စန္ဒရားလှထွတ် - မြန်မာ့ဂီတရေစီးကြောင်း

ဂီတဆိုသည်မှာ

          ဂီတ၏ မူလဘူတအရင်းအမြစ်တို့ကို စူးစမ်းလေ့လာခြင်းမပြုမီ ဂီတဆိုသည်မှာ မည်သည် ကို ခေါ်သည်။ မည်သို့ ဖြစ်လာသည်၊ ယင်း၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကား မည်သို့ရှိသည် အစရှိသည်တို့ကို ဦးစွာ သိရှိထားရန် လိုအပ်ပေလိမ့်မည်။

          ဂီတသည် သီချင်းဟုအနက်ရသော ပါဠိစကားဖြစ်ပေသည်။ သီဆိုခြင်းဟူ၍ လည်းပြသည်။ “သီချင်း”ဟူသည်မှာ ယနေ့အများနားလည်နေကြသည့် အတိုင်းဆိုရလျှင် စာသားနှင့်အသံ ပေါင်းစပ်ထားသော ဂီတအဖွဲ့ အစပ်ဖြစ်သည်။ “သီဆိုသည်”ဆိုသည် မှာ စာသားပါသော ဂီတသံ အဖွဲ့ အစပ်ကို နှုတ်ဖျားမှထုတ်လုပ်ခြင်း၊ မြည်တမ်းခြင်း၊ ရွတ်ဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။

          သီချင်းဆိုသည်မှာ သီဆိုသော စကားနှင့် “ချင်း”ဆိုသော စကားနှစ်ရပ်တို့ ပေါင်းစပ်ထားသော ပုဒ်စပ်ဝေါဟာရဖြစ်လေသည်။ “သီ” ၏ အနက်မှာ ဤနေရာ၌ သီကုံးခြင်း၊ အစီအစဉ်တကျ ပြုလုပ်ခြင်းဖြစ်ပြီး “ချင်း”ဆိုသည်မှာ အကြောင်းအခြင်းအရာ ကို ဆိုလိုသည်။ သို့ဖြစ်သောကြောင့် သီချင်းသည် အကြောင်းအခြင်းအရာတို့ကို သီကုံး (စပ်ဆို)ထားသော (အနု) လက်ရာဖြစ်လေသည်။ ရှေးက ယင်းအဆိုအစပ်လက်ရာတို့ကို “အချင်း အချင်းငယ်၊ အချင်းကြီး စသည်ဖြင့် ခေါ်ဆိုလေ့ရှိပြီး အဲချင်း၊ အိုင်ချင်း၊ ဧချင်း၊ ကာချင်း၊ သာချင်း၊ နတ်ချင်း စသည်တို့မှာလည်း ယင်းသို့သော စာပေ၊ ဂီတ အစပ်အထုံးပုံစံများ ဖြစ်ကြသည်။ သီချင်းသည် ယင်းပုံစံများ အားလုံးကို ခြုံငုံခေါ်ဆိုခြင်း ဖြစ်သဖြင့် များစွာကျယ်ပြန့်သော သဘောကို ဆောင်ပေသည်။

          သီချင်းဟူသည် ဝေါဟာရနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အင်းဝခေတ်ရေး ရှင်တေဇောသာရ၏ ရွှေဟင်္သာပျို့တွင် ...

          “ပဉ္စင်ငါးမည်၊ ပတ်စည်စောင်းငြင်း၊

          သီချင်းစည်းဆုပ်၊ လက်ခုပ်လင်းကွင်း ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ တောင်ငူခေတ်ရေး နဝဒေး၏ မနော်ဟရီပျို့တွင်  ရှုဖွယ်သဘင်၊ နတ်ရပ်ခွင်သို့၊ လုလင်သမီး၊မှုတ်တီးစောင်းငြင်း၊ သီချင်းအဲအန်၊ ပန်းမွန်ကွမ်းစည်” ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ညောင်ရမ်းခေတ်ရေး ပဒေသရာဇာ၏ “ကျေးဇူးတော်ပျို့တွင် “ခရုသင်းရထား၊ ခြောက်ပါးအမျိုး၊ မုရိုးသံပြင်း၊စောင်းသီချင်းနှင့် ခွက်ခွင်းမောင်းကြေး” ဟူ၍လည်းကောင်း ရေးဖွဲ့ ထားသည် ကို တွေ့ရှိရသည်။

          ယနေ့ခေတ်အလိုကား သီချင်းဆိုသည်မှာ နှုတ်မှသီဆိုရသော စာသားပါရှိသည့် ဂီတသံအဖွဲ့ အစပ်ဖြစ်လေသည်။ စာသားမပါရှိသော ဂီတသံအဖွဲ့ အစပ်ကို သီချင်းဟု မခေါ်ဆိုကြဘဲ တီးလုံး၊ တေးသွား၊ တေးဘွဲ့ စသည်ဖြင့် ခွဲခြားခေါ်ဆိုကြလေသည်။

          မြန်မာအဘိဓာန်အတွဲ ၁ တွင်မူ ဂီတ၏ အနက်ကို သီဆိုခြင်း၊ သီချင်းဟူ၍ ပြသည့်အပြင် သီဆိုတီးမှုတ်ခြင်းဟူ၍လည်း ပြထားသည်။ ဝေါဟာရတ္ထပကာသနီကျမ်း ၌ '၃ မတြာစင်ဖြစ်ခဲ့က ဗျူတာပေါက်၏” ဟူသော မြတ်ဆရာတို့ အမိန့်စကားရှိကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားရာ မကြာဆိုသည်မှာ လျှပ်တစ်ပြက် လက်ဖျစ်တစ်တီးအချိန်ကလေးကို ဆိုလို ပြီး “ဗျူတာပေါက်၏” ဆိုသည်မှာ ဂီတသံသို့ ရောက်၏ဟု ဆိုလိုခြင်းဖြစ်ပေသည်။ သို့ဖြစ်သောကြောင့် ၃ မတြာသို့မဟုတ် ယင်းထက်ကြာသော ဆွဲငင်သောအသံသည် ဂီတသံဖြစ်၏ဟု အဓိပ္ပာယ်ထွက်လေသည်။

          ဂီတ၏ ဒြပ်ပစ္စည်းမှာ အသံပင်ဖြစ်လေသည်။ အက္ခရာမပါဘဲ စာပေမဖြစ် သကဲ့သို့ အသံမပါဘဲ ဂီတမဖြစ်ပေ။ သို့ရာတွင် အသံတစ်ခုတည်းနှင့်လည်း ဂီတဟု မဆိုနိုင်ပြန်ချေ။ နရီစည်းဝါး)ခေါ် အချိန်ပါ ရှိဖို့ လိုအပ်လေသည်။ အသံအတက်အကျ၊ အနိမ့်အမြင့်စီစဉ်မှု၊ အတိုးအကျယ်၊ အဆွဲအငင် ထုတ်လွှတ်မှုစသည်တို့ကို နရီစည်းဝါး ရွေ့လျားမှု အလျဉ်နှင့် ပေါင်းစပ်သောအခါတွင်မှာသာ ဂီတသည်ဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဂီတဆိုသည်မှာ အခြေခံအားဖြင့် အသံနှင့်နရီ တွဲဖက်ပေါင်းစပ်ခြင်း ဖြစ်၏။ အသံဆိုသည်မှာ လူ့နှုတ်ဖျားမှလာသော အဆိုသံလည်း ဖြစ်နိုင်၏။ လူတို့တီးခတ်သော တူရိယာပစ္စည်းကိရိယာတို့၏ အသံများသည် ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ နရီဆိုသည်မှာ အချိန် မှန်မှန် ရွေ့လျားနေသော အချိန်ဖြစ်သည်။

          ခေတ်ရေစီးကြောင်းနှင့်အတူ ဂီတဗေဒတို့သည်လည်း တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခဲ့ ကြရာတွင် ဂီတတွင် အဆို၊ အရေး၊ အတီးဟူသော အနုပညာကဏ္ဍသုံးရပ်သာမကတော့ဘဲ တူရိယာပစ္စည်းမျိုးစုံတို့၏ ဂီတအသံများကို စနစ်တကျ တီးမှုတ်နိုင်ရန် စီမံခန့်ခွဲရသော စီစဉ်မှုအတတ်ပညာ (Orchestration Musical Arrangement)၊ မိဿက အသံတို့ကို စပ်ဟပ်ရသော အသံတွဲဖက်မှု ဟာမိုနီအတတ်ပညာ (Harmony)၊ ပင်မတေးသွားနှင့် စင်ပြိုင်ဆန့်ကျင်သွားနေသော စင်ပြိုင်တေးသွား ဖွဲ့ဆိုမှုပညာ (Counterpoint) စသည်ဖြင့် အတတ်ပညာအမျိုးမျိုး အကျုံးဝင်လျက်ရှိကြရာ တကယ်တမ်း လက်တွေ့သဘောတွင် ဂီတအရာ၌ “သီချင်း”သည်သော်လည်းကောင်း၊ “သီဆိုခြင်း” သည်သော်လည်းကောင်း၊ ဂီတတည်းဟူသော ပင်မကြီး၏ အခက်အလက်၊ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း မျှသာ ဖြစ်သဖြင့် ဂီတကို ယင်းအနက်တို့ဖြင့် ဖော်ပြခြင်းဖြင့် ပြည့်စုံလုံလောက်တော့ မည်မဟုတ်ပေ။

          ဆရာကြီးဦးဖေမောင်တင်က မိမိပြုစုသော “မြန်မာစာပေသမိုင်းကျမ်းတွင် “ဂီတသီချင်းတို့မည်သည်မှာ စိတ်ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်သည့်အခါများ၌ ဝမ်းတွင်းမှာ လှိုက် လှိုက်လှဲလှဲဖြစ်လာ၍ မျိုသိပ်အောင့်အည်းမထားနိုင်တော့ဘဲ ပါးစပ်မှ ထိုးဖောက်ထွက် လာရသော ကမ္ဘာ့နိယာမ အသံပင်ဖြစ်၏။

          ထို့ကြောင့် ဤသီချင်းဂီတတို့သည် လူမှုကိစ္စ၊ သာသနာကိစ္စ၊ အိမ်တွင်းမှု ကိစ္စများတို့တွင် လူတို့နှလုံးရွှင်ပျော်မြူးကြစဉ် အလိုအလျောက် ဝမ်းတွင်းမှ ပေါ်ထွက် လာကြသော အသံဖြစ်ခြင်းကြောင့် ဂီတသီချင်းတို့ မည်သည်မှာ လူရိုင်းတို့ဖြစ်စေ၊ လူယဉ်တို့၌ဖြစ်စေ၊ လူမျိုးအလိုက်ရှိနေကြကြောင်း ချင့်ချိန်တွေးဆရာသည်ဟု မိန့်ဆို ထားပါသည်။

          A.S Hornby 1960s Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English အဘိဓာန်တွင် ဂီတကို အောက်ပါအတိုင်း အနက်ဖွင့်ဆိုထားသည်။

Music/n (1) art of making pleasing combinations of sounds in rythm,harmony, and counterpoint;

(2) the sounds and composition so made

(3) written or printed signs representing there sounds.

ဂီတ/န (၁) နရီစနစ်၊ မိတ်ဆက်သံ ဖွဲ့စည်းမှုပညာနှင့် ယှဉ်ပြိုင်တေးသွားနည်းများအရ

အသံစုတို့ကို သာယာနာပျော်ဖွယ်ဖြစ်အောင် စပ်ဆိုဖန်တီးသော အနုပညာ

(၂) ယင်းဖန်တီးမှု၏ ရလဒ်ဖြစ်သော အသံအဖွဲ့ အစပ်နှင့် တေးသွား၊ တီးလုံး၊သီချင်းများ၊

(၃) ယင်း ဖွဲ့ဆိုဖန်တီးသော အသံများကို ရေးသားထားချက်၊ ပုံနှိပ်အမှတ်အသားသင်္ကေတတို့ဖြင့် ကိုယ်စားပြု ဖော်ပြချက်များ။

          နောက်ဆုံးအနက်မှာ ဂီတသင်္ကေတစနစ်ဖြင့် ရေးသားပုံနှိပ်ထားသော သီချင်း (သို့မဟုတ်) ဂီတကိုလည်း “မြူးဇစ် ́ဟုပင် ခေါ်ဆိုကြသည့် အကြောင်းဖော်ပြချက် ဖြစ်လေသည်။

          အဘိဓာန်အနက်ဖွင့်ဆိုချက် မဟုတ်သော်လည်း ဂီတနှင့် စပ်လျဉ်း၍ မိမိခံစား သလို၊ မိမိသဘောရသလို အတွေးအမြင်များကို တင်ပြထားသော အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် များလည်း ရှိပေသည်။ ယင်းတို့အနက် တစ်ခုသောဂီတ အတွေးအမြင်ကို တင်ပြရလျှင် မာရီယွန်ဘောအား (Marion Bauer) အမည်ရှိ အမေရိကန်ဂီတဆရာကြီးတစ်ဦးက မိမိပြုစုသော “ဂီတသမိုင်း” အမည်ရှိ စာတမ်းတစ်စောင်အဖွင့်တွင် -

          ဂီတဆိုသည်မှာ အချိန်နရီပေါ်တွင် အသံဖြင့်ရေးသားသော လူမှုခံစားချက် မှတ်တမ်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုထားလေသည်။

          တိုတိုရှင်းရှင်းနှင့် လိုရင်းအဓိပ္ပာယ်သို့ ရောက်သော်လည်း အများနားလည်နိုင် စေရန် အနည်းငယ်ချဲ့ထွင်ရှင်းလင်း၍ ဂီတကိုအောက်ပါ အတိုင်းအနက်ဖွင့်ဆိုလိုပါသည်။

          ဂီတဆိုသည်မှာ လူတို့၏ ခံစားချက်အရပ်ရပ်တို့ကို လူတို့၏ အသံ။ လူတို့ပြုလုပ်ဖန်တီးသော ပစ္စည်းကိရိယာများမှ ထွက်ပေါ်လာသော အသံတို့ ဖြင့် အနိမ့်အမြင့်၊ အတက်အကျ၊ အတိုးအကျယ်၊ အဆွဲအငင်စသော အနုပညာ နည်းစနစ်များအရ သီကုံးစပ်ဆိုထားသည့် နရီအချိန်ညီညွတ်မှန်ကန်စွာ ရွေ့ လျားနေသော အသံအဖွဲ့ အစည်းကို ခေါ်ဆိုခြင်း ဖြစ်ပေသည်။

          သို့ဖြစ်၍ ဂီတသံသည် အစီအစဉ်မကျ၊ ပရမ်းပတာဖြစ်ချင်တိုင်းဖြစ်၊ မြည်ချင် တိုင်း မြည်နေသော စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ အသံများမဟုတ်ကြောင်း ထင်ရှားပေသည်။ ဂီတသံနှင့် Noiseဟု ခေါ်သော ဆူညံသံ၊ နှောင့်ယှက်သံတို့သည် အလွန်ကွာခြားကြပေသည်။ ဥပမာ လမ်းမပေါ်တွင် သံပုံးခွံ အလွတ်တစ်လုံးကို ကလေးများ ကန်ကျောက် ဆော့ကစားနေသောအသံ၊ တွင်ခုံ၊ ပန်းပဲဖို၊ သစ်ခွဲစက်၊ မော်တော်ကားဘော်ဒီရုံ၊ ဝပ်ရှော့ စသည့် အလုပ် ဌာနများမှ ထွက်ပေါ်လာသောအသံ စသည်တို့သည် ဆူညံသံများဖြစ်၍ သောတ နားကို လည်းကောင်း၊ လူ၏စိတ်ကိုသော်လည်းကောင်း လွန်စွာအနှောင့်အယှက်ပြုလေသည်။

          မိုးစဲခါစ အိမ်တံစက်မြိတ်မှ အိုးခွက်များထဲသို့ တစ်ယောက်ချင်း မှန်မှန်ကျနေ သော မိုးရေပေါက်သံတို့ကို နားထောင်လျှင် နားကိုအနှောင့်အယှက်မပေးသဖြင့် ဆူညံ သံ၊ နှောင့်ယှက်သံ မဖြစ်တော့ပေ။ အဘယ်ကြောင့်မူ ယင်းသည် စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ မဟုတ်ဘဲ၊ စနစ်ဖြင့် မှန်မှန်ကျနေသဖြင့် ယင်းတွင် နရီပါနေသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ နရီရှိနေခြင်းသည် တစ်စုံတစ်ရာသော အတိုင်းအတာအထိ နားသောတအာရုံကို ဖမ်းစားထားနိုင်လေသည်။ ထိုသဘောကို မီးရထားဖြင့် စီးနင်းလိုက်ပါစဉ် ဘီးများ၌ ဂျုံး-၊ ဂျက်-ဂျက် မှန်မှန်ထွက် ပေါ်နေသော အသံများကို ခရီးသည်တို့ မလွဲမသွေ ခံစားသတိပြုမိကြသည့် အတွေ့အကြုံ များအရ သိနိုင်ပေသည်။ ထိုမှတစ်ဆင့်တက်၍ မိုးရေပေါက်တို့သည် အိုးခွက်များထဲသို့ ကျရာ၌ တစ်သံတည်းမဟုတ်မူဘဲ အထက်သံလေးကတစ်ချက်၊ အောက်သံကြီးကတစ် ချက်၊ အလယ် သံလတ်ကတစ်ချက် စသည်ဖြင့် အသံမျိုးစုံတို့ ဖြစ်ပေါ်ဦးမည်ဆိုပါက အသံတို့သည် ဂီတတေးသွား (Melody) သဘောသက်ဝင်လာကာ ပို၍ သောတသုခ ကို ဖြစ်စေလိမ့်မည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်လေသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် မိုးရေပေါက်တို့ သည် မှန်မှန်ကျနေခြင့်ဖြင့် နရီဖန်တီး ဖြစ်ပေါ်နေရုံမျှမက အိုးခွက်များထဲသို့ ကျသော မိုးရေပေါက်သံတို့ကလည်း နိမ့်သံ၊ မြင့်သံ၊ အလယ်သံ စသည်တို့ ထွက်မြည်နေသဖြင့်၊ တေးသွားကိုပါ ဖြစ်ပေါ်ဖန်တီးနေသည်ဖြစ်ရာ သောတအာရုံတွင် သာယာငြိမ့်ညောင်းသော တေးဂီတအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသွားသောကြောင့် ဖြစ်လေသည်။

          လောကတွင် အာရုံငါးပါးရှိသည့်အနက် စက္ခုအမြင်အာရုံနှင့် သောတအကြား အာရုံနှစ်ပါးသာလျှင် (ရသ) အနုပညာနယ်ပယ်တွင် စိုးမိုးတံခွန်ထူ နေရာယူထားနိုင် လေသည်။ အခြားအာရုံများဖြစ်ကြသော ရသာရုံ (အရသာ)၊ ဂန္ဓာရုံ(အနံ့)၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ (ခန္ဓာအထိအတွေ့)တို့မှာ အနုပညာရပ်ဝန်းအပြင်ဘက်တွင် ဝေးလံသောနေရာများမှာ နေကြရသည်။ ရနံ့ကိုအခြေခံသော အနုပညာရပ်သည်လည်းကောင်း၊ လျှာခံတွင်း အရသာကို အခြေခံသော အနုပညာရပ်သည် လည်းကောင်း၊ ခန္ဓာကိုယ်အထိအတွေ့ကို အခြေခံသော အနုပညာရပ်သည်လည်းကောင်း၊ လောကတွင်မရှိချေ။

          ရှေးခေတ်ဂရိပညာရှိတို့က အာရုံငါးပါးအနက် စက္ခုအာရုံနှင့် သောတအာရုံတို့ သာလျှင် အသိဉာဏ်အဆင့်အတန်းအာဖြင့် မြင့်မားကြပြီး ကျန်အာရုံသုံးပါးတို့မှာ ညံ့ဖျင်းသောအာရုံများ ဖြစ်သောကြောင့် ယင်းအာရုံများမှာ တိရစ္ဆာန်တို့နှင့်သာ သင့်လျော်စပ်ဟပ်သည်ဟု ဆိုလေသည်။ စက္ခုနှင့် သောတအာရုံနှစ်ပါးတို့သည် လူမှုဆက် ဆံရေးနှင့် လူ့ယဉ်ကျေးမှု ဆင့်ကဲပြောင်းလဲတိုးတက်မှုများတွင် ထိပ်ဆုံးနေရာများမှာပါရှိခဲ့ပြီး မနောအာရုံနှင့်အတူ လူတို့၏ အရေးအကြီးဆုံးအာရုံများ ဖြစ်လာခဲ့ကြပေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ထိုအာရုံနှစ်ပါးကို အခြေခံသော စက္ခုအနုပညာရပ်များ (Visual Arts) နှင့်သောတအနုပညာရပ် (Auditory Arts) စသော အနုပညာရပ် အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံတို့ သည်လည်း မြင့်မားသော ဂုဏ်အရည်အသွေးများဖြင့် ဤကမ္ဘာကြီးကို စိုးမိုးထားနိုင်ခြင်း ဖြစ်လေတော့သည်။ သို့ဖြစ်၍ သောတအနုပညာဖြစ်သော ဂီတသည်လည်း လောကတွင် မြင့်မြတ်သောနေရာတွင်ရှိခဲ့ပြီး နက်နဲသိမ်မွေ့ အဆင့်အတန်း ရှိလှသော အနုပညာဖြစ် သည်ဆိုသည်မှာ ယုံမှားဖွယ်မရှိပါပေ။