မဲထီးဆရာတော် - ဝံသဒီပနီ

နိဒါန်း

အမရပူရပထမမြို့တည် နန်းတည် အောင်မြေလောကဘုရား ဒါယကာ ဆင်ဖြူများရှင် (ဘိုးတော် မင်းတရားကြီးသည် “ပရမ သီရိဝံသာဘိဓဇမဟာဓမ္မရာဇဂုရု”မဲထီးဆရာတော်အား တောင်ငူ မြို့သို့ သာသနာပြုကြွရောက်ချီးမြှောက်ရန် လျှောက်ထား တောင်းပန်သောကြောင့် ဆရာတော်ကြီးသည် နောက်ပါသံဃာ တော် ၃၀ ကျော်ဖြင့် တောင်ငူသို့ ကြွတော်မူ၍ သာသနာပြုတော် မူသည်။

ထိုစဉ်အခါက တောင်ငူမြို့တွင် ရဟန်းတော်များမှာ ရင် စည်းဖွဲ့ ၊ ဦးထုပ်ဆောင်း၊ ဒုကုဋ်တင်ရွာဝင်ခြင်းဖြင့် အဝတ်အရုံ ဖောက်ပြန်နေခြင်း၊ အရောင်းအဝယ်ပြု၊ ဆေးကု၊ ဗေဒင်ဟောခြင်း ဖြင့် ကျင့်ဝတ်ဖောက်ပြန်နေခြင်း၊ သစ်သီးပေးခြင်း၊ ပန်းပေးခြင်း၊ ဥယျာဉ်ပန်းမန်စိုက်ပျိုးခြင်းပြု၍ အသက်မွေးခြင်းဖြင့် အသက် မွေးမှုဖောက်ပြန်နေခြင်း၊ ဂန္ထဓူရဝိပဿနာဓူရကို အားမထုတ်ဘဲ 'ပေါ့လျော့စွာ နေထိုင်ကြသောကြောင့် သာသနာတော်မှေးမှိန်နေရုံ သာမက သာသနာ့အညစ်အကြေး ဘေးရန်ဆူးငြောင့်များ ပေါ် ပေါက်လျက်ရှိနေလေသည်။

သာသနာပြုမဲထီးဆရာတော်ဘုရားကြီးသည် အဆိုပါ သာသနာ့ အညစ်အကြေးဘေးရန် ဆူးငြောင့်တို့ကို ဘိုးတော်မင်း တရားကြီး အာဏာစက်အကူအညီ၊ ဘိုးတော်မင်းတရားကြီး သားတော် တောင်ငူဘုရင်၏ အကူအညီဖြင့် မဟာဒါန်ဝန်တို့ကို လိုအပ်ရာရာစေခိုင်း၍ သာသနာ့အညစ်အကြေးများကို ၆ နှစ် တိုင်တိုင် သုတ်သင်ရှင်းလင်းရာ အထူးအောင်မြင်တော်မူသောကြောင့် ဘိုးတော်လက်ထက် သာသနာ့အညစ်အကြေး သုတ်သင် ပုံအကြောင်းစုံနှင့်တကွ မဇ္ဈိမဒေသ၊ သီဟိုဠ်၊ သထုံ၊ ဟံသာဝတီ၊ သရေခေတ္တရာ၊ ပုဂံ၊ ပင်းယ၊ စစ်ကိုင်း၊ အင်းဝ၊ အမရပူရခေတ် အထိ ကောင်းဆိုးနှစ်ဝ သာသနာ့အရေးအခင်းဟူသမျှ ပြည့်ပြည့်စုံ စုံ ပြလိုသဖြင့် ဤ ဝံသဒီပနီ” မည်သောကျမ်းကို ရေးသားစီရင် တော်မူခြင်းဖြစ်သည်။

ဝံသဒီပနီ ဟူသော ကျမ်းအမည်ဖြင့် အရှင်မဟာကဿပ၊ အရှင်အာနန္ဒာ၊ အရှင်ဥပါလိအစရှိသော သင်္ဂါယနာတင်မထေရ် မြတ်တို့၏ အဆက်အနွယ် ထေရဝါဒ သာသနာဆက်ကို ထင်စွာ ညွှန်ပြသော ကျမ်းဟု ပဓာနအားဖြင့် ဆိုရမည်ဖြစ်သော်လည်း မည်သည့် မည်သည့်မင်းများ မည်သို့ မည်ပုံ သာသနာကို ချီးမြှင့် သည်၊ မည်သို့မည်ပုံ သာသနာ့အညစ်အကြေး ဘေးရန်ဆူးငြောင့် ကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းသည်။ မည်သည့်အတွက် သာသနာတော် စည်ပင်ပြန့်ပွားသည်။ မည်သည့်အတွက် သာသနာတော် ဆုတ်ယုတ်ပျက်ပြားသည် စသည်ဖြင့် သာသနာတော်အတွင်း ဖြစ်ဖြစ် သမျှ ကောင်းဆိုးနှစ်ဝ အရေးအခင်းဟူသမျှကိုလည်း ပြဆိုထား ပေသည်။

ကျမ်းပြုဆရာတော်

ဤကျမ်းကို ပြုစုတော်မူသော ဆရာတော်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိကို အနည်းအကျဉ်း ဖော်ပြပါဦးမည်။ မိုင်းခိုင်းမြို့စား ပိဋကတ်တော် အုပ် မင်းကြီးမဟာသီရိဇေယျသူ ပြုစုသော ပိဋကတ်တော်သမိုင်း စာမျက်နှာ ၂၆၆၊ အမှတ်စဉ် ၂ဝ၄ဝ တွင် “ဝံသဒီပနီမှာ ဒုတိယ ကြေးနီကျောင်းနေကျော်အောင်စံထားဆရာတော် စီရင်သည်”ဟု ဖော်ပြထားသည်။

ယခု ဝံသဒီပနီကျမ်း နိဂုံးတွင်မူ “မဲထီးပုဂ္ဂိုလ် “ပရမသီရိ ဝံသာဘိဓဇ မဟာဓမ္မရာဇဂုရု အမည်တော်ရှိသော မထေရ်သည် အောင်မြေလောကဘုရား ဒါယကာ (ဘိုးတော်) ဆင်ဖြူရှင်မင်း တရားလက်ထက် ထိုမင်းတရား၏ သားတော် သတိုးဓမ္မရာဇာ ဘုရင်ခံအဖြစ် အုပ်စိုးသော တောင်ငူ ကေတုမတီမြို့တွင် စီရင် အပ်သော ဝံသဒီပနီကျမ်းသည် ဤတွင် ပြီးဆုံးသည်” ဟု အခိုင် အမာဆိုထားသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဤဝံသဒီပနီကျမ်းကို မဲထီးဆရာတော် ပရမသီရိဝံသာဘိဓဇမထေရ် စီရင်ပြုစုသည်မှာ လင်းပါး စရာ မလိုချေ။

ဒုတိယကြေးနီကျောင်းနေ ကျော်အောင်စံထားဆရာတော် ပြုစုသော ဝံသဒီပနီကျမ်းတစ်စောင် သီးခြား ရှိ မရှိကိုသာ သုတေသနပြုကြရန် လိုပေသည်။

ယခု ဝံသဒီပနီကျမ်းပြုဆရာတော်မှာ ပထမ မဲထီးဆရာ တော် ဟု ကျော်ကြားသည်။ ၁၁ဝ၄ ခုနှစ်တွင် တောင်ငူမြို့ မဲထီး ရွာတွင် ဖွားမြင်တော်မူသည်။ အရွယ်ရောက်သော် သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်သည်။ ဘွဲ့ မှာ ရှင်ပရမဖြစ်၍ မဲထီးရွာ ရှင်မဏိမာ လာပုဂ္ဂိုလ် (မိုင်းလုံး ရှင်ပဝရမချူပုဂ္ဂိုလ်) ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက တပည့် ဖြစ်သည်။ (စာမျက်နှာ ၁၄၂-၁၆၁) ရှင်ပရမသည် ပိဋကတ်စာပေကျမ်းဂန် ကျနသည်။ မည်သည့်မင်းလက်ထက် နေပြည်တော်သို့ ကြွသည်ဟု မသိရ။ သို့ သော် စဉ့်ကူးမင်း လက်ထက် အတင်၊ အရုံ၊ ရှင်းလင်းပြောဆိုကြရာတွင် ထေရဝါဒ ဂိုဏ်းအနွယ်အဆက်မှပါဝင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ ပါးအနက် မဲထီး ရှင်ပရမလည်း တစ်ပါး ပါဝင်သည်။ (စာ- ၁၄၇)

အမရပူရမြို့တည် ဘိုးတော်ဘုရားလက်ထက် ရွှေမြို့တော် အရှေ့တောင်ယွန်း၌ လက်ဝဲဝင်းတော်မှူးက ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းသော ကျောင်းတော်ကို ဘုရင်မင်းမြတ်က မဲထီးဆရာတော်အား တင်လှူတော်မူသည်။ ပရမသီရိဝံသာဘိဓဇ မဟာဓမ္မရာဇဂုရု” တံဆိပ်နာမည်လည်း ဆက်ကပ်တော်မူသည်။ (သာသနာလင်္ကာရ စာတမ်း စာမျက်နှာ- ၁၉၈) ထိုကျောင်းတိုက်မှာ မဲထီးဆရာတော် ကို အစွဲပြု၍ မဲထီးတိုက်ဟု တွင်သည်။ ဤဆရာတော်ကြီးမှာ မြဝတီမင်းကြီး ဦးစ၏ ဆရာရင်း ဖြစ်သည်။ ။

၁၁၄၈ ခုနှစ်တွင် ဘိုးတော်ဘုရားက သာသနာပိုင် ၄ ပါး ဖြစ်သော (၁) မင်းအိုဆရာတော်၊ (၂) မန်လည်ဆရာတော်၊ (၃) ဆုံထားဆရာတော်၊ (၄) မင်းရွာဆရာတော် ၄ ပါးမှာ ဆရာတော်ငယ် ရှစ်ပါးဖက်၍ သာသနာပြု ၁၂ ပါး ခန့်ထားရာတွင်လည်း မဲထီးဆရာတော် ပါသည်။ ၁၁၅ဝ ပြည့်နှစ်သို့ ရောက်သည့်အခါမောင်းထောင်ဆရာတော်ကို သီးခြားတစ်ပါးတည်း သာသနာပိုင် ခန့်သည်။ (သာသနာလင်္ကာရ စာမျက်နှာ ၁၉၆-၁၉၈)၊ နောက် မင်းတရားကြီးသည် တိုင်းအသီးသီးသို့ သာသနာပြု စေလွှတ်တော် မူရာ မြို့ရံ ၁၂၊ ကျေးသီး ၃၃၊ အခြံအရံရှိသော တိုင်းသီးခြားဖြစ်သော ဇေယျာဝခုနတိုင်း ကေတုမတီမြို့သို့ သာသနာပြု စေလွှတ် ရန် မဲထီးဆရာတော် ရှင်ပရမဝံသာဘိဓဇပုဂ္ဂိုလ်နှင့်သာ သင့်တော် သည်ဟု မောင်းထောင်သာသနာပိုင်က စာသွင်းချက်အရ ကေတု မတီ တောင်ငူမြို့သို့ နောက်ပါ ပဉ္စင်းသာမဏေပေါင်း သုံးကျိပ် ခုနစ်ပါးနှင့် သာသနာပြုကြွသည်။

ထိုအခါက ဆရာတော်မှာ သက်တော် ၅၁၊ ဝါတော် ၃၁ ရှိ ပြီဖြစ်သည်။ ၁၁၅၃ ခု၊ တပေါင်းလပြည့်ကျော် ၈ ရက်၊ တနင်္လာ နေ့တွင် နေပြည်တော်မှ ထွက်ခွာရာ တန်ခူးလဆန်း ၃ ရက်နေ့ ကေတုမတီသို့ ရောက်သည်။ တန်ခူးလဆန်း ၁၅ ရက်နေ့တွင် မင်းတရားကြီး၏ သားတော် တောင်ငူဘုရင်ခံ သတိုးဓမ္မရာဇာက ကျီးသဲသဲ အမည်တွင်သော ကုန်းထိပ်တွင် ကျောင်းရံ ၆ ကျောင်း နှင့်တကွ ဇေတဝန်ကျောင်းတော်ကို ပွဲလမ်းသဘင် ကြီးစွာခံ၍ ရဟန်းတို့ အသုံးအဆောင်များစွာ ပဒေသာပင်နှင့် ဆရာတော်အား အပ်လှူတင်တော်မူသည်။ ကေတုမတီမြို့တွင် သာသနာပြုတော်မူ လျက် ၁၁၅၉ ခုနှစ်တွင် ပျံလွန်တော်မူသည်။

ပုံနှိပ်ခြင်းအကြောင်း

ဤဝံသဒီပနီကျမ်းကို ၁၉၁၆ ခုနှစ်တွင် မင်္ဂလာဇေယျ၊ စာပုံ နှိပ်တိုက်က ကူးယူသော ပေမူမှာ အကျအပေါက် အမှားအယွင်း များနေသဖြင့် “ဤဝံသဒီပနီကျမ်းရိုက်နှိပ်ဖို့ရာ ကျွန်ုပ်တို့တိုက် သို့ လာရောက်ပေးအပ်သော ပေမူစာသည် ဟောင်းနွမ်း၍ လက် ရေးလက်သား မသန့်ရှင်း ထွေးရှုပ်လှသဖြင့် မူကွဲမူပြား ကိုးစားဖို့ ရာ လိုက်လံရှာဖွေရာ တစ်မူမျှ မရမရှိသော်လည်း စာအုပ် အောင် မြင်ပြီး စီးလိုခြင်းများကို ထောက်ထား၍ ပေးအပ်သည့်မူမျှနှင့်ပင် ကူးယူ တည်းတိုက် ရိုက်နှိပ်ခြင်း ပြုရပါကြောင်း”ဟူသော အမှာ အထား ထည့်သွင်းထားသည်ကို တွေ့ရပေသည်။ (မဟာပညာ ဗလ) ပထမကျော်ဆရာကြီး ဦးကြီးဖေသည် ကျွန်ုပ်တို့ ဟံသာဝတီ တိုက်သို့ ၁၉၁၆ ခုနှစ် မင်္ဂလာဇေယျ ပုံနှိပ်တိုက်မှ ရိုက်နှိပ်ထားသော ဟောင်းနွမ်းဆွေးမြည့်နေသည့် စာအုပ်ကလေး ကိုပင် ရိုက်နှိပ်ရန် ပေးပို့သဖြင့် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ လက်ခံရယူလျက် တည်းတိုက် ရန်အတွက် အခြားကောင်းမူသန့်များကို လိုက်လံရှာဖွေသော် လည်း မရရှိသောကြောင့် ရှေးဟောင်းစာပေတစ်ခု ပျောက်ပျက် မသွားရန် ထိန်းသိမ်းထားသောအနေဖြင့် ရိုက်နှိပ်လိုက်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ယင်းသို့ ရိုက်နှိပ်ရာ၌ ကျပေါက် ပျက်စီးနေသော ဂဏန်း၊ ရှေ့နောက်လွဲမှားနေသော ဂဏန်းများကို ဦးကုလား မဟာရာဇဝင် ကြီးနှင့် တိုက်ဆိုင်ကာ ပြင်ဆင်ထားပါသည်။ မဟာရာဇဝင်ကြီး သက္ကရာဇ်ဂဏန်းယူဆပုံနှင့် ဤကျမ်းဆရာသက္ကရာဇ် ဂဏန်းယူ ဆပုံ တူညီနေသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ဥပမာ- နော်ရထာမင်းစော နန်းတက်သက္ကရာဇ်ကို မှန်နန်းနှင့် တွင်းသင်းတို့က ၃၉၇ ခု ဟု ပြသည်။ ရာဇဝင်ဟောင်းနှင့် ဇာတာတော်ပုံတို့က ၄ဝ၆ ခု ဟု ပြသည်။ ဦးကုလားမဟာရာဇဝင်ကြီးက ၃၆၄ ခုဟု ပြသည်။ ဤဝံသဒီပနီက မဟာရာဇဝင်ကြီးအတိုင်း ၃၆၄ ခု ဟုပင် ပြသည်။ သို့ဖြစ်၍ သက္ကရာဇ်ဂဏန်းများကို မဟာရာဇဝင်ကြီးနှင့် တိုက်ဆိုင်ကာ ဆရာဦးခင်စိုး (သာသနဓဇသီရိပဝရဓမ္မာစရိယ) နှင့် ဆရာ ဦးသိန်းဟန် (၁)၊ ဦးတင်နွယ်၊ ဦးဟန်ထွန်း၊ ဦးပု၊ ဦးရွှေဖူး၊ ဦးသိန်း ဟန် (၂) ဟံသာဝတီပါဠိဆရာများအဖွဲ့ က ကောင်းစွာ တည်းဖြတ် ကြပ်မတ်သုတ်သင် ပြင်ဆင်ပုံနှိပ်အပ်သည် ဖြစ်ပါကြောင်း။

“ဟံသာဝတီ”