ဇော်ဂျီ - ပလေးတိုးနိဒါန်း

ပလေးတိုးသည် ဆော့ခရတ္တိ၏ တပည့်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ ယုတ်စွအဆုံး ဆော့ခရတ္တိကို ကြည်ညို၍ ဆော့ခရတ္တိ၏ နည်းနိဿရည်းကို နှစ်သက်လက်ခံသူ ဖြစ်သည်။ ပလေးတိုးရေးသော ကထာစာတမ်း အများအပြားတွင် ဆော့ခရတ္တိကို ခေါင်းဆောင်တင်၍ ရေးခဲ့သည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦးကို ဒွန်တွဲ၍ သိထိုက်သည်။ တစ်ဖန် ထိုပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦးအကြောင်းကို သိလိုလျှင် ထိုပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦး ထွန်းကားရာဖြစ်သော ရှေးခေတ်ဂရိဒေသနှင့် ရှေးခေတ်ဂရိလောက အကြောင်းတို့ကို နောက်ခံကားအဖြစ်ဖြင့် ကြိုတင်သိသင့်သည်ဟု ထင်မြင် ပါသည်။

(က) ရှေးခေတ် ဂရိသမိုင်းအကျဉ်း

ဘီစီ (၅၀၀-၃၀၀) ဆော့ခရတ္တိသည် ဂရိတို့ဒေသ၊ အက်သင်းမြို့တွင် ခရစ်တော်မပေါ်မီ လွန်ခဲ့သော ဘီစီ ၄၆၉ ခုနှစ်၌ ဖွားမြင်၍ ဘီစီ ၃၉၉ ၌ လွန်သည်။ ပလေးတိုးသည် အက်သင်းမြို့တွင်ပင် ဘီစီ ၄၂၇ (၄၂၈ ?) ခုနှစ်၌ ဖွားမြင်၍ ၃၄၇ (၃၄၈ ?)၌ လွန်သည်။ ပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦးစလုံးသည် ဘီစီငါးရာစုနောက်ပိုင်းမှ ဘီစီလေးရာစု အဦးပိုင်းအထိဖြစ်သော ကာလအတွင်းတွင် ထွန်းကားခဲ့ကြသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ ဆော့ခရတ္တိဖွားသော ခုနှစ်သက္ကရာဇ်နှင့် ပလေးတိုးဖွားသော ခုနှစ်သက္ကရာဇ်တို့ကို ဗုဒ္ဓသာသနာတော်နှင့် ယှဉ်ကြည့်လျှင် ဂင်္ဂါမြစ်ဝှမ်းအရပ် မဇ္ဈိမဒေသ၌ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ (ဘီစီ ၅၆၆-၄၈၆?) ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီး သည့်နောက် ၁၇ နှစ်ခန့်အကြာတွင် ဆော့ခရတ္တိကိုဖွား၍ ၅၈ နှစ်ခန့်အကြာတွင် ပလေးတိုးကို ဖွားသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။ ထိုခေတ်သည် မဇ္ဈိမဒေသ ဗုဒ္ဓခေတ် နှင့်အပြိုင်ဖြစ်သည်ဟု မဆိုသာသော်လည်း အနည်းငယ်မျှသာ နှောင်းသော ခေတ် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။

ဂရိတို့ဒေသ

ဆော့ခရတ္တိကို မဖွားမီ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၃၀၀ ကျော်လောက်ကပင် သို့မဟုတ် ဘီစီ ၈ဝဝ လောက်ကပင် ဥရောပအရှေ့တောင်စွန်းရှိ ပဲလပါနိဆ ကျွန်းဆွယ် (Peloponnesia) ၌ ဂရိလူမျိုးတို့သည် မြို့နိုင်ငံငယ် များကို အခြေတကျ တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ရှေးခေတ် အိန္ဒိယ၊ မဇ္ဈိမ ဒေသ၌ တိုင်းကြီး တစ်ဆယ့်ခြောက်တိုင်း၊ ပြည်ကြီး တစ်ဆယ့်ခြောက် ပြည် တည်ထောင်သကဲ့သို့ ဖြစ်သည်။ မြို့နိုင်ငံ အများအပြားရှိသည့်အနက် အက် သင်းမြို့နိုင်ငံ၊ သီဗီမြို့ နိုင်ငံ၊ ကော်ရင့်မြို့နိုင်ငံ၊ စပါတာမြို့နိုင်ငံတို့သည် ထင်ရှားသောနိုင်ငံများ ဖြစ်သည်။ ဆော့ခရတ္တိနှင့် ပလေးတိုးတို့ ဖွားမြင်ရာဖြစ်သော အက်သင်းမြို့နိုင်ငံသည် အထင်ရှားဆုံးဖြစ်သည်။ မဇ္ဈိမဒေသရှိ တိုင်းနှင့် ပြည်တို့တွင် မဂဓတိုင်း၊ ပါတလိပုတ်ပြည် အထင်အရှားဆုံးဖြစ်သကဲ့သို့ပင် ထိုမြို့နိုင်ငံအသီးသီး၌ နေထိုင်ကြသောသူများသည် ဂရိလူမျိုးများသာဖြစ်၍ ဂရိဘာသာစကားကိုသာ ပြောဆိုကြသူများဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် သီးခြားနိုင်ငံများ တည်ထောင်၍ ကိုယ့်မင်းကိုယ့်ချင်းနှင့် နေထိုင်ကြသည်။

ပါရှင်စစ်ပွဲ

ပဲလပါနီဆကျွန်းဆွယ်တွင် ဂရိမြို့နိုင်ငံများ ထွန်းကားလာကြသည်နှင့် အမျှ အာရှတိုက်ရှိ (ယခုအခေါ် အီရန်နိုင်ငံ) ပါရှား(ပါရှင်)နိုင်ငံသည်လည်း ထွန်းကားလျက်ရှိသည်။ ဘီစီ ၅ဝဝ လောက်တွင် အင်အားကြီးလှသော ပါရှား နိုင်ငံသည် အနောက်ဥရောပသို့ နယ်ချဲ့လာသည်။ ထိုအခါ အက်သင်းမြို့နိုင်ငံ သည် ရှေ့ဆောင်ရှေ့ရွက်ပြု၍ ပါရှား၏ နယ်ချဲ့ ရန်ကို တွန်းလှန်ခဲ့သည်။ ဂရိမြို့နိုင်ငံငယ်များသည် စည်းလုံးလာ၍ အက်သင်းကို အကူအညီပေးခဲ့ရာ ဘီစီ ၄၇၉ လောက်တွင် ပါရှားနယ်ချဲ့ရန်သည် နာလန်မထူနိုင်လောက်အောင် အရှုံးပေးလိုက်ရသည်။ ထို့ကြောင့် ဂရိတို့၏စိတ်ဓာတ် မည်မျှတက်ကြွလာသည်ကို ခန့်မှန်းကြည့်နိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် အက်သင်းမြို့နိုင်ငံသည် စစ်ပွဲကြီးပြီးသည့် နောက် နှစ်ပေါင်း လေးဆယ်ခန့်အတွင်းတွင် အဖက်ဖက်၌ တစ်ရှိန်ထိုး တိုး တက်၍ ကြီးကျယ်လာခြင်းသည် ပါရှင် စစ်ပွဲကို အောင်နိုင်လိုက်သော အကြောင်း တစ်ခုကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်ဟု ယူဆနိုင်သည်။

 အက်သင်းမြို့၏ ဂုဏ်ကျက်သရေ

အထူးသဖြင့် ဆော့ခရတ္တိ ရှစ်နှစ်သားအရွယ်သို့ရောက်သော ဘီစီ ၄၆၁ ခုမှ ဘီစီ ၄၃၁ ခုအထိ အက်သင်းမြို့၌ အနှစ်သုံးဆယ်ကြာမျှ ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခြင်းခံရသော ပရီကလိ (Pericles) မင်း စိုးစံစဉ် အက်သင်းမြို့ နိုင်ငံ၏အောင်မြင်မှု၊ တိုးတက်မှုတို့သည် ကမ္ဘာ့သမိုင်းတွင် မှတ်တိုင်တစ်ခု ဖြစ်လာသည်။ အက်သင်းရေတပ်၏အာဏာစက်သည် ဂရိဒေသအရှေ့ဘက်၌ အလွန်ထက်မြက် သည်။ ဂရိမြို့နိုင်ငံများကို အကာအကွယ်ပေးနိုင်စွမ်း ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ဂရိမြို့နိုင်ငံငယ် အများအပြားသည် အက်သင်း၏သစ္စာကို ခံယူလာကြသည်။ တစ်ဖန် အက်သင်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးဘက်တွင် ဂရိ ဒီမိုကရေစီ ထွန်းကားလာသည်။ လက်မှုပညာ ထွန်းကားလာသည်။ လယ်ယာ လုပ်ငန်း တိုးတက်လာသည်။ ပြည်တွင်းပြည်ပ အရောင်းအဝယ် ကြီးကျယ်လာသည်။ အက်သင်း၏ စီးပွားရေး အခြေအနေသည် ထိပ်တန်းသို့ ရောက်လာသည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ပြင် ပညာ သင်ကြားရေး ကျယ်ပြန့်လာသည်။ ဗိသုကာပညာ၊ တမော့ပညာတို့ တိုးတက် လာသည်။ ဂရိရာဇဝင်စာပေ၊ ဂရိပြဇာတ်စာပေတို့ တိုးတက်လာသည်။ ဂရိမြို့ နိုင်ငံငယ်များသည် အက်သင်းကို ဆရာတင်လာကြရသည်။

ပဲလပါနီဆစစ်ပွဲ (၄၃၁-၄၀၄)

ဘီစီ ၄၃၁ ခုလောက်သို့ ရောက်လာသောအခါ အက်သင်း တန်ခိုးကြီး လာသည်နှင့်အမျှ အချို့သော မြို့နိုင်ငံငယ်တို့သည် မကျေမနပ်ဖြစ်လာကြသည်။ အချို့လည်း စပါတာမြို့နိုင်ငံဘက်သို့ဝင်၍ ပူးပေါင်းသွားကြသည်။ အက်သင်း ကလည်း တန်ခိုးပြလွန်းသည်ဖြစ်ရာ စပါတာကဦးဆောင်၍ အက်သင်းကို အန်တုလာကြသည်။ ထို့ပြင် ဘီစီ ၄၃၁ ခုတွင် အက်သင်းမြို့နိုင်ငံ၌ ပလိပ် ကပ်ရောဂါဖြစ်ပွားသဖြင့် လူအများအပြား သေကြေပျက်စီးကြသည်။ ပရီကလိ မင်းလည်း ကပ်ဆိုးထဲ၌ ပါသွားသည်။ ထိုအခါမှစ၍ ပဲလပါနိဆခေါ်သော ဂရိကျွန်းဆွယ် တောင်ပိုင်းရှိ ဂရိမြို့နိုင်ငံတို့သည် မငြိမ်မသက်ဖြစ်လာ၍ ဂရိ အချင်းချင်း စစ်ခင်းကြသည်။ အက်သင်းကို အန်တုသော မြို့နိုင်ငံငယ်များ၏ ခေါင်းဆောင်သည် စပါတာမြို့နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ အက်သင်းနှင့် စပါတာတို့ ဘတစ်ပြန် ကျားတစ်ပြန် စစ်ခင်းကြသည်မှာ နှစ်ပေါင်း ၃၀ ခန့်ကြာသည်။ ဘီစီ ၄၀၄ ခုတွင် အက်သင်းသည် စပါတာကို အညံ့ခံလိုက်ရသည်။ စပါတာသည် အက်သင်းမြို့၏ ခေါင်းဆောင် ၃ဝ ပါဝင်သော မင်းသုံးဆယ်အဖွဲ့ကို ဖွဲ့၍ အက်သင်းမြို့နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်စေသည်။ သို့ရာတွင် အက်သင်းမြို့နိုင်ငံအတွင်းတွင် မင်းသုံးဆယ်အဖွဲ့ကို ပုန်ကန်ကြသူများ ပေါ် ပေါက်လာရာ ဘီစီ ၃၉၉ ခုတွင် မင်းသုံးဆယ်အဖွဲ့ပျက်၍ ဂရိ ဒီမိုကရေစီသမားတို့ ပြန်တက်လာသည်။ သို့ရာတွင် ဒီမိုကရေစီသည် ပရီကလိမင်းလက်ထက်က ကဲ့သို့ မဟုတ်တော့ဘဲ အထိန်းကောင်း အကွပ်ကောင်း မရှိသကဲ့သို့ ဖြစ်လာသည်။ တစ်ဖန် ဂရိတို့၏ ခေါင်းဆောင်သစ်ဖြစ်လာသော စပါတာသည် မောက်မောက် မာမာ ဖြစ်လာပြန်ရာ မြို့နိုင်ငံငယ်တို့သည် ယခင်ကကဲ့သို့ အုပ်စုဖွဲ့လာကြရ ပြန်သည်။ တစ်နိုင်ငံတည်းက အင်အားကြီးမားလာမည်ကို စိုးရိမ်သဖြင့် နိုင်ငံငယ် အချင်းချင်း အင်အားစု မဲတင်းမှုကို ပြုကြပါသေး၏။ သို့ရာတွင် မသင့်မြတ်နိုင် ကြသဖြင့် ဘီစီ ၃၃၈ ခုတွင် မက်ဆီဒေါ်နီးယားနိုင်ငံမှ မျိုးခြားမင်းဖြစ်သော သက်ဦးဆံပိုင်ဘုရင် ဖစ်လစ်၏လက်အောက်သို့ ဂရိဒေသတစ်ခုလုံး ကျရောက်၍ ရှေးခေတ်ဂရိ ဇာတ်သိမ်းရလေတော့သည်။

(ခ) အုပ်ချုပ်ရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး

ဂရိမြို့နိုင်ငံအသီးသီးသည် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ယခုခေတ် မြို့နယ်သာသာမျှ ဖြစ်၍ တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် လူဦးရေ အများဆုံး ငါးသောင်းခန့်မျှသာ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုခေတ်ကသော် အက်သင်းမြို့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၌သာ လူဦးရေ သုံးသိန်းကျော်ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ တစ်ဖန် နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးကိုရ၍ အုပ်ချုပ်ရေး၌ ပါဝင်ဆောင်ရွက်နိုင်သူ ဦးရေမှာလည်း သုံးချိုးတစ်မျိုးလောက်သာ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ နှစ်ချိုးလောက်မှာ အအုပ်ချုပ်ခံ လူတန်းစားသက်သက် ဖြစ်၏ဟု ဆိုသည်။

အုပ်ချုပ်ရေး

ဘီစီ ၅ ရာစုတွင် ဂရိတို့ဒေသ၌ အဓိကအားဖြင့် ရွေးကောက်တင်မြှောက် အုပ်ချုပ်သော အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်နှစ်ခု ထွန်းကားခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ စပါတာကဲ့သို့ သော မြို့နိုင်ငံများတွင် မြေရှင်ပဒေသရာဇ် ဆွေစုမျိုးစုတို့သာလျှင် နိုင်ငံသားစစ်စစ် ဖြစ်၍ ထိုအုပ်စုထဲမှသာ အုပ်ချုပ်ရေးကြိုးကိုင်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက် ကြသည်။ ထိုတစ်စုကသာ တောင်သူလယ်သမား ဆင်းရဲသားနှင့်ကျေးကျွန်တို့ကို အစဉ်အမြဲ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။ ထိုစနစ်ကို အော်လီဂါခီစနစ်ဟုဆိုသည်။ အက်သင်းကဲ့သို့သော မြို့နိုင်ငံများ၌ကား အုပ်ချုပ်ရေး၌ပါဝင်နိုင်ခွင့်ရှိသော နိုင်ငံသားဦးရေသည် စပါတာကဲ့သို့သော မြို့နိုင်ငံများမှာထက် ပို၍များသည်။ ထိုအခါ မြေရှင်ပဒေသရာဇ် ဆွေစုမျိုးစုများထဲမှသာမက အရောင်းအဝယ်အလုပ် လုပ်သူများထဲမှ လည်းကောင်း၊ လက်မှုပညာသည်များထဲမှ လည်းကောင်း၊ တောင်သူလယ်သမားများထဲမှလည်းကောင်း၊ အုပ်ချုပ်ရေးကြိုးကိုင်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက် နိုင်ကြသည်။ ထိုစနစ်ကို ဂရိဒီမိုကရေစီစနစ်ဟုဆိုသည်။ ဘီစီ ၅ရာစုတွင် ပရီကလိမင်းလက်ထက် အက်သင်းမြို့နိုင်ငံ၌ လူဦးရေ စုစုပေါင်းသည်သုံးသိန်းငါးသောင်း(၃၅ဝဝဝဝ)ခန့်ရှိသည်ဟုဆိုသည်။ မဲမပေးနိုင်၊ အရွေးမခံနိုင်သော ကျွေးကျွန်နှင့် နိုင်ငံခြားသားများကို ဖယ်လိုက်လျှင် မဲပေးနိုင်၍ အုပ်ချုပ်ရေး၌ပါဝင်နိုင်သော လူဦးရေသည် တစ်သိန်းရှစ်သောင်း (၁၈ဝဝဝဝ)ခန့် ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုတစ်သိန်းရှစ်သောင်းသော အက်သင်းနိုင်ငံသားတို့သည် ပြည်သူ့လွှတ်တော်သို့တက်၍ ဥပဒေပြုကိစ္စကို ဆောင်ရွက်နိုင်ကြသည်။ ပြည်သူ့ လွှတ်တော်အစည်းအဝေးကို တစ်လလျှင် တစ်ကြိမ်ကျ ကျင်းပသည်။ ထိုအခါ ကသော် အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ရာထမ်းမှုထမ်းဟူ၍ အခန့်အထား သီးခြားမရှိချေ။ ထို့ကြောင့် အုပ်ချုပ်ရေးကိစ္စအဝဝကို ဆောင်ရွက်ရန် ထိုတစ်သိန်းရှစ်သောင်း ထဲမှ လူငါးရာကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်ကြသည်။ တစ်ဖန် ထိုငါးရာထဲမှပင် ငါးဆယ်တစ်စုစီခွဲ၍ တစ်စုလျှင် ရက်ပေါင်း ၃၆/၂မျှ အုပ်ချုပ်ရေးကိစ္စတို့ကို တာဝန်ယူဆောင်ရွက်ကြသည်။ ကြည်းတပ်ဗိုလ်ချုပ်၊ ရေတပ်ဗိုလ်ချုပ်တို့ကိုသာ ခန့်ထားခြင်း ပြုသည်။ ခန့်ရာတွင် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အသစ် ပြောင်း၍သော် လည်းကောင်း၊ ထပ်မံ၍သော်လည်းကောင်း ခန့်လေ့ရှိသည်။

တရားစီရင်ရေး

တရားစီရင်သောကိစ္စတွင် တရားခုံရုံး တရားသူကြီးများအဖြစ် ဆောင်ရွက် ရန် အမှုအကြီးအသေးအလိုက် ၁၀၁ ဦးမှ ၁၀၀၁ ဦးအထိ တိုးချဲ့နိုင်သော နိုင်ငံသားတို့ကို ပြည်သူ့လွှတ်တော်က ခန့်ထားသည်။ ထိုအခါကသော် ရှေ့နေ ရှေ့ရပ်ဟူ၍ မရှိချေ။ တရားလိုသည် မိမိတရားစွဲလိုသော အမှုအတွက် မိမိ ကိုယ်တိုင် လျှောက်လဲပြောဆိုရသည်။ တရားခံကလည်း မိမိကိုယ်တိုင် လျှောက်လဲ ချေပရသည်။ ခုံရုံးတရားသူကြီးများက အမှုကို ကြားနာပြီးနောက် မဲဆန္ဒပေး၍ အမှုကို ဆုံးဖြတ်သည်။ ဤသို့ဖြင့် အက်သင်း နိုင်ငံသားတို့၌ နိုင်ငံသားတာဝန် အများအပြားရှိကြပုံကို လည်းကောင်း၊ လူမှု နှုတ်မှုတို့၌ လိမ္မာကြရပုံကို လည်းကောင်း ခန့်မှန်းနိုင်သည်။ ရှေးခေတ် ဂရိလူ့အဖွဲ့အစည်း၌ အစကနဦးကပင် မြေရှင်ပဒေသရာဇ် တို့ လွှမ်းမိုးလာခဲ့ကြသည်။ သို့ပန်းကျွန်၊ ငွေဝယ်ကျွန်တို့သည်လည်းကောင်း၊ ကျေးကျွန်မဟုတ်သော ဆင်းရဲသားတို့သည်လည်းကောင်း အခွင့်အရေးမရ။ အလုပ်အကျွေးသဘောမျှသာ ဖြစ်သည်။ ငါးရာစုတွင် အက်သင်းမြို့နိုင်ငံသည် တန်ခိုးကြီးလာ၍ အရောင်းအဝယ် တိုးတက်လာသောအခါမှာမှသာ ကျေးကျွန် မဟုတ်သော ဆင်းရဲသားပိုင်းတွင် ပြည်တွင်းပြည်ပ အရောင်းအဝယ်ကောင်း သဖြင့် ကုန်သည်၊ လက်မှုပညာသည်၊ အနုပညာသည်တို့ အခွင့်အရေးရလာ ကြသည်။  ဂရိကျွန်းဆွယ်သည် တောင်ထူထပ်ပေါများသဖြင့် အသီးအနှံ များများ စားစား မစိုက်နိုင်။ အသီးအနှံတို့ကို ကျွန်းဆွယ်၏ အရံဖြစ်သော ကျွန်းငယ်များမှ လည်းကောင်း၊ အာရှဘက်၊ အီဂျစ်ဘက်မှလည်းကောင်း ဝယ်ယူကြရသည်။ ကျွန်းဆွယ်တွင် သံလွင်ပင်နှင့် စပျစ်ပင်တို့ကို အများအပြားစိုက်၍ သံလွင်ဆီနှင့် စပျစ်ဝိုင်တို့ကို ပြည်ပသို့ ရောင်းချကြသည်။ ထို့ပြင် အက်သင်းမြို့နိုင်ငံအတွင်း တွင် ငွေတွင်းရှိသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ လက်မှုပညာသည်လည်း များသောကြောင့်လည်းကောင်း ငွေထည်အနုပညာပစ္စည်းများကိုလည်း ရောင်းချသည်။ လှံ၊ ဓား၊ လေး၊ မြား၊ ဒိုင်း၊ ချပ်ဝတ်တန်ဆာ စသော စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများ ကိုလည်း ထုတ်လုပ်၍ ရောင်းချသည်။ ။

ပစ္စည်းတတ်နိုင်သူများသည် ဆရာငှား၍ သားသမီးတို့ကို အိမ်၌ ပညာသင်ပေးကြသည်။ စာသင်ကျောင်းကို သီးခြားမရှိ။ အတီးအမှုတ်၊ အကအခုန်ပညာကို အလွန်လေးစားသည်။ အားကစားပညာကို ပို၍လေးစား သည်။ အားကစားရုံများ ထားရှိ၍ ဆရာများဖြင့် လေ့ကျင့်စေသည်။ လေးနှစ် တစ်ကြိမ် ကျင်းပလေ့ရှိသော အိုလံပစ်အားကစားပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက်ပြိုင်ဆိုင် စေသည်။ အထက်တန်းပညာရေးအဖို့မှာ ၅ ရာစုလောက်တွင် ဆိုဖီ (Sophist) ဆရာကြီးများ ရှိသည်။ ထိုဆရာကြီးများသည် ဂရိတို့ဒေသရှိ မြို့နိုင်ငံတို့သို့ လှည့်လည်လျက် အဖိုးအခယူ၍ အထက်တန်းပညာရပ်များကို သင်ကြားပေး သည်။ လွှတ်တော်အစည်းအဝေး၌လည်းကောင်း၊ တရားခုံရုံး၌လည်းကောင်း နှုတ်မှုကို သုံးကြရသဖြင့် စကားပြော ၀စနာလင်္ကာရပညာကို ခုံခုံမင်မင် သင်ယူကြသည်။