သခင်အောင်ဖေ - မြန်မာစာပေရေစီးကြောင်း

“မြန်မာစာအုပ်စာရင်းများကို ကြည့်လိုက်ပါလျှင်၊ ကဗျာကောက်နုတ်ချက် စာအုပ်များကို အများအပြားတွေ့ရ၏။ စကားပြေကောက်နုတ်ချက်များ ကိုကား၊ တသီးတသန့်မတွေ့ရသေးပါ။ မြန်မာလူမျိုးတို့ကား ကဗျာနှင့် စကားပြေနှစ်ခုအနက် ကဗျာကို အထူးနှစ်သက်ဟန်ရှိသည်။ အထူးလည်း လေ့လာလိုက်စားကြ၏ ။ စကားပြေကိုကား ဝတ္ထုအကြောင်းအရာအတွက် မှတစ်ပါး စကားသုံးနှုန်းပုံ၊ ဝါကျစီစဉ်ပုံ၊ ဝတ္ထုကြောင်း ဆင်ယင်ပုံတို့ကို လေ့လာမှတ်သားဖို့ရန် ဂရုမပြုယောင်ရှိလေသည်။ ဤအရာကား စာပေ အတွက် ချို့ယွင်းချက်ကြီးတစ်ခုဖြစ်တော့၏။”

           ဖော်ပြပါစကားရပ်သည် ၁၂၆၈ ခုနှစ် စာဆိုတန်း ကဝိမျက်မှန်တိုက်ထုတ် ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်ရေး နိဗ္ဗာန်လမ်းပြကျမ်း၏နိဒါန်းပါ စကားရပ် ဖြစ်သည်။

          ဟိုလွန်လေပြီးသောခေတ်သည် (ဝါ) အင်းဝ၊ ကုန်းဘောင်ခေတ်သည် ကဗျာခေတ်ဟု ခေါ်ရစကောင်းသည်။ အကြောင်းအရာ တစ်စုံတစ်ခုကို ကဗျာ နှင့် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြသည်။ ကဗျာဟူသည် မြန်မာစာပေထဲ၌ အကျုံးဝင် နေရကား ဟိုခေတ် ဟိုအခါက ကဗျာဖွဲ့ တတ်၊ ရေးတတ်မှ စာတတ်သည်။

ပညာရှိသည်ဟု မှတ်ထင်ခဲ့ကြသည်အထိ ကဗျာခေတ် ကောင်းစားခဲ့ပေ သည်။

          ယနေ့ မြန်မာစာပေသည် စကားပြေရှေ့တန်းရောက်နေရာ စကားပြေ ခေတ်ဟုခေါ်နိုင်ကောင်းအံ့ထင်သည်။ ကဗျာနှင့် စကားပြေသည် မြန်မာစာ စတင်ပေါ်လာသည်မှအစ ဗုံလုံတစ်လှည့် ငါးဖျံတစ်လှည့်ဆိုသလို ခေတ် အလိုက် အတက်အကျရှိခဲ့ကြသည်။ ပုဂံခေတ်တွင် စကားပြေ အရေးအသား ရှေ့တန်းရောက်ခဲ့သည်။ ပုဂံခေတ်ဟူသည် မြန်မာစာလေးဖက်တွားခါစဖြစ် ၍ စကားမပီကလာ ပီကလာပြောသော ကလေးသူငယ်ကဲ့သို့ ပြောလေတိုင်း ချစ်စဖွယ် နှစ်လိုစဖွယ် ကောင်းပေသည်။ 

          အင်းဝခေတ်တွင် ကဗျာရှေ့တန်းရောက်လာ၏။ မြန်မာစာမှာ လူရေး လူရာဝင်လာသောအရွယ်မို့ (ဝါ) လုလင်လုံမပျိုအရွယ်မို့ အဆင်းလှသည်။ သွက်လက်ချက်ချာသည်။ စိုစိုပြည်ပြည် ဖြစ်နေသည်။ အင်းဝနှင့် တစ်ဆက် တည်း ကုန်းဘောင်ခေတ်အထိသို့ ဆွဲယူသော်ယူနိုင်သည်။

          မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးဆုံးရှုံးသွားသော သူ့ကျွန်ခေတ်အစပိုင်းတွင် ကဗျာ နှင့် စကားပြေသည် ရှေ့တန်းတက်ရောက်ရန် အပြိုင်ဖြစ်နေကြသည်။ ၁၉၃ဝ ပြည့်နှစ်လောက်မှစ၍ စကားပြေသည် ရှေ့တန်းရောက်လာရာ ယနေ့ခေတ် အထိ စကားပြေရှေ့တန်း၌ မားမားမတ်မတ် ရပ်တည်နေပေသည်။

           ယနေ့ မြန်မာစာသည် အတန်ပင် အရွယ်ရင့်ကျက်လာပြီး ခေတ်အမျိုးမျိုး ကူးသန်းဖြတ်ကျော်လာခဲ့ရသဖြင့် တည်ငြိမ်လာသည်။ သိမ်မွေ့ခံ့ညားလာ သည်။

          မြန်မာစာဟူသည် စည်းကမ်းကလနား(ဝါ)ဘောင်သတ်မှတ်ချက်ရှိသော စာပေဖြစ်သည်။ မိမိတို့ ရေးချင်သလို ရေးလို့ရသော စာမျိုးမဟုတ်ပေ။ မြန်မာစာတစ်ပုဒ်ရေးလျှင် မြန်မာစာကို ထိန်းကွပ်ထားသော သဒ္ဒါဥပဒေနှင့် ညီစေရပေလိမ့်မည်။

          ကျွန်ုပ်တို့ငယ်စဉ်က အတန်းကျောင်းများ၌ ပါဠိသဒ္ဒါကို ဘာသာပြန် ထားသော ကျောင်းသုံးသဒ္ဒါအဖြစ် သင်ကြရသည်။ ဘုန်းကြီးကျောင်းများ တွင် ပါဠိသဒ္ဒါကို နှုတ်ငုံကျက်၍ သဒ္ဒါရှစ်စောင်ကျွတ်မှ မြန်မာစာ သင်ကြ ရသည်။ အင်္ဂလိပ်ကျောင်းသားများမှာ အင်္ဂလိပ်သဒ္ဒါကိုသင်ကြားကြရသည်။

               ယနေ့ မြန်မာစာရေးတတ်ကြပါသည်ဆိုသော စာရေးဆရာကြီးများမှာ အထွာ အက္ခရာသညာတော စသော ပါဠိသဒ္ဒါတတ်ဘုန်းကြီးလူထွက်များ ဖြစ်ကြသည်။

            သဒ္ဒါတတ်မှ စာတတ်သည်၊ သဒတ်မတာ စတ်မတာဟူသော စကား ပုံသည် ဘုန်းကြီးကျောင်းများမှ ကြွေးကြော်သံဖြစ်သည်။ ဤကြွေးကြော် သံသည် ဧကဝစနံ မဖောက်မပြန်မှန်သော စကားလည်းဖြစ်ပေသည်။

            သဒ္ဒါသင်သောအခါက ကံ၊ ကတ္တား၊ ဝါစက၊ ကြိယာ၊ ကြိယာဝိသေ သန...နာမ်၊ နာမ်စား၊ ဝိဘတ်များ၊ နာမဝိသေသန၊ ဧကဝုစ်၊ ဗဟုဝုစ်၊ ဝါကျစသည်တို့ကို အရင်းထား၍ သင်ကြားကြရပေသည်။ သဒ္ဒါတတ်သော သူသည် မြန်မာစာကို ပီသစွာရေးတတ်ကြပြီ။ 

            မြန်မာစာတစ်ပုဒ်ဖြစ်အောင် ရေးတတ်လို့ ရေးထားလျှင် အသံထွက် ဖတ်က အာလျှောနေသည်။ ထစ်ထစ်ငေါ့ငေါ့ မဖြစ်။ အသံထွက်မဖတ်ဘဲ မျက်စိနှင့်ကြည့်ဖတ်က အမြင်ရှင်းနေသည်။ မျက်စိမရှုပ်ပေ။ အာလျှောသော အမြင်ရှင်းသောစာသည် ဝါကျတစ်ပုဒ်ဆုံးတိုင်း အဓိပ္ပာယ်ရှင်းနေ၏။ ဘယ်လိုပါလိမ့်၊ ဘာကိုဆိုလိုပါလိမ့်ဟု တွေးတောနေစရာမလိုပေ။ ဘာကို ဆိုတာလဲဟု ဒက်ခနဲ သိကြရပေသည်။

            မြန်မာစာရေးတတ်လိုလျှင် ဆရာတော် ဦးသြဘာသ၏ ဇာတ်ကြီး ဆယ်ဘွဲ့ ကို ဖတ်၊ ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်ကြီး၏ စာတွေကို ဖတ်ဟု ဆရာသမားများက ညွှန်ကြ၏။

             ဆရာတော် ဦးသြဘာသ၏ ဝိဓူရဇာတ်တော်ကြီး၌

             ထိုဝိဓူရ သုခမိန်သွားပြီးသောအခါ သတို့သမီးငါးရာတို့သည် နတ် သမီးကဲ့သို့ ထင်အပ်ပြီးသော အဝတ်တန်ဆာရှိသည်ဖြစ်၍ ထိုပုဏ္ဏကအနီး၌ကောင်းရာ၊ မြတ်ရာသော ကခြင်း၊ သီခြင်း၊ တီးမှုတ်ခြင်းတို့ကို တီးမှုတ်က ခုန်သီကုန်လျက် နှစ်သက်ဖွယ်သောကာမဂုဏ်တို့ဖြင့် ဖြားယောင်းကုန်၏။

          ...ထိုသို့ တရားကိုစောင့်လျက် အကျိုးစီးပွားကိုသာ ကြံလေ့ရှိသော ဝိဓူရသုခမိန်သည် ပုဏ္ဏကအား အထူးထူးသော ကာမဂုဏ်တို့ဖြင့် မွေ့လျော် စေပြီးလျှင် အနော်ဇာအမည်ရှိသော မိမိ မိဖုရားကြီးနေရာ တိုက်ခန်းသို့ဝင်၍ ဇမ္ဗူရာဇ်ရွှေစင်အဆင်းနှင့်တူသော အဆင်းရှိသော၊ အကျော်စန္ဒကူးနံ့သာလိမ်းကျံအပ်သော ကိုယ်ရှိသောမယားကြီးကို လင်၏ အလိုသို့ လိုက်လျက် အမျက်စောင်မာန်၊ ခိုက်ရန်မရှိ လင်ဝတ်သိသောအိမ်ကြီးရှင်မ၊ ငါ၏ရင်သွေး ရင်နှစ်၊ ချစ်၍ မငြီးနိုင်သော သားသမီးတို့ကို ခေါ်ချေဟု ဆို၏။

           ဆရာတော် ဦးသြဘာသ၏ ပါဠိဘာသာမှ မြန်မာလိုပြန်ထားသော အရေးအသားသည် အပိုထည့်မရ၊ နုတ်မရလောက်အောင် စေ့စပ်သေချာကောင်းမွန်လှပါပေ၏။ ဆရာတော်၏ မြန်မာစာကို အသံထွက်ဖတ်လျှင် အာလျှောနေ၏။ (ဝါ)သွက်လက်စွာ သက်သာစွာ ဖတ်လို့ကောင်းပေသည်။ အသံထွက်မဖတ်ဘဲ မျက်စိနှင့်ကြည့်ဖတ်ကလည်း မျက်စိထဲရှင်းနေသည်။

           ဆရာတော်၏ မြန်မာစာသည် ဝါကျကို တိုသင့်သည့်အခါတို၏။ ရှည်သင့်က ရှည်ထားပေသည်။ မြန်မာစာသည် ဝါကျတည်ဆောက်မှု၌ တိုခြင်းရှည်ခြင်းသည် အဓိကမဟုတ်ပေ။ အာလ္လာအောင် မျက်စိရှင်း အောင်ရေးတတ်ခြင်း၊ ဖွဲ့စည်းခြင်းသည် အဓိကဖြစ်ပေသည်။ 

           ဆရာတော်သည် မြန်မာစာကို မည်မျှ သတိပြုရေးပါသနည်းဟူမူ ယနေ့ ကျွန်ုပ်တို့ခေတ်၌ ဥပေက္ခာပြုထားသည့်ဝါကျတစ်ပိုဒ်အတွင်း ၏နှစ်လုံး၊ သည်နှစ်လုံး မထားမရှိစေရန်သာ “ဝက်နင်း” ဟူသည့်အရေး အသားမျိုး မရေးသားခဲ့ပေ။

           ဆရာတော်၏ ဝေဿန္တရာဇာတ်တော်၌ ဟိမဝန္တာချီးမွမ်းခန်းသည် ဖတ်နေဆဲတွင် မိမိကိုယ်တိုင် တောကြီးတောင်ကြီးထဲ ရောက်နေဘိသို့ ရေး သားနိုင်သော စာပေပညာရှင်ကြီးပါတည်း။

          ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်၏ စာများကိုကြည့်ပါဦး။

          နိဗ္ဗာန်လမ်းပြကျမ်း၌ 

          ... ဤသို့လျှင် ရဟန်းသံဃာတို့အား၊ နှုတ်ပြစ်မှား၍ အလီဒုဿီလ လောဘကြီး ဦးပြည်းဟု ဆဲရေးပြောဆိုမိသော မကောင်းမှု ကံ၊ ဥပဝါဒန္တ ရာယ်တို့သည်၊ အပါယ်လေးထပ်တွင်၊ ရှစ်ရပ်သောငရဲရွာနှင့် ပြိတ္တာတို့ဘုံ သင်းတွင်၊ စာရင်းဝင်အင်းဝင် ရွှေခွက်ဆင်ဘွဲ့ ရ ဤလောကမှာ တရား မစစ်ကဲ့သို့ ဖြစ်ပေသည်။ ပစ္စုပ္ပန်မျက်မြင်လောကတွင်လည်း၊ ချစ်ကြင် စုံမက် နှစ်သက်လှစွာ မိတ်ကလျာတို့သည်၊ မေတ္တာကင်းပြတ်ခြင်း၊ လူသူတော် ကောင်း အပေါင်းကဲ့ရဲ့ ၍ မထီမဲ့ပြုခြင်းကို ခံရခြင်း။ ကြည့်ရှုစောင်မမြဲဖြစ်သော နတ်တို့သည် မစောင်မခြင်း၊ ကျက်သရေမပွား၊ တည်နားသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ၏ဆုတ်ယုတ်ခြင်း။ ဒဏ်ဆယ်ပါးတို့သည် ကပ်နားရောက် ဆိုက်ခြင်းတည်းဟူသောအပြစ် ငါးပါးလည်း၊ ထင်ရှား ရောက်တတ်သည် ဟူ၍ အင်္ဂုတ္တိုရ်စသော ကျမ်းတို့၌ပြဆိုချေသည်။ ယင်းသို့ ဖြစ်ရကား ယခု ခေတ်အခါ သာသနာ၌ ငါးဖြာသောဒုလ္လဘ နှင့်ကြုံကြသည်ဖြစ်၍ ရှင်ချစ် ဘုရားဟောကြားသော ဒေသနာကို သဒ္ဓါယုံကြည်ကြသော အမျိုးကောင်း သား အများသူမြတ်တို့သည် ငါးရပ်မျက်မြင် အာနိသင်နှင့် သေလျှင်အပါယ် ငရဲသို့ မလွဲရောက်စေတတ်သော၊ ဗုဒ္ဓအဂါရဝ၊ ဓမ္မအဂါရဝ၊ သံဃအဂါရဝ၊ သာသနပ္ပဋိက္ခာသန၊ ဂုဏပရိဝံသန၊ မက္ခ၊ ပလာသ၊ ဥဇ္ဈာပနက၊ ဓိယျနက၊ အကြွားသနဟုဆိုအပ်သော ဘုရားကိုမရိုသေခြင်းတရားကို မရိုသေခြင်း၊ သံဃာကို မရိုသေခြင်း၊ သာသနာတော်ကို မဟုတ်တရား ဖြင့် တားမြစ်ဖျက်ဆီးခြင်း၊ ရဟန်းတို့၏ ဂုဏ်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊ ကျေးဇူး ကျက်သရေတို့ ချေဖျက်ပစ်လွှင့်ခြင်း၊ အဖျင်းဖျင်း ပြောဆိုခြင်း။ ကဲ့ရဲ့ ရှုတ်ချခြင်း၊ အဏ္ဌာသဝတ္ထုဆယ်ပါးတွင် တစ်ပါးပါးဖြင့် ဆဲရေးခြင်းလျှင် အခြံ အရံရှိသော ဥပဝါဒန္တရာယ်တို့သည်၊ စဉ်းငယ်မျှမငြိ၊ မထိ၊ မပါးအောင်၊ သတိထား၍၊ ရှောင်ကုန်ရာသည်။

          ဆရာတော်ကြီး အရေးအသားသည် ဝါကျတိုတိုသုံး၍ ရှင်းခန်၊ ထင်းခနဲနေအောင် ရေးသားနိုင်ပါပေသည်။ ဤနိဗ္ဗာန်လမ်းပြကျမ်းကို ၁၂၂၈ ခု သီတင်းကျွတ်လပြည့်ကျော် ၂ ရက်နေ့ ရေးသားကြောင်း ဆရာတော် ကိုယ်တိုင် ကျမ်းဦး၌ ဖွင့်ဟထားပေသည်။

          ဆိုလိုသည်မှာ နိဗ္ဗာန်လမ်းပြကျမ်းမှာ မင်းတုန်းမင်းခေတ်၌ ရေးသား ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားစေပါသည်။

          ဆရာတော်၏ မဟာဝင်ကို ဖတ်ကြည့်ပါဦး။

          နန္ဒိမိတ္တ၏ အကြောင်းကား၊ ထိုတစ်ကျိပ်တို့တွင် ဧဠာရကျေးမင်း၏ စစ်သူကြီးဖြစ်သော မိတ္တအမည်ရှိသော အမတ်သည် မိမိပိုင်စားရသော နယ် အတွင်း စိတ္တမည်သောတောင်၏ အနီး၌ ရွာကြီးတစ်ခုကို မိမိနှမအားပေး၍ နေစေ၏။ ထိုနှမ၏ သားသည် အားခွန်ဗလနှင့် ပြည့်စုံရကား ဦးရီးစစ်သူကြီး မိတ္တ၏ အမည်ကို ယူ၍ မိတ္တဟု မှည့်၏။ ထိုသူငယ်သည် ခုနှစ်နှစ်၊ ရှစ်နှစ် အရွယ်ကပင် လည်ပတ်လှသောကြောင့် မိဘတို့သည် လိုက်၍၊ ခါး၌ကြီးစွာ

သော ကြိုးလွန်ဖြင့် ချည်နှောင်ဆောင်ခဲ့၏။ အိမ်သို့ရောက်၍ တံခါးခုံကို လွန်သောအခါ ရုန်း၍လွန်ကို ပြတ်စေလျက်ပြေး၏။ ထို့ကြောင့် နန္ဒိမိတ္တ ခေါ်ဝေါ်ကြသတည်း။ ထိုနှိမိတ္တသည် အရွယ်ရောက်သောအခါ ဆင်ပြောင် ဆယ်စီးအားကို ဆောင်နိုင်၍ မြို့သို့ လာပြီးလျှင် ဦးရီးစစ်သူကြီးထံမှာ နေလာ၏။    သာသနာတော်ကိုလည်း ကြည်ညိုလေးမြတ်၏။ ထိုအခါ အနုရာဓမြို့၏ အနီးအပါး၌၊ ဘုရားစေတီ စသည်ကို ဖျက်ဖောက်သော ကျေးကုလားဘုရားကို မပူဇော်ဘဲ ပြက်ဂ်သဖြင့် ပြောဆိုသော ကျေးကုလား တို့ကို ရုတ်ခြည်းလှည့်၍ ပေါင်တစ်ဖက်ကို ခြေဖြင့်နင်းလျက် လက်ဖြင့်ပေါင် တစ်ဖက်ကိုကိုင်၍၊ ဝါးခွဲသကဲ့သို့ ခွဲ၍ပစ်လေ၏။

           ကျွန်ုပ်တို့မြန်မာလူမျိုးများသည် ဝင်(၉)ဝင်အပါအဝင် မဟာဝင်ဟူ သော၊ သီဟိုဠ်ရာဇဝင်ကို၊ အိမ်ဦးခန်းတင်ပြီး ကိုးကွယ်ခြင်း နှစ်သက်မြတ် နိုးခြင်းပြုရသည်မှာ ဆရာတော်ကြီး၏ ဘာသာပြန်အရေးအသားအလွန် တရာကောင်းမွန်သောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်ဆိုက မမှားသောပြောဆိုချက် ပါတည်း။

          ဆရာတော်၏ ဇိနတ္ထပကာသနီကျမ်းဆိုလျှင်၊ မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာတိုင်း ဖတ်ဖူးကြသည်။

          တစ်အိမ်တစ်အုပ်ဆောင်ထားကြသည်။ ဇိနတ္ထကျမ်းဟေ့ဆိုသည်နှင့် စာအုပ်အရွယ်အစား၊   စာအုပ်အရည်အသွေးတို့ကိုမြန်မာလူမျိုးတိုင်း ဒက် ခနဲသိကြသည်။

           မြန်မာလူမျိုး ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များသည် ဂေါတမဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကို ဤရွေ့ ဤမျှကြည်ညိုကြသည်၊ ပူဇော်ကြသည်၊ ဆည်းကပ်ကြသည်ဆို ရာ၌၊ ဆရာတော်ကြီး၏ ဇိနတ္ထပကာသနီကြောင့် ရာနှုန်းထက်ဝက်ကျော် ကျော်ရှိကောင်းရှိပေလိမ့်မည်။ 

           ဇိနတ္ထပကာသနီမပေါ်မီ မြန်မာဗုဒ္ဓဝင် (ဗုဒ္ဓဖြစ်တော်စဉ်) ဟူ၍ ဟုတ် ဟုတ်ဟတ်ဟတ်ကျမ်းကြီးတစ်စောင်ပေကြီးတစ်ဖွဲ့ ဟူ၍ မရှိပေ။ မြန်မာ လူမျိုးများသည် ဇိနတ္ထပကာသနီကြောင့် ဗုဒ္ဓဖြစ်တော်စဉ်များကို သိကြရ၊ ကြည်ညိုကြရသည်။ ယခုခေတ်မှာပင် ဗုဒ္ဓဝင်များရှိနေကြပါလျက် ဇိနတပကာသနီကျမ်းကြီးကို ရိုက်ထုတ်ရောင်းချနေကြရသည်မှာ လက်မလည်

အောင် ရှိနေပေသေးသည်။ အကြောင်းရင်းစစ်သော်၊ ဆရာတော်ကြီး၏ အရေးအသားသည်၊ ယနေ့ခေတ်အထိ ခေတ်မီနေကြောင်း သာဓကပါတည်း။

           ကျွန်ုပ်တို့သည် ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်ကြီးဟု ရေးကြငြားသည်။ ဆရာတော်ကြီးကိုယ်တိုင်ကမူ ယပင်းနှင့် မကျီးမူ၍၊ ရရစ်ကြီးပြီး ကြီးသဲ ဟုရေးသားသည်။ ဆရာတော်ကြီးသည် ခေတ်ပြိုင်ဆရာတော်ကြီးများ ပညာရှိကြီးများအလယ်တွင်၊ ငါသည် ပညာရှိကြီးတစ်ပါးဖြစ်ချေသည်ဟု ရဲရင့်မောက်ကြွားပြောဆိုရေးသွားသည်မှာ အံ့ချီးဖွယ်ရာဖြစ်ပေသည်။ မဟာ ဝင်ကျမ်းနိဂုံး၌။

           ... ကြီးသဲလေးထပ်တိ၊ ဘိဓာနေန၊ ကြီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်ဟု ခေါ်ဝေါ်သမုတ်အပ်ထသော စက္ကသရာစေရာနံ၊ ပရိယတ်ပဋိပတ် နှစ်ရပ်သော သာသနာကိုကောင်းစွာ ဆောင်ကုန်သော ဆရာမွန်ဆရာမြတ်တို့၏ ဝံသာလင်္ကာရ ဘူတေန၊ အဆက်အနွယ်ကို တင့်တယ်စွာ တန်ဆာဆင် သကဲ့သို့ ဖြစ်သော သဒ္ဓမ္မ၊ သူတော်ကောင်းတို့၏ တရား၌ အဘိရမန္တေန၊ အလွန်မွေ့လျော်စွာထသော၊ သီလာဒိဂုဏယုတ္တေန၊ သံဝရဝိနည်း အာစရ ဝိနည်း စောင့်စည်းခြိုးခြံ မြူမရံသော သီလပညာသမာဓိဂုဏ်နှင့်လည်း ယှဉ် ထသော ဝေပုလ္လပါဂဝေယျတ္တိယေန၊ ပြန့်ပြောကျယ်၍ ထိုးထွင်းနက်နဲခွဲခြမ်း ဝေဖန်နိုင်သော ဉာဏ်ပညာအစွမ်းလည်းရှိထသော တိပေဋကဝေဒတ္တယ ဂန္ထန္တရဗဟုသုတ ဂုဏေဟိ၊ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာဥဿုံ၊ ကျမ်းသုံးပုံကို၊ ချက်ကုံထုတ်ဖောက်၊ လှံမစောက်ဖြင့် ပြန်ခေါက်များစွာ လေ့လာနိုင်ခြင်း တည်းဟူသော ပိဋကတ္တယ ဗဟုသုတ ဆန်းအလင်္ကာ သဒ္ဒါနတ္ထိ ဝိဒဂ်ဒဏံ၊ ဗျိုကလာပ်တြိုဟ်၊ ရာဇမတ္တဏ်၊ ကာတြီး၊ သရောဒယ၊ ဇောတိတတ္ထ၊ သူရိယ သိဒ္ဓန္တ၊ စသည် သုံးခန်း၊ ဝေဒကျမ်းတို့၌ ပြွမ်းတီးလေ့လာ လိမ္မာ သိမြင်ခြင်းတည်းဟူသော ဗေဒတ္တယဗဟုသုတ၊ ထိုထိုရာဇဝင်ပုံပြင်လင်္ကာ ကဗျာအရပ်ရပ်၊ ဓမ္မသတ်ဆေးကျမ်း ဓာတ်ကျမ်းစာမ လောကဝိဇာအရာရာ တို့၌ ကောင်းစွာ သိမြင်ခြင်းတည်းဟူသော ဂျန္တရဗဟုသုတဂုဏ်တို့ကြောင့် ဝိသုတေန ရှစ်ခွင်ဒီသာ၊ ရောက်ဝင်လာသော သံဃာတော်အပေါင်းတို့၏ စာပို့ဆရာလည်း ဖြစ်ထသော။ မုနိန္ဒူဘိဓဇညာနာ “မုနိန္ဒာဘိဓဇ” အမည်ရှိထသော မယာ၊ ငါသည်...”

          စသည်ဖြင့်၊ ငါနှင့်ငါသာ၊ ငါဆရာဟု ဝင့်ကြွားခဲ့တော်မူသော ဆရာ တော်ကြီးပါတည်း။

          ဆရာတော်ကြီး၏တပည့် ဆရာကြီးသခင် ကိုယ်တော်မှိုင်းသည် သူ့ဆရာရင်းဖြစ်သော ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော်ကြီးကို အခါအခွင့်သင့် တိုင်း ချီးပလေ့ရှိပေသည်။ အမှန်အားဖြင့်လည်း ချီးပဖွယ်ရာ မကုန်နိုင် အောင်၊ ပညာကြီးတော်မူသော ဆရာတော်ကြီးပါတကား။ 

          ကျွန်ုပ်တို့ ဆရာရင်းဘုန်းတော်ကြီးသည် စာဖတ်အလွန်ဝါသနာထုံ၏။ စာနှင့် မျက်စိနှင့်ခွာသည်မရှိပေ။ စာအုပ်မျိုးစုံတို့သည် နေထိုင်ရာ နေရာ၌ ပြန့်ကျဲနေသည်။ ပါဠိလို၊ အင်္ဂလိပ်လို၊ သက္ကတလို၊ မြန်မာလို စုံတကာ စေ့နေပေသည်။ လယ်တီဆရာတော်ကြီး၏ တပည့်ရင်းဖြစ်၍ လယ်တီ ဆရာတော်ကြီး၏ ဒီပနီပေါင်းစုံ၊ အကုန်အစင်ရှိသည်၊ မြန်မာလိုအရေး အသားကောင်းလိုလျှင် မန်လည်နှင့် လယ်တီစာတွေကို ကြည့်ဟုမိန့်သည်။

          မန်လည်ဆရာတော်ကြီးဟူသည့် မကာရလောပ၊ ဆရာတော်ကြီးဟု ကျော်ဇော်တော်မူ၏။ မြန်မာလိုကား မသိ၊ မတတ်တာမရှိသော ပညာရှင်ကြီး ဟူ၏။

          မန်လည်ဆရာတော်၏ စာဆိုသည်နှင့် မဟာသုတကာရီကျမ်းခေါ် မဃဝေဒလင်္ကာကြီးကိုလည်း ညွှန်းဆိုပြရပေမည်။ မြန်မာစာတတ်သူမှန် က မဃဒေဝနှင့် အနည်းနှင့်အချစ်ကျွမ်းဝင်ပြီးဖြစ်ရပေလိမ့်မည်။ ဆရာ တော်ကြီးနှင့် ပုသိန် ဦးပဒုမတို့၏ ပုသိမ်ကိုနသတ်၊ မသတ်တိုက်ပွဲမှာ စာပေ လောက၌ အလွန်တရာထင်ရှားခဲ့ပေသည်။ ရှေးရှေးက ရေးခဲ့သည့် မသတ် ပုသိမ်တို့သည် ဆရာတော်ကြီး၏ ကျိုးကြောင်းပြပုသိန်ကြောင့် နသတ်ပုသိန် အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့ကြရသည်။

          ပထမ မူလ အုတ်ဖိုဆရာတော်ကြီးသည်လည်း ပုသိန်ကို နသတ်ချည်း သိန်ခဲ့၏။       မော်ပီဆရာသိန်းကြီးသည်လည်း နသတ်သိန်သာ မှန်ကြောင်း အထောက်အထားများစွာနှင့် ဖော်ပြခဲ့ပေသည်။

          နသတ်၊ မသတ် ပုသိန်တိုက်ပွဲကြောင့် တိုင်းကျော်ပြည်ကျော်ထင် ပေါ်သထက် ထင်ပေါ်လာသော ဆရာတော်ကြီးသည် ကျမ်းပေါင်းသုံး

္ထ