မောင်ထွန်းသူ - စာရေးသူနှင့်စာရေးခြင်း

(၁၈၉၉ - ၁၉၆၁)

           မြန်မာစာဖတ်ပရိသတ်သည် “အားနက်စ်ဟဲမင်းဝေး (Ernest Hemingway)”ကို ကောင်းစွာ သိကြသည်။ သူ့ဝတ္ထုအတော်တော်များများ ကို မြန်မာပြန်ဆိုခဲ့ကြခြင်းကြောင့် သူ့ကို အသိများခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် လည်း အများအားဖြင့် သူ့ဝတ္ထုများကို ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးပြသခဲ့သဖြင့် စေ့စပ် သေချာစွာ ကြည့်မိသူတိုင်းက သူ့အမည်ကို သတိပြုမိခဲ့ကြသည်။

           ဟဲမင်းဝေးသည် လီနွိုက်စ်မြို့မှ ဆရာဝန်တစ်ဦး၏သားဖြစ်သော် လည်း ပညာရေးတွင် အထက်တန်းပညာရေး အဆင့်မျှသာရှိခဲ့၏။ သူသည် ငယ်ရွယ်စဉ်ကတည်းက ငါးမျှား၊ အမဲလိုက် စသော မုဆိုးအလုပ်များတွင် များစွာ ဝါသနာကြီးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ သူသည် သတင်းစာတိုက်တွင် အလုပ် လုပ်ချိန်မှစ၍ စာရေးရာ၌ လိုရင်းကို တိုတိုတုတ်တုတ် ရေးတတ်သော အလေ့ အထ ရလာခဲ့သည်။

           နောက်ပိုင်း ဝတ္ထုတို၊ ဝတ္ထုရှည်များ ရေးလာသည့်အခါတွင်လည်း တိုတိုတုတ်တုတ်ပင် ရေးခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း သူ့အရေးအသားများကို အလွန်ရသမြောက်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ ဤဘက်ခေတ်တွင် အမေရိကန် စာပေဝါသနာရှင် အတော်များများသည် သူ့ရေးဟန်ကို အတုခိုး၍ ရေးလာခဲ့ ကြသည်။

27811 The Sun Also Rises (1926), A Farewell To Arms (1929), For Whom The Bell Tolls (1940), The Old Man & The Sea (1951) ဝတ္ထုများသည် သူ၏ အထင်ရှားဆုံးသောလက်ရာများ ဖြစ် သည်။

           ဟဲမင်းဝေးသည် ဝတ္ထုတိုများစွာကိုလည်း ရေးခဲ့သည်။ သူ့စာများ တိုစိတိုစိ ဖြစ်လွန်းသော်လည်း သူ ပြောလိုရာကို ပိုင်နိုင်စွာဖြင့် ရသမြောက်အောင် ဖွဲ့ဆိုနိုင်စွမ်းရှိသည်ဟု စာပေပညာရှင်တို့က ဆိုကြသည်။ ယခု “ဟဲမင်းဝေးနှင့် တွေ့ဆုံခြင်း”တွင် သူ၏ စာပေဆိုင်ရာ သဘောထား အယူ အဆ စသည်များကိုသာမက စာရေးနည်းရေးဟန်နှင့်ပတ်သက်သည့် သူ့ ထင်မြင်ချက်များကိုပါ တင်ပြထားလေသည်။

မေး ။           ။ ဝတ္ထုရေးနေရင်းနဲ့ ခင်ဗျားဝတ္ထုကို နာမည်ပေးသလား။

ဝေး ။           ။ “မပေးဘူး။ ဝတ္ထုတစ်ပုဒ် ဒါမှမဟုတ် စာတစ်အုပ်ပြီးသွားမှနာမည်တွေကို ချရေးတယ်။ တစ်ခါတလေ နာမည်က တစ်ရာလောက်ရှိတယ်။ ကျုပ် မကြိုက်တာတွေကို ပယ်ပစ်တယ်။တစ်ခါတလေ အမည်အားလုံးကို ပယ်ပစ်တာပဲ”

မေး ။           ။ ပယ်တဲ့အခါမှာ ဝတ္ထုဇာတ်လမ်းဆီကရလာတဲ့ နာမည်မျိုးကိုတောင်မှ ပယ်ပစ်တာပဲလား။ ဥပမာ “ဆင်ဖြူတော်များနှင့်တူ သော တောင်များ” "Hills Like White Elephants" ဆိုပါတော့။

ဝေး ။           ။ ပယ်ပစ်တာပဲ။ နာမည်က ပြီးရင်လာတာပါ။ ကျုပ် ပရူးနီးယားကိုသွားပြီး နေ့လယ်စာမစားခင် ကနုကမာသွားစားတော့ မိန်း ကလေးတစ်ယောက် တွေ့တယ်။ ဒီမိန်းကလေး ကိုယ်ဝန်ပျက် ထားတာကို ကျုပ် သိထားပါတယ်။ သူ့ဆီသွားပြီး စကားပြော တယ်။ ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျတဲ့အကြောင်းတော့ မပြောဘူး။ ဒါပေမဲ့ အိမ်အပြန်လမ်းမှာ ဇာတ်လမ်းကို စဉ်းစားတယ်။ နေ့လယ်စာ စားဖို့တောင် မေ့သွားတယ်။ အဲဒီနေ့ မွန်းလွဲပိုင်းဟာ အဲဒီဝတ္ထုရေးရင်းနဲ့ အချိန်ကုန်သွားတယ်။

 မေး ။           ။ ဒါဆိုရင် ခင်ဗျား စာမရေးတဲ့အချိန်မှာ ခင်ဗျား စာရေးဖို့ အသုံးဝင်မယ့် အကြောင်းအရာ၊ အချက်အလက်တွေကို လေ့လာရှာဖွေနေသူအဖြစ်နဲ့ နေတယ်ဆိုပါတော့။

ဝေး ။           ။ သေချာတာပေါ့။ တကယ်လို့ စာရေးဆရာတစ်ယောက်ကကြည့်ရှု လေ့လာရှာဖွေခြင်းကို ရပ်လိုက်ရင် သူ့ဘဝဟာ သွား ပြီပေါ့။ ဒါပေမဲ့ သူ့အနေနဲ့ လေ့လာတဲ့အခါမှာ အသိရှိပြီး လေ့ လာတာမျိုးတော့ မဖြစ်စေသင့်ဘူး။ ကိုယ် လေ့လာနေတဲ့အရာ ဘယ်လို အသုံးဝင်မလဲဆိုတဲ့ အတွေးနဲ့ လေ့လာနေတာမျိုးလည်း မဖြစ်စေသင့်ဘူး။ အဲဒါလည်းပဲ အစမှာ မှန်ကောင်းမှန်လိမ့်မယ်။နောက်ပိုင်းကျတော့ သူမြင်ထားသိထားသမျှ အရာရာတိုင်းဟာ သူ့အတွက် သီးသန့်အရာဝတ္ထုတွေ စုဆောင်းထားတဲ့ဟာကြီး တစ်ခု ဖြစ်လာတယ်။ တကယ်လို့ ပေါ့ လေ...သိလာရလို့သာ အကျိုးရှိတယ်ဆိုရင် ကျုပ်ကတော့ ရေခဲတောင်ကြီးကို အခြေခံ လူအဖြစ်ထားပြီး ရေးနိုင်ဖို့ အမြဲကြိုးစားတယ်။

           ကျုပ် ဖြေသမျှ အစိတ်အပိုင်းတိုင်းဟာ ရေခဲတောင်ကြီး တစ်ခုလိုပါပဲ။ ရှစ်ပုံပုံရင် ခုနစ်ပုံက ရေအောက်မှာပဲ။ ခင်ဗျား သိထားတဲ့ကတည်းက တစ်ခုခုကို ထုတ်ပစ်မယ်ဆိုရင်လည်း ဘာမှမဖြစ်ပါဘူး။ ရေခဲတောင်ကြီးကို အားတိုးသွားအောင် လုပ် သလိုပဲနေမှာပါ။ အရေးကြီးတာက မပြတဲ့အပိုင်းပဲ။ တကယ်လို့ စာရေးသူတစ်ဦးဟာ သူ မသိတဲ့အတွက် အရာတစ်ခုကို ချန် ထားခဲ့မယ်ဆိုရင်တော့ ခင်ဗျားဝတ္ထုထဲမှာ အပေါက်တစ်ပေါက် (ဟာကွက်ကြီးတစ်ကွက် ရှိသွားပြီလို့ ဆိုရမှာပဲ။)

          “အဘိုးအိုနဲ့ ပင်လယ်အို” "The Old Man and The Sea" ကို ကြည့်ပါ။ အဲဒီစာအုပ်ဟာ စာမျက်နှာတစ်ထောင်ကျော်တဲ့စာအုပ် ဖြစ်နိုင်တယ်။ အဲဒီထဲ ရေးထားတဲ့ ရွာက ရွာ သားတိုင်း ပါလာနိုင်တယ်။ သူတို့ ဘယ်လို အသက်မွေးကြ တယ်၊ ဘယ်လို မွေးဖွားကြတယ်၊ ပညာ ဘယ်လိုသင်ကြတယ်၊ ကလေးတွေ ဘယ်လိုမွေးကြတယ် စသည် စသည်ဖြင့် အားလုံးဖော်ပြမယ်ဆိုရင်ပေါ့။ တခြား စာရေးဆရာတွေသာဆိုရင် အကောင်းဆုံးဝတ္ထုကြီးတစ်ပုဒ် ဖြစ်လာအောင် ရေးကြမှာပဲ။

          စာရေးရာမှာ ခင်ဗျားအတွက် အကန့်အသတ်တွေရှိတယ်။ ကျေနပ်အားရစွာနဲ့ ရေးထားသမျှတွေက ခင်ဗျားကို ကန့်သတ် ချုပ်ချယ်ထားတယ်။ အဲဒါကြောင့်လည်း ကျုပ်က တခြားပုံစံ တစ်မျိုးလုပ်နိုင်အောင် ကြိုးစားတာပါ။

          ပထမဦးဆုံး ကျုပ်ဟာ စာဖတ်ပရိသတ်ဆီကို ပေးဖို့ မလို အပ်တာမှန်သမျှကို ဖယ်ထုတ်ပစ်ဖို့ အားထုတ်တယ်။ အဲဒီတော့ စာကိုဖတ်ပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ အဲဒီစာထဲကအဖြစ်ဟာ သူ့အတွေ့ အကြုံရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်သွားတယ်။ အမှန်တကယ် ဖြစ်ခဲ့သလိုလည်း လက်ခံသွားတယ်။ အဲသလိုဖြစ်အောင် လုပ်ဖို့က သိပ်ကိုခက်တယ်။ ကျုပ်လည်း အဲဒီလိုဖြစ်အောင် တပင်တပန်းကြီးကို အားထုတ်ရတာပါ။

          ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် မလိုအပ်တာတွေကို ဖယ်ထုတ်ရာမှာ ကျုပ် ဟာ မယုံကြည်နိုင်လောက်အောင် ကံကောင်းတယ်။ ကိုယ် ပေးချင်တဲ့ အတွေ့အကြုံကိုပဲ အပြည့်အဝ ပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ကံက ဘာလဲဆိုတော့ ကျုပ်မှာ လူကောင်းတစ်ယောက်ရခဲ့သလို သူငယ်ချင်းကောင်းတစ်ယောက်လည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။ နောက်ပိုင်း မကြာသေးခင်ကမှ ပေါ်လာတဲ့ စာရေးဆရာတွေအနေနဲ့ အဲသလို အဖြစ်မျိုးတွေရှိတယ်ဆိုတာ မေ့နေကြပါတယ်။

          သမုဒ္ဒရာကြီးဟာလည်း လူလိုပါပဲ။ ရေးလို့ တန်ဖိုးရှိတဲ့ အရာကြီးတစ်ခုပါ။ ဒါကြောင့်မို့ အဲဒီအပိုင်းမှာလည်း ကျုပ်ဟာ ကံကောင်းတာပါပဲ။ ကျုပ်ဟာ ပင်လယ်ငါးကြီးတွေ လိုက်ဖမ်း တဲ့ သင်္ဘောမာလိန်နဲ့ တွေ့ဖူးတယ်။ သူ့အကြောင်းနဲ့ သူ့ရဲ့ ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းအကြောင်းကို ကျုပ် သိခွင့်ရခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျုပ် အဲဒါတွေကို ဖယ်ထုတ်ပစ်ခဲ့တယ်။

          ကျုပ် ရေထဲမှာ ဝေလငါးကြီးတစ်အုပ်ကို တွေ့ခဲ့ရဖူးတယ်။အကောင်ငါးဆယ်ကျော်မယ်။ တစ်ကြိမ်မှာ မှိန်းနဲ့ထိုးလို့ တစ်ကောင်ရခဲ့တယ်။ အလျားပေ ခြောက်ဆယ်နီးပါး ရှိတယ်။ ပြီးတော့ ပြန်လွတ်သွားတယ်။ အဲဒါတွေကိုလည်း ကျုပ် ဖယ် ထုတ်ပစ်လိုက်တယ်။ တံငါရွာထဲက ကျုပ် သိခဲ့ရသမျှ ဇာတ် လမ်းအားလုံးကိုလည်း ကျပ် ဖယ်ပစ်လိုက်တယ်။ ကျုပ် အသိ ပေးတာက ရေခဲတောင်ကြီးရဲ့ ရေမျက်နှာပြင်အောက်က အပိုင်းမှာ ဘာတွေဖြစ်နေတယ်၊ ဘာတွေလုပ်နေတယ်ဆိုတာတွေပဲ။

မေး ။           ။ အာချီဘောလ်မက်ခ်လစ်ရှ်က အတွေ့ အကြုံတွေကို စာဖတ်သူတွေဆီ ပို့ပေးတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ ခင်ဗျားရဲ့ နည်းတစ်နည်းကို ပြောခဲ့ဖူးတယ်။ သူပြောတာက “ကင်းဆပ်စ်စီးတီးစတား” ခေတ်ကောင်းနေတုန်းက ခင်ဗျား ဘေ့စ်ဘောကစားပွဲအကြောင်း ရေးခဲ့ ဖူးတယ်တဲ့။ ရေးပုံက ရိုးရိုးရှင်းရှင်းကလေးပါတဲ့။ အတွေ့အကြုံ ကို အနည်းအပါး အသေးစိတ်ဖော်ပြပြီး တကယ်ကစားပုံကို အနီးကပ် တရင်းတနှီး ဖော်ပြသွားတယ်တဲ့။ အဲဒီနည်းဟာ ကစားပွဲတစ်ခုလုံးကို စာဖတ်သူရဲ့ အတွင်းစိတ်အာရုံကသာသိသွားအောင် လုပ်ပေးထားတာပဲလို့ သူက ပြော...။

ဝေး ။           ။ အဲဒီဟာကို မှန်ပါတယ်လို့တော့ ပြောလို့မရဘူးဗျ။ ကျုပ် 'စတား”အတွက် ဘေ့စ်ဘောဆောင်းပါး ရေးမပေးခဲ့ဖူးဘူး။ အာချီတစ်ယောက် အမှတ်လွဲနေပုံရတယ်ဗျ။ သူ မှတ်မိနေတယ်ဆိုတာက ၁၉၂၀ ခုနှစ်ဝန်းကျင်က ကျုပ် ရှီကာဂိုမှာ လေ့လာဖို့ ဘယ်လို အားထုတ်နေတယ်ဆိုတာကို ဆိုလိုဟန်ရှိပါတယ်။ အဲဒီတုန်းက ကျုပ်ဟာ လူ့ခံစားမှုတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ လူတွေ သတိမထား မိတဲ့ အရာတွေကို ကစားသူတွေရဲ့ ကြားမှာ လိုက်ရှာနေတဲ့အချိန် ပါ။

          ဘယ်လိုဟာမျိုးတွေလည်းဆိုတော့ကာ ကစားသမား တစ်ယောက်က သူ့လက်အိတ်ချွတ်ပြီး လှည့်မကြည့်ဘဲ နောက် ပြန် လွှင့်ပစ်လိုက်တာမျိုး။ ကစားနေသူရဲ့ အားကစားဖိနပ်ဆိုးလ်က တါ...ကျွံ မြည်နေတဲ့အသံမျိုး၊ အားကစားလေ့ကျင့်ပြီး ထွက် လာစမှာ တွေ့မြင်ရတဲ့ ကစားသမားဂျက်ဘလက်ဘန်းရဲ့ ပြာနှမ်းနှမ်း အသားအရောင် စတဲ့ဟာတွေကို ပန်းချီဆရာ တစ်ယောက် ပုံကြမ်းဆွဲသလို စိုက်ပြီး မှတ်သားနေခဲ့တာပါ။

          ဘလက်ဘမ်းရဲ့ ထူးဆန်းတဲ့ အသားရောင်နဲ့ မုတ်ဆိတ် ရိတ် ဘရိတ်ဓားပြတ်ထားတဲ့ ဒဏ်ရာဟောင်းတွေဟာလည်း သူ့အကြောင်း၊ သူ့ရာဇဝင်ကို မသိခင်မှာ လူ့စိတ်ကို လှုပ်ရှားစေနိုင်တဲ့ အရာတွေပဲဗျ။

မေး ။           ။ ခင်ဗျားအနေနဲ့ ခင်ဗျားကိုယ်တိုင် အတွေ့ အကြုံ ဗဟုသုတမရှိခဲ့တဲ့ အခြေအနေတစ်ရပ်ကိုရော ရေးသားခဲ့ဖူးပါသလား။

ဝေး ။           ။ “အတော်ထူးဆန်းတဲ့ မေးခွန်းပါလား”။ ကိုယ်တိုင် အတွေ့အကြုံဗဟုသုတ မရှိဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်က ဘာလဲ။ ဆိုလိုတာက ကာမဂုဏ်ခံစားမှု ဗဟုသုတကို ပြောချင်တာလား။ အဲဒါဆိုရင် တော့ ကျုပ် ရေးခဲ့ဖူးတယ်လို့ ဖြေရမှာပဲ။

          စာရေးဆရာတစ်ယောက်ဟာ တော်တယ်၊ ကောင်းတယ် ဆိုရင် မဖော်ပြဘူးဗျ။ သူက “တီထွင်တယ်။ ဒါမှမဟုတ်ရင် ကိုယ်တွေ့ ဗဟုသုတထဲကဖြစ်စေ၊ ကိုယ်တွေ့ မဟုတ်တဲ့ ဗဟု သုတထဲကဖြစ်စေ “လုပ်ယူတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံမှာတော့ ဖော်ပြ လို့မရတဲ့ အသိဉာဏ်ပညာ၊ ဗဟုသုတဟာ မေ့ပျောက်သွားတဲ့ လူမျိုး သို့မဟုတ် မိသားစုအတွေ့ အကြုံထဲက လာတတ်တယ်။

          အိမ်မှာမွေးထားတဲ့ ခိုကို ဘယ်သူက အပျံသင်ပေးသလဲ ဗျာ။ တိုက်ပွဲဝင်ရမယ့် နွားသိုးတစ်ကောင်ဟာ သူ့သတ္တိကို ဘယ်ကရသလဲ။ အမဲလိုက်ခွေးတစ်ကောင် အနံ့ခံကောင်းတဲ့သူ့နှာခေါင်းကို ဘယ်သူက ပေးထားသလဲ။

မေး ။           ။ ခင်ဗျားအနေနဲ့ ဝတ္ထုအဖြစ် အသွင်မပြောင်းနိုင်ခင်မှာ ခင်ဗျားရဲ့ အတွေ့အကြုံနဲ့ ခင်ဗျားကိုယ်ခင်ဗျား ဘယ်လို ကင်းကွာသွား အောင် အဆက်ဖြတ်ပါသလဲ။ ဥပမာ-ခင်ဗျား ပါဝင်ပတ်သက်ဆက်စပ်ခဲ့တဲ့ အာဖရိကန်လေနဲ့ ဟန်အမူအရာတွေကို ဆိုပါ

တော့။

ဝေး ။           ။ အဲဒါက အတွေ့အကြုံပေါ်မှာ တည်နေတယ်။ ခင်ဗျားမြင်ထားတဲ့ပထမပိုင်းက အစကတည်းက အဆက်အစပ် မရှိဘူး။ တစ်သီး တခြားပဲ။ နောက်တစ်ပိုင်းကတော့ အလွန့်အလွန်ကို ဆက်စပ် ပတ်သက်နေတယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ စာရေးသူ အနေနဲ့ ဘယ်လို ရေးသင့်တယ်ဆိုတဲ့ သတ်မှတ်ချက်ဟာ မရှိဘူးလို့ ထင်တယ်။

          ရေးတဲ့အလုပ်က လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အတွေ့အကြုံနဲ့ အဆင်ပြေသွားအောင်၊ အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်သွားအောင် ဘယ်လိုလုပ် သလဲဆိုတဲ့အပေါ်မှာ တည်မှီနေတယ်။ ပြီးတော့ သူ့ရဲ့ တည် ဆောက်နိုင်စွမ်းတွေအပေါ်မှာလည်း အမှီပြုနေတယ်။

          အလေ့အကျင့် ရှိနေပြီးသား စာရေးသူတစ်ဦးအတွက် ကတော့ မီးလောင်သွားတဲ့ လေယာဉ်ပျံတစ်စင်းထဲမှာ ပါဝင်ရ ခြင်းဟာ တန်ဖိုးရှိတာပဲ။ သူဟာ အရေးကြီးတဲ့အရာတွေ အမြောက်အမြားကို အလွန် မြန်မြန်ဆန်ဆန်နဲ့ သိရှိနိုင်တယ်။

          အဲဒီအရာတွေဟာ သူ့အတွက် အသုံးဝင်မလား၊ မဝင်ဘူး လားဆိုတာက မသေဘဲ လွတ်မြောက်ပြီး ကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့အပေါ်မှာ တည်မှီပြီး ဆုံးဖြတ်ရမှာ။

 မေး ။           ။ စာရေးသူဟာ ဘယ်အတိုင်းအတာ ပမာဏအထိ သူ့ခေတ် သူ့အချိန်ရဲ့ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေနဲ့ ဆက်စပ်ပတ်သက်သင့်တယ်လို့ ခင်ဗျား ထင်ပါသလဲ။

ဝေး ။           ။ လူတိုင်းမှာ အဆိုးအကောင်း သိတဲ့စိတ်ဟာ ကိုယ်ပိုင်ပစ္စည်းအနေနဲ့ ရှိကြပါတယ်။ အဲဒီစိတ် ဘယ်လိုအလုပ် လုပ်သင့်တယ် ဆိုတာကျတော့ စည်းကမ်းစည်းမျဉ်းတွေ မရှိသင့်ပါဘူး။ နိုင်ငံ ရေး စိတ်ဝင်စားတဲ့ စာရေးသူတစ်ဦးအတွက် တကယ်လို့ သူ့လုပ် ငန်း ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲစေသင့်တယ်ထင်ရင် နိုင်ငံရေးကို သူ့