလွန်ကျော်ကြားတဲ့ (အလွန်အငြင်း ပွားဖွယ်လည်းဖြစ်တဲ့) The Postmodern Condition: A Report On Knowledge ဆိုတဲ့ စာတမ်းကို တင် သွင်းတယ်။ ပထမဆုံး ပြင်သစ်ဘာသာနဲ့ ၁၉၇၉

ဖတ်စရာ ဂျာနယ်၊ အမှတ် ၂၀၊ မေလ ၃၁၊ ၂၀၀၅။