Khin Maung Nyo(BawGaBayDa) - The 21 st Century Economy (Randy Charles Epping)

          ဖြန့်ကြက်ပေါက်ကွဲစီးပွားရေးဆိုသည်မှာ What is the fusion economy?

          ပေါင်းစည်းမှုကြီးမားလာသော ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအဆောက်အအုံက ၂၁ ရာစုတွင် လုံးဝ ပုံစံသစ်တစ်ခုကို ဖန်တီးခဲ့သည်။ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာခြင်း၊ ချေးငွေအကြပ်အတည်း၊ ငွေကြေး တန်ဖိုးများကျဆင်းခြင်း၊ စားနပ်ရိက္ခာအကြပ်အတည်းနှင့် ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲများစသည့် အဓိက အားဖြင့် စီးပွားရေးအကြောင်းတရားများအပါအဝင် အကြောင်းတရားများက ကျွန်ုပ်တို့၏ နေ့စဉ် ဘဝကို ပြောင်းလဲပစ်နေကြသည့် သာဓက အချို့သာရှိသေးသည်။ နျူကလီးယား ပေါက်ကွဲမှု ဖြစ်သည့်အခါ ဟိုက်ဒြိုဂျင်မော်လီကျူးများ ပေါင်းစပ်မိပြီး ထိုသို့ပေါင်းစပ်ရာမှ စွမ်းအင်ပေါင်း မြောက်မြားစွာ ထွက်ပေါ်လာသကဲ့သို့ ပေါင်းစည်းမှုကြီးမားလာသော ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးသည်လည်း စွမ်းအင်သစ်ပေါင်းများစွာကို ထုတ်လွှတ်နေပေရာ ထိုစွမ်းအင်များ မည်သို့အသုံးပြုမည်ကို လေ့လာ ဖော်ထုတ်ရန်လိုသည်။

          ဤစီးပွားရေးအဆောက်အအုံသစ်က သာမန်ရိုးရိုးစင်းစင်း လေ့လာပုံနည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ နားလည်ရန်မတတ်နိုင်အောင် အင်အားစုများ၊ တုံ့ပြန်မှုများကို စုစည်းဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ယခင်က ခပ်ရိုးရိုးခတ်စင်းစင်းတွေးကာ စီးပွားရေးကောက်ချက်များကို ဆွဲခဲ့ကြသည်။ ထုတ်ကုန် ပစ္စည်းတစ်ခုပိုကောင်းလျှင် သို့မဟုတ် ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ စွမ်းရည်မြင့်လျှင် ထုတ်လုပ်မှုစွမ်းအား ပိုတက်လာသည်။ အားလုံးအတွက် လူနေမှုအဆင့်အတန်းမြင့်မားလာသည်ဟုသာ အဓိပ္ပာယ်ကောက်ခဲ့ကြသည်။ ယခု ထိုမျှလောက် အလွယ်တကူမပြောနိုင်တော့ပေ။ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် အိန္ဒိယ နိုင်ငံတို့၌ စီးပွားရေးတိုးတက်လာသည့်အတွက် ကမ္ဘာကြီး ပိုမိုညစ်ညမ်းလာမည်၊ စားနပ်ရိက္ခာတွေပို၍ ရှားပါးလာစေမည်ဆိုလျှင် တိုးတက် မှုကြောင့် ပို၍ကောင်းသည်ဟု မဆိုနိုင်ပေ။ အပေါင်ခံ လုပ်ငန်းများကို လူအများက လက်လှမ်းမီ သုံးစွဲနိုင်ခြင်းကြောင့် ပြန်ဆပ် နိုင်မည့်အခြေအနေမရှိဘဲ အိမ်ဝယ်ရန် ငွေချေးပြီး အမေရိကန်နှင့် ဥရောပဘဏ် များပြိုကွဲခြင်း၊ အာရှတွင် စတော့ရှယ်ယာ ဈေးကွက်များ ပြိုကွဲခြင်း၊ ကမ္ဘာ တစ်ဝန်း ချေးငွေအကြပ်အတည်းများ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း တို့ကို ကြုံခဲ့ရလျှင် ကောင်းသည်ဟု ဆိုနိုင် ပါဦးမည်လား။

          ဒေါ်လာ ဘီလီယံပေါင်းများစွာ တန်သော အပေါင်ခံလုပ်ငန်းများကို ကျောထောက် နောက်ခံပြုထားည့်အာမခံစာချုပ် ၂ur yeye poured securities) များကို နှစ်စဉ်အရောင်းအဝယ်ပြုကြရာ တစ်ချိန်တွင် အဆင့်နိမ့်ကြွေးမြီဈေးကွက် (Sub-prime debt market) သည် ကမ္ဘာပေါ်၌ အကြီးဆုံးချေးငွေစာချုပ် ဈေးကွက်ဖြစ်သော အမေရိကန်ငွေတိုက်စာချုပ်(U.S.Treasury Bonds) ဈေးကွက်တစ်ခုထက်ပင် ကြီး သွားသည်။ ဘဏ်နှင့် အပေါင်ခံလုပ်ငန်းများက ၎င်းတို့ထုတ်ဝေ ရောင်းချသော အပေါင်များ အတွက် ကြုံတွေ့ရမည့် အန္တရာယ်ကို လက်ဆင့်ကမ်းလွှဲပြောင်းပေးနိုင်ကြောင်း သဘောပေါက် လာကြသောအခါ များများထုတ်ဝေ ရောင်းချရေးအတွက် ပို၍ အာရုံစိုက်လာကြပြီး၊ ချေးငွေကို ချေးယူသူတွေက ပြန်ဆပ်နိုင်စွမ်းရှိမရှိကို ဂရုမစိုက်တော့။ ထို့ကြောင့် ချေးငွေရယူရန် သတ်မှတ်ထား သည့်စည်းကမ်းများကိုလျော့ပေးကာ ဆင်းရဲသားများ၊ ဝင်ငွေနိမ့် ချေးယူသူများကိုပါ အိမ်ဝယ်ရန်၊ အပေါင်ခံသဖြင့် အိမ်ဈေးတွေ မတန်တဆတက်စေခဲ့သည်။ ငွေချေးသူတွေ အတော်များများက လည်း ဈေးတက်လာပြီး ကြွေးတွေပြန်ဆပ်နိုင်မည်ဟု ယူဆကာ အိမ်ဈေးတွေတက်လာလျှင် ငွေထပ်ရမည်ဟုတွက်ပြီး သူတို့မတတ်နိုင်သော အိမ်တွေကို ဝယ်ကြသည်။

          အိမ်ဈေးကွက် အရှိန်နှေးသွားသောအခါ အရည်အသွေးနိမ့်ငွေချေးသူများသည် သူတို့ ချေးငွေတွေတွေအတွက် ငွေလည်းထပ်မရနိုင်တော့ မူလချေးငွေကိုအသာထား၍ အတိုးကိုပင် မပေးနိုင်တော့ပေ။ ပေါင်နှံပြီးရယူထားသောချေးငွေများကို ပြန်မဆပ်နိုင်မှုများတိုးပွားလာသောအခါ အနိမ့်စားအပေါင်ခံလုပ်ငန်းများကိုအခြေခံ၍ ထုတ်ဝေရောင်းချသော ငွေချေးစာချုပ်များ၏ တန်ဖိုး လည်း ကျလာတော့သည်။ အနိမ့်စားငွေချေးသူအတော်များများ ဒေဝါလီခံရသောအခါ အနိမ့်စား အပေါင်ခံစာချုပ်များ၏ ဈေးနှုန်းလည်း ကျဆင်းသွားတော့သည်။

          နောက်ဆုံး၌ အပေါင်ခံလုပ်ငန်းများကို ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားသည့် ငွေချေးစာချုပ်များကို ဝယ်ယူထားကြသော ဘဏ်များ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကုမ္ပဏီများသည် ကြွေးမြီမူလ တန်ဖိုး၏ ၈၀% တစ်ခါတစ်ရံ လျော်ပစ်ရသည့်အထိ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုသို့ဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်က ကုမ္ပဏီများ၊ ငွေကြေးအဖွဲ့ အစည်းများ ဆက်လက်လည်ပတ်ရန်လိုအပ်သောငွေကြေးကို တခြား ဘဏ်များ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုလုပ်ငန်းများက ထုတ်မပေးနိုင်ဟု ငြင်းဆန်ကာ ကမ္ဘာအနှံ့ ချေးငွေ အကြပ်အတည်းကိုဖြစ်စေသည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက ဘဏ်များကို ငွေကြေးပြတ်တောက်နေသော အစိုးရများက ကယ်တင်ကြရသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် (lehman Brothers) ဆိုသည့် နိုင်ငံတွင်အကြီးဆုံးသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဘဏ်ကြီး ဒေဝါလီခံရကာ အခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ဘဏ် ဖြစ်သော Bear Sterns လို အမေရိကန်ဗဟိုဘဏ်၏ အကူအညီဖြင့် မူလတန်ဘိုးမှ မတန်တဆ ဈေးချကာ ရောင်းချခဲ့ကြသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးသော အာမခံလုပ်ငန်းကြီး (AIG) ကို လည်း အမေရိကန်ဗဟိုဘဏ်က ဝင်၍ အာမခံရသည်။ ငွေကြေးအဆောက်အအုံများ စတင် ပြိုဆင်းသောအခါ မည်သို့မျှ မရပ်တန့်နိုင်တော့ပေ။

အရည်အသွေးနိမ့်အပေါင်များ (Sulbprime Mortagages) ဆိုသည်မှာ

          ၂၁ ရာစုအစတွင် အိမ်ဈေးများကောင်းသည့်အချိန်က အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရှိ ဘဏ် များနှင့် အပေါင်ခံလုပ်ငန်းများက သာမန်အားဖြင့်ချေးငွေမရနိုင်သော အိမ်ဝယ်သူများကို ချေးငွေ များစတင်ထုတ်ပေးသည်။ ထို အရည်အသွေးနိမ့်” ငွေချေးသူများသည် သာမန်အတိုးနှုန်းထက်၊ အနည်းငယ်မျှပိုပေးကာ ချေးနိုင်ကြသည်။ အတိုးနှုန်းများသည် ဈေးကွက်အခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီး အတက်အကျဖြစ်နေသည်။ ထိုအရည်အသွေးနိမ့်ချေးငွေများကို ပြန်လည်စုစည်းပြီး၊ ငွေချေးစာချုပ်များအဖြစ်ပြန်လည်ရောင်းချကာ ဖရန့်ဖတ် (ဂျာမနီ) အစ တိုကျို၊ ဂျပန်နှင့် ဇူးရစ် အဆုံး ဘဏ်များ၊ ငွေကြေးကုမ္ပဏီများ အပါအဝင် ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးရှိ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများကို ပြန်လည်ရောင်းချသည်။ ငွေချေးစာချုပ်အတော်များများသည် ပြန်မဆပ်နိုင်သည့် အလားအလာ နည်းပါးသည့်အဆင့် AAA ဟူ၍ သတ်မှတ်ထားသည်။ ကံဆိုးစွာ ထိုငွေချေးစာချုပ်အတော် များများသည် တန်ဖိုးမဲ့ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာတဝန်းရှိဘဏ်များ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကုမ္ပဏီများ၊ အာမခံလုပ်ငန်း များကို ပြိုကျသွားစေခဲ့သည်။

အပေါင်ကျောထောက်နောက်ခံပြု အာမခံစာချုပ်များ ဆိုသည်မှာ

          အိမ်ဝယ်သူက အိမ် ရောင်းသူ ကို မည်မျှ ပေးရန်ရှိပါသည်ဟု အာမခံချက်ထုတ်ပေးလေ့ ရှိသည် (I OWEYOU) ။ အပေါင်ကို ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားသော အာမခံလုပ်ငန်းများ သည် အပေါင်ကို အခြေပြု၍ ငွေချေးယူသည့်ပုံစံတစ်မျိုး၊ ချေးငွေတွေ အပေါင်တွေကဲ့သို့သော အက်ဆက်များဖြင့် ကျောထောက် နောက်ခံ ပြုထားသော ငွေချေးစာချုပ် (သို့မဟုတ်) အခြား အာမခံစာချုပ်များကို ဆိုလိုသည်။ ၂၁ ရာစု အစပိုင်း၌၊ အရည်အသွေးနိမ့် အဆောင်များကို ပြန်လည်စုစည်းပြီး၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများသို့ ငွေချေး စာချုပ်များအဖြစ် ရောင်းချသည်။ ထိုသို့ရောင်းချရာတွင် အနာဂတ်ကာလတစ်ချိန်ချိန်၌ ချေးငွေသည် ငွေချေး စာချုပ်၏တန်ဖိုးကို ကာမိမည်ဟု နားလည်မှု ရှိသည်။ အများမျှော်လင့်ထားသည်ထက် အိမ်မြေ ဈေးများကျသောအခါ အပေါင်ကိုကျောထောက် နောက်ခံပြု အာမခံစာချုပ် ဈေးကွက်လည်း ပြိုကွဲခြင်းကြောင့် ကမ္ဘာတဝန်း ဘဏ္ဍာရေးဈေးကွက် များကို ပြိုကျသွားစေခဲ့သည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ ဘဏ်များ၊ ငွေကြေးအာဏာပိုင်များသည် ပြန်မဆပ် နိုင်ကြသည့် အဆိပ် အတောက်ဖြစ် toxic” နေသော အပေါင်နောက်ခံ အာမခံစာချုပ်အမျိုးမျိုးကို မလွှဲသာဘဲ လက်ခံရယူလိုက်ကြရသည်။

          ဘဏ္ဍာရေးပြဿနာကိုသာမက ဟယ်ရီကိန်းမုန်တိုင်းနှင့် ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုတို့သည် လည်း ကျယ်ပြန့်လာသော ၂၁ ရာစု စီးပွားရေးအဆောက်အအုံ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ခံရသည်။ အနာဂတ်တွင် ဘာဖြစ်မည်ဟု တွက်ဆရန် ခက်ခဲသော အင်အားစုများကို စုစည်းပေးလိုက်သည်။ ဥပမာ-စီးပွားရေးအတွက် အမေဇုန်မိုးသစ်တောများကို ဖျက်ဆီးလိုက်ခြင်းကြောင့် လေထုအတွင်းကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်နှင့် မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှင့်မှုကို များပြားစေသည်။ ထို့အပြင် အမေရိကန်၊ ဥရောပနှင့် တရုတ်စက်ရုံများက ထုတ်လုပ်လိုက်သော အညစ်အကြေးများသည် အာတိတ်ဒေသရှိ ရေခဲတောင်များကို လျင်မြန်စွာအရည်ပျော်စေကာ ကမ္ဘာကြီးကိုပိုမိုပူနွေးလာစေသည်။ ဤဖန်လုံ အိမ် အကျိုးသက်ရောက်မှုက ကမ္ဘာကြီး၏ အချို့နေရာများ၌ အပူရှိန်မြင့်တက်သွားစေသည်။ ဤဖြစ်ရပ်တွေ ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်နေရာမှာ ဆုံးမည်ဟုမည်သူမျှမသိ။

          ဇီဝလောင်စာထုတ်လုပ်ကာ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကို လျှော့ချရန်ကြိုးစားမှုများသည် လည်း ခုတ်ရာတစ်ခြား ရှရာတလွဲဖြစ်စေသည်။ မရည်ရွယ်သော၊ မျှော်လင့်မထားသော ရလဒ် များကို ဖြစ်ပွားစေသည်။ သကြားနှင့် ပြောင်းအခြေခံ ဇီဝလောင်စာများထုတ်လုပ်ရာတွင် ရေ အမြောက်အများ အသုံးပြုရသည့်အပြင် လူသားများစားသုံးရန်ထုတ်လုပ်သော လယ်ယာ မြေများလျော့ကျသွားသဖြင့် ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်တွင် ဆန်၊ ပြောင်း၊ ဂျုံပြတ်လပ်မှုဖြစ်ပေါ်ကာ အချို့နိုင်ငံများ၌ အဓိကရုဏ်းများဖြစ်ပွားပြီး အခြားနိုင်ငံများ၌ ကိုယ်ကျိုးစီးပွားကာကွယ်ရေးဝါဒ ခေါင်းထောင် လာစေခဲ့သည်။

          စုစည်းလာသောကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအဆောက်အအုံသည် သမားရိုးကျကုန်သွယ်မှုနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ပုံစံများကိုလည်း လှုပ်ခါပစ်လိုက်သည်။ သာဓကအားဖြင့် ၂၁ ရာစု မတိုင်မီက လူအများစုသည် ပြည်တွင်းရှိ စတော့ရှယ်ယာများ၊ ငွေချေးစာချုပ်များကိုသာ ဝယ်ယူမြှုပ်နှံကြ သည်။ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ တန်ဖိုးတက်လာစေရန် စိတ်ရှည်လက်ရှည် စောင့်ဆိုင်းကြရသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ပင်စင်ရံပုံငွေတွေ၊ အစိုးရတွေ၊ ဘဏ်တွေမှာ ကိုယ်မြှုပ်နှံထားသောငွေတွေကို အလွန်တရာခက်ခဲရှုတ်ထွေးသော အာမခံစာချုပ်အမျိုးမျိုး၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု နည်းလမ်းအမျိုးမျိုး အတွက် ကိုယ်သိသိမသိသိ ဝယ်ယူမြှုပ်နှံနေကြသည်။