မောင်ခင်မင်(ဓနုဖြူ) - စာပေဆိုသောမိန်းမချောကလေး

စာပေဆိုသော မိန်းမချောကလေး

          စာပေအရေးအဖွဲ့ တစ်ခုသည် မိန်းကလေးတစ်ယောက်နှင့် တူသည်ဟုဆိုကြ ပါစို့ ။ သို့ဆိုလျှင်စာပေရေးဖွဲ့ရာ၌ သင့်တတ်သော အပြစ်ဒေါသတို့သည် ထိုမိန်းကလေး၏ အလှကို ဖျက်ဆီးသော မှဲ့ခြောက်၊ တင်းတိပ်၊ ဝက်ခြံတို့နှင့်တူကြောင်း၊ စာပေကို တန်ဆာဆင်သော သဒ္ဒါလင်္ကာရခေါ် စကားတန်ဆာတို့သည် ထိုမိန်းကလေး၏ ချောမောလှပမှု၊ အကျင့်သီလကောင်းမွန်မှု၊ မယားဝတ္တရားကျေပွန်မှု စသော အရည် အသွေးကောင်းတို့နှင့် တူကြောင်း၊ စာပေကို တန်ဆာဆင်သော အတ္ထာလင်္ကာရခေါ် အနက်တန်ဆာတို့သည် ထိုမိန်းကလေး ဆင်ယင်ထားသော ပုတီး၊ နားတောင်း၊ လက်ကောက် စသည့် အဆင်တန်ဆာတို့နှင့်တူကြောင်း သုဗောဓာလင်္ကာရခေါ် အလင်္ကာကျမ်းတွင် ဥပမာဆောင်ထားပါသည်။

          ဤဥပမာအရ စကားတန်ဆာသည် ပင်ကိုအရည်အသွေးဖြစ်ကြောင်း၊ အနက် တန်ဆာသည် အပေါ်က ဆင်ယင်သော အဆင်တန်ဆာဖြစ်ကြောင်း နားလည်ရပါ သည်။

          အလင်္ကာကျမ်းတွင် ဖော်ပြထားသော အပြစ်ဒေါသများကို လေ့လာကြည့်မည် ဆိုလျှင် စကားသုံးသည့်အခါ အနက်နှစ်ခွထွက်နေခြင်း၊ အသိခက်သော စကားကို သုံးခြင်း၊ စကားကိုပိုသုံးခြင်း၊ အနက်အဓိပ္ပာယ်မရှိသော စကားကိုသုံးခြင်း၊ ဝါကျ အတွင်း ပုဒ်ထားရှုပ်ခြင်း၊ ရှေ့နောက် အဆက်အစပ်လွဲခြင်း စသည်ဖြင့် ဘာသာစကားအသုံးပြုပုံ နေရာမကျ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော အပြစ်များဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရ သည်။ သဒ္ဒါလင်္ကာရခေါ် စကားတန်ဆာများကို ကြည့်လျှင် စကားရှင်းလင်းခြင်း၊ အနက် အဓိပ္ပာယ်လွယ်ကူခြင်း၊ စကားပြေပြစ်ချိုသာခြင်း၊ အနက်အဓိပ္ပာယ် အပြည့်အဝ ပါဝင်ခြင်း၊ စကားကျစ်လျစ်ခြင်း၊ စကားကို အနှစ်သာရပါအောင် ချဲ့ထွင်ခြင်း စသည် ဖြင့် ဘာသာစကားနိုင်နင်းသည့်အတွက် ဖြစ်ပေါ်လာသော အရည်အသွေးများ ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ “စာပေ”ကို ဖွင့်ဆိုရာတွင် စာပေဟူသည် ကောင်းစွာ အသုံးပြု ထားသော ဘာသာစကားဖြစ်သည်။ စာပေဟူသည် ဘာသာစကားကို စိတ်ကူးဉာဏ် ဖြင့် ဖန်တီးအသုံးပြုထားခြင်းဖြစ်သည်” ဟူသော ဖွင့်ဆိုချက်များရှိသည်။ ထိုဖွင့်ဆို ချက်များနှင့် ဆက်စပ်စဉ်းစားလျှင် စာပေရေးဖွဲ့ရာ၌ ဘာသာစကားသည် အရင်းခံ ဖြစ်ကြောင်း၊ ဘာသာစကားကျွမ်းကျင်လျှင် စာပေအရေးအဖွဲ့ ပြောင်မြောက်ကောင်း မွန်ကြောင်း နားလည်ရပါသည်။

          အတ္ထာလင်္ကာရခေါ် အနက်တန်ဆာများကို ကြည့်လျှင် အနက်အဓိပ္ပာယ်ဆန်း ကြယ်အောင် စိတ်ကူးဖြင့် ဖန်တီးရေးဖွဲ့ သော ဥပမာအလင်္ကာ၊ ရူပကအလင်္ကာ စသည့် အလင်္ကာနည်းများဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ ဥပမာအလင်္ကာဖြင့် ခိုင်းနှိုင်းခြင်း၊ ရူပကအလင်္ကာဖြင့် တင်စားခြင်းတို့ကြောင့် အရေးအဖွဲ့ တစ်ခုသည် နှစ်သက်စဖွယ် ဖြစ်လာရသည်။ စိန်ရွှေရတနာများဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ဆွဲကြိုး၊ လက်ကောက်၊ ခြေချင်း၊ နားတောင်း စသည့်အဆင်တန်ဆာများက ဆင်ယင်မှုကို ပို၍ တင့်တယ်လှပအောင် ဖန်တီးပေးသည့်သဘောဖြစ်သည်။ ထိုအဆင်တန်ဆာများသည် အပေါ်ယံက ဖုံးအုပ်ဆင်ယင်သော အဆင်တန်ဆာများဖြစ်သည်။

          သုဗောဓာလင်္ကာရကျမ်းလာ နောက်အဆိုအမိန့်တစ်ခုကလည်း သဒ္ဒါလင်္ကာ ရနှင့် အတ္တာလင်္ကာရတို့၏ အခန်းကဏ္ဍတို့ကို ဖော်ပြနေသည်။ စာပေအရေးအဖွဲ့ တစ်ခုသည် အတ္ထာလင်္ကာရခေါ် အနက်တန်ဆာများ (ဥပမာ- ရူပက စသည့် အလင်္ကာများ) မပါဝင်စေကာမူ သဒ္ဒါလင်္ကာရခေါ် စကားတန်ဆာနှင့် ပြည့်စုံလျှင် အရေးအဖွဲ့ ကောင်းဖြစ်သည်ဟူသော အဆိုအမိန့်ဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်က စဉ်းစားလျှင် စာပေအရေးအဖွဲ့ တစ်ခုသည် အတ္ထာလင်္ကာရခေါ် အနက်တန်ဆာများ ပါဝင်စေကာမူ ရှေ့တွင် ဖော်ပြခဲ့သော အပြစ်ဒေါသများရှိနေလျှင် သဒ္ဒါလင်္ကာရနှင့် ပြည့်စုံမည် မဟုတ်တော့ပါ။ ထိုစာမျိုးကို စာကောင်းဟု မခေါ်နိုင်ပါ။ ထို့ကြောင့် သဒ္ဒါလင်္ကာရခေါ် ဘာသာစကားနိုင်နင်းမှုကြောင့် ပေါ်ပေါက်လာသော အရည်အသွေးများသည် စာပေရေးဖွဲ့ရာတွင် ပဓာနကျပြီး အတ္ထာလင်္ကာရခေါ် အနက်အဓိပ္ပာယ် အဆန်းတကြယ် ဖြစ်အောင် တန်ဆာဆင်သော အဆင်တန်ဆာများသည် အပေါ်ယံ အဆင်တန်ဆာ များဖြစ်ကြောင်း ကောက်ချက်ချနိုင်ပါသည်။

          စာပေကို ဘာသာစကားဖြင့် ရေးဖွဲ့ ရသည်။ ဝတ္ထုပဲရေးရေး၊ ကဗျာပဲရေးရေး၊ ပြဇာတ်ပဲရေးရေး၊ ရသစာတမ်း(အက်ဆေး) ပဲရေးရေး ဘာသာစကားကို အသုံးပြုရ သည်ချည်းဖြစ်သည်။ စာပေအာနိသင်ရှိအောင် ဘာသာစကားကို ထိရောက်ထက် မြက်စွာ အသုံးပြုရသည့်အလျောက် စာပေကိုအကြောင်းပြု၍ ဘာသာစကားဖွံ့ဖြိုး လာရသည်။ ထိရောက်ထက်မြက်သော အသုံးကောင်းများပေါ်လာရသည်။ ထို့အတူ ဘာသာစကားကို ထိထိရောက်ရောက် အသုံးပြုနိုင်လေလေ၊ စာပေအာနိသင် ထက်မြက်လေလေ ဖြစ်သည့်အတွက် ဘာသာစကားကို အကြောင်းပြု၍ စာပေလည်း ဖွံ့ဖြိုးလာရသည်။ ဘာသာစကားနှင့် စာပေသည် အပြန်အလှန်ကျေးဇူးပြုနေသော မိတ်ဖက်များဖြစ်သည်။

          ဘာသာစကားလေ့လာမှုရော စာပေလေ့လာမှုပါ လိုအပ်ကြောင်း သုဗောဓာ လင်္ကာရကျမ်း၌ပင် မိန့်ဆိုထားပါသည်။ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက်သည် သဒ္ဒါကျမ်း၊ အဘိဓာန်ကျမ်း၊ ဆန်းကျမ်း၊ အလင်္ကာကျမ်းဟူသောကျမ်း (၄) ကျမ်းကို ကျွမ်းကျင် စွာ တတ်မြောက်သည်ဆိုလျှင် ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် စာမရေးစေကာမူ စာဆိုအဖြစ် အသိ အမှတ်ပြုအပ်သည်ဆိုသော အဆိုအမိန့်ဖြစ်သည်။ ဖော်ပြထားသော ကျမ်း(၄) ကျမ်း ကိုကြည့်လျှင် ဘာသာစကားဖွဲ့ ထုံးစည်းကမ်းကို ပြသော သဒ္ဒါကျမ်းနှင့် ဝေါဟာရ များ၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို ဖွင့်ဆိုသော အဘိဓာန်ကျမ်းတို့သည် ဘာသာစကား ဆိုင်ရာ ကျမ်းများဖြစ်၍ ပါဠိကဗျာ(ဂါထာ) ဖွဲ့နည်းကိုပြသော ဆန်းကျမ်းနှင့် ရသ မြောက်အောင်ဖွဲ့ ရသော အဆင်တန်ဆာ နည်းနာများကိုပြသော အလင်္ကာကျမ်းတို့ သည် စာပေဆိုင်ရာကျမ်းများဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရပါသည်။

          ဘာသာစကားဆိုင်ရာ ကျမ်း(၂)ကျမ်းနှင့် စာပေဆိုင်ရာကျမ်း (၂)ကျမ်းဖြစ် သည့်အတွက် ဘာသာစာပေလေ့လာမှုသည် မျှတသော သဘောကို ဆောင်နေပါ သည်။ ဘာသာစကားနှင့် စာပေတို့ အပြန်အလှန် အထောက်အကူပြုသည့် သဘောကို ခရစ်မပေါ်မီ ကာလကတည်းက ပေါ်ထွန်းသော အလင်္ကာကျမ်းများတွင် မျှမျှတတ ဖော်ညွှန်းလျက်ရှိကြောင်း တွေ့ရပါသည်။

          စာပေအရေးအဖွဲ့ တစ်ခုကို အပိုင်း(၅)ပိုင်းဖြင့် လေ့လာသုံးသပ်နိုင်ကြောင်းအလင်္ကာကျမ်းတွင် ဖော်ပြထားပါသည်။ အပြစ်ဒေါသအပိုင်း၊ အပြစ်ဒေါသဖြေဖျောက်ပုံ (ပရိဟာရ)အပိုင်း၊ စကားတန်ဆာ (သဒ္ဒါလင်္ကာရ) ခေါ် ဂုဏ်အပိုင်း၊ အနက်တန်ဆာ(အတ္ထာလင်္ကာရ)ခေါ် အလင်္ကာရအပိုင်းနှင့် ရသဘာဝခေါ် ရသအပိုင်း တို့ဖြစ်သည်။ စာပေအဖွဲ့တစ်ခုတွင် အပြစ်ဒေါသများကို ဖြေဖျောက်ပြီး စကားတန်ဆာ၊ အနက်တန်ဆာများဖြင့် ရေးဖွဲ့ပါက ရသမြောက်သော စာပေအဖွဲ့ တစ်ခု ဖြစ်လာပုံကို ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။

          စာပေရေးဖွဲ့သူက အပြစ်ဒေါသကင်းအောင်၊ ဂုဏ်အလင်္ကာမြောက်အောင် ရေးဖွဲ့လျှင် ထိုစာသည် ရသမြောက်သော စာဖြစ်လာ၍ စာဖတ်သူက ရသဟူသော နှစ်သက်ခြင်းအရသာကို ခံစားရမည်ဖြစ်ကြောင်း နားလည်ရပါသည်။

          သို့ဆိုလျှင် ရသ၏သဘောသည် မည်သို့ရှိပါသလဲ။ ရသကို မည်သည့်အရာ နှင့် ခိုင်းနှိုင်းသင့်ပါသလဲ။ ရှေ့တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း အပြစ်ဒေါသကင်း၍ သဒ္ဒါ လင်္ကာရ၊ အတ္ထာလင်္ကာရ (စကားတန်ဆာ၊ အနက်တန်ဆာ)နှင့် ပြည့်စုံသော စာပေ အဖွဲ့တစ်ခုသည် အပြစ်အနာအဆာကင်း၍ အရည်အချင်းပြည့်ဝသော၊ ချောမောလှပ သော မိန်းကလေးတစ်ယောက်နှင့် တူသည်ဟု ဥပမာပေးနိုင်လျှင် စာဖတ်သူ ခံစားရ သော ရသသည် ထိုမိန်းကလေးကို ချစ်မြတ်နိုးသည့်စိတ်နှင့် တူသည်ဟု ဥပမာ ပေးရပါလိမ့်မည်။

          စာပေဆိုသော မိန်းမချောကလေး” ကို စာဆိုတို့ မည်သို့မည်ပုံဖော်ကြကြောင်း ဆက်လက်တင်ပြမည်ဖြစ်ပါသည်။

မြဝတီရသစုံမဂ္ဂဇင်း၊ ဖေဖော်ဝါရီ၊ ၂၀၁၇ ခုနှစ်။

စာပေမိန်းမချောကလေး၏ပင်ကိုအရည်အသွေး(၁)

          စာကောင်းပေမွန်ကို ပင်ကိုစိတ်ရင်းလည်း ကောင်းမွန်၍ ပုတီးနားတောင်း အဆင်တန်ဆာများလည်း ဆင်ယင်ထားသော မိန်ကလေးနှင့် ခိုင်းနှိုင်းသည့် သုဗောဓာ လင်္ကာရကျမ်းဆရာ၏ ခိုင်းနှိုင်းပုံကို ဆွေးနွေးခဲ့ပါသည်။ ။

          ထိုမိန်းကလေး၏ အကျင့်သီလကောင်းမွန်ခြင်း၊ မယားဝတ္တရား ကျေပွန်ခြင်း၊ ချောမောလှပခြင်း စသော ပင်ကိုအရည်အသွေးများသည် စာပေ၏ စကားတန်ဆာ (သဒ္ဒါလင်္ကာရ) နှင့်တူသည်ဟု အလင်္ကာဆရာက ခိုင်းနှိုင်းသည်။ စကားတန်ဆာ ဟူသည် ဘာသာစကားကို နိုင်နိုင်နင်းနင်းကိုင်တွယ်၍ တန်ဆာဆင်ရေးဖွဲ့ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။

          “စာပေဟူသည် ကောင်းစွာအသုံးပြုထားသော ဘာသာစကားဖြစ်သည်”ဟူ သော ဖွင့်ဆိုချက်၊ “စာပေဟူသည် ဘာသာစကားကို ဖန်တီးအသုံးပြုထားခြင်း ဖြစ်သည်” ဟူသော ဖွင့်ဆိုချက်တို့နှင့် ညှိကြည့်သောအခါ စာပေရေးဖွဲ့ရာတွင် စကား တန်ဆာဟုခေါ်သော ဘာသာစကား အဆင်တန်ဆာသည် အခြေခံကျသည်ဟူသော သဘော ထင်ရှားလာပါသည်။

          ဘာသာစကားကို ကောင်းစွာ” အသုံးပြုခြင်းဟူသော အင်္ဂါလက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံလျှင် ထိုစာသည် နှစ်သက်စရာကောင်းသော စာဖြစ်သည်မှာ သေချာပါသည်။

          စကားတန်ဆာ(သဒ္ဒါလင်္ကာရ) ဆိုရာ၌ ဘာသာစကားကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း အသုံးပြုခြင်း၊ ပြေပြေပြစ်ပြစ် အသုံးပြုခြင်း၊ ကျစ်ကျစ်လျစ်လျစ် အသုံးပြုခြင်း၊ အနှစ်သာရပါပါ ချဲ့ထွင်ရှင်းလင်းခြင်း၊ အနက်အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝခြင်း၊ နှစ်သက်ဖွယ် တင်စား သုံးခြင်း စသော အင်္ဂါလက္ခဏာများကို ဆိုလိုကြောင်း အလင်္ကာကျမ်းအရ သိရ သည်။ ထိုသို့သော အင်္ဂါလက္ခဏာများနှင့် အညီ အသုံးပြုခြင်းသည် ဘာသာစကား ကို “ကောင်းစွာ အသုံးပြုနေခြင်းဖြစ်သည်။

          သာဓကပြရလျှင် မြန်မာစာပေသမိုင်းတစ်လျှောက် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သောတျာချင်း၊ အိုင်ချင်း၊ လွမ်းချင်း၊ ကောက်စိုက်သီချင်းနှင့် မောင်းထောင်းသီချင်းတို့သည် ထီးသုံးနန်းဝင် စာကြီးပေကြီးများမဟုတ်သော်လည်း ဖော်ပြခဲ့သော စကားတန်ဆာ (သဒ္ဒါလင်္ကာရ)နှင့် ပြည့်စုံသော ကဗျာများဖြစ်ကြောင်း တွေ့ ရပါသည်။

          ညောင်ရမ်းခေတ် စာဆိုဝန်ကြီး ပဒေသရာဇာ၏ တျာချင်းများဆိုပါစို့။ လယ် သမားဘွဲ့တျာချင်းတွင် လယ်သမားမိသားစု လယ်ထဲဆင်းသည့် မြင်ကွင်းကို ဖွဲ့ထား ပုံမှာ သရုပ်ပေါ်လှပါသည်။ပျော်ပျော်ပါးပါး လယ်ထဲဆင်းကြပုံ၊ ဝတ်ထားသည့် ပုဆိုး နှင့် အင်္ကျီများစုတ်ပြဲနေပုံ၊ လယ်သမားကြီးက ခေါင်းပေါင်းနီနီရဲရဲကြီး ပေါင်းထားပုံ၊ တစ်ထွာလောက်ရှိသော ဆေးတံကိုခဲရင်း လယ်ထွန်နေပုံ၊ ကလေးများ မိုးရေထဲမှာ အဝတ်မပါဘဲ ပြေးလွှားဆော့ကစားနေပုံ၊ လယ်ထွန်ပြီးနောက် ဖားပေါင်စင်း၊ ခရု၊ ပီလော၊ ကန်စွန်း၊ ဆူးပုပ်၊ ကင်းပုံ စသည် တွေ့သမျှစားစရာများကို တွေ့သမျှကောက် ယူ ခူးဆွတ်ပြီး အိမ်ပြန်ကြပုံ၊ အိမ်ရောက်သောအခါ အမြန်ချက်ပြုတ်ပြီး ထမင်းပူပူ၊ ဟင်းပူပူကို ပလုတ်ပလောင်း စားကြပုံ၊ ရှမ်းငရုတ်သီးကို ကိုက်စားရင်း တရှူးရှူး၊ တရှဲရှဲ မြည်နေပုံတို့ကို ဖွဲ့ ထားခြင်းဖြစ်သည်။ “ထမင်းကပူ ဟင်းကပူ၊ ရှူရှူသာ ရှမ်းငရုတ်ကယ်နှင့်လေး” ဟူသော အဖွဲ့မှာ မြင်ကွင်းအား မြင်ယောင်လာစေရုံမက အသံကိုပါ ကြားယောင်လာစေသော အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ဒေါင်းလန်းကြီးထဲမှာ ထမင်းနှင့် ဟင်းများထည့်ပြီး ဝိုင်းဖွဲ့စားပုံကို “နှီးဒေါင်းလန်းကြီး ခူးပြီးသောခါ၊ သမီးနှင့်သား များလို့မဝင်သာ၊ ဒူးတစ်ဖက်ဟာ၊ တွန်းကာဖယ်လျက်”ဟူသော ဖွဲ့ပုံမှာ သရုပ်ပေါ် လှပါသည်။ ။

          ညောင်ရမ်းခေတ်စာဆိုဖြစ်သည့် တောင်တွင်းရှင်ငြိမ်းမယ်၏ အိုင်ချင်းများမှာ လည်း ကျေးလက်သဘာဝကို ပုံဖော်ထားသော အဖွဲ့များဖြစ်သည်။ မိန်းမပျိုကလေး က သူငယ်ချင်းများကို “ချစ်တဲ့သူငယ်လေး သူငယ်ချင်းကောင်းယောက်မတို့ရေ” ဟု အစချီပြီး ရင်ဖွင့်ဟန်ရေးဖွဲ့ထားသည်။ အိုင်ချင်းတစ်ပုဒ်တွင် ရှင်လူထွက်သစ် ဆယ့်သုံးနှစ်ကတည်းက ချစ်ရသူကိုမိကြီး၊ မိထွေးများက သဘောမတူသည့်အတွက်ချစ်သူနှစ်ယောက် မတွေ့ ရပုံကိုဖွဲ့ သည်။ ညဦးတွင် ဗိုင်းငင်ချည်ချရင်း ဧည့်ခံစကား ပြောနေကျဖြစ်သော်လည်း လူကြီးများက ပိတ်ပင်ထားသည့်အတွက် ဗိုင်းငင်သည့် ရစ်ကိုပင်ထောင်၍ သိမ်းထားရသည်။ ချစ်သူနှစ်ယောက် မတွေ့ ရသည်မှာ အတန် ကြာပြီဖြစ်သည်။ တစ်နေ့တွင် မိန်းမပျိုသည် ယာခင်းသို့ ထမင်းသွားပို့ပြီး အပြန် မောင်လည်းအလာ၊ မယ်သာအမျှော် နေဝင်ကျော်အချိန်တွင် “စောင်းလျားခြံနှင့် လက်ပံပင်ရှေ့၊ ကျဉ်းမြောင်းကွေ့”မှာ ဆုံမိကြတော့သည်။ ထိုအခါ မောင်က မယ်ရက် ပေးထားသော ခေါင်းပေါင်းပြာကို လည်မှာပတ်ထားသည်။ မိန်းမပျိုကို တွေ့တွေ့ချင်း စကားတစ်ခွန်းပင် မပြောဆိုနိုင်ဘဲ မယ့်ကျောပြင်ကို လက်တင်ရပ်လို့ မတ်တတ် ငိုပါလေတော့သည်။ မိန်းမပျိုမှာ မောင့်ကိုသနားလွန်းသဖြင့် “မောင့်ကို စိမ်းကား၊ မယ်နှမက ဆိုသလား”ဟု ချော့မော့ပြောဆိုရင်း သူတို့၏ ချစ်ခြင်းကိုခွဲသော သက်ကြီး ဝန်တို မြင်တိုင်းမုန်းစရာ ကုန်းမအို၊ ရေလိုခန်းခြောက်ပါစေသား” ဟု မိကြီး၊ မိထွေး များကို ကျိန်ဆဲလိုက်မိတော့သည်။ အိုင်ချင်းထဲက မိန်းမပျိုကလေး၏ ခံစားချက်ကို စာနာနားလည်မိပါသည်။

          ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် လွမ်းချင်းများထွန်းကားရာ စာဆိုဦးကြီး၏ တောဓလေ့ လွမ်းချင်းများမှာ အသက်ဝင်လှပါသည်။ “ခါတစ်လှည့်၊ လာခဲ့ပါ့ကျုပ်တို့ဆီ၊ ရာသီ ရောက်လာပေါ့၊ ဖားကင်ခြောက်ကျပ်တင်ဟာကို ငရုတ်ဝါစပ်တူထောင်းပါလို့၊ ဧည့်ကောင်းမို့တမင်ဆော်၊ တို့ကြီးတော် နွေကလှန်းပါတဲ့၊ ခရမ်းခြောက် ကျိုပုန်းရည်၊ တူနှစ်မည်ဆင်တဲ့ဟင်း၊ ထမင်းပုသိမ် ဆင်နှင့် ကိုရင်ကို ကျွေးချင်လှတယ်လေး” ဟု ဆိုသောအဖွဲ့တွင် ဧည့်သည်ကို ကျွေးမွေးဧည့်ခံဖို့ စိတ်ကူးထားသော ဟင်းလျာများကို စားချင်စဖွယ် ဖွဲ့ထားပါသည်။ ပုသိမ်ဆန်ကိုချက်သော ထမင်းနှင့် လိုက်ဖက်သည့် ဟင်းလျာများကို ခင်းကျင်းပြထားပုံမှာ နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်ပါသည်။

          ဆယ်အိမ်ခေါင်း”ဘွဲ့ လွမ်းချင်းတွင် ဟာသကလေးစွတ်ပြီး ခပ်ရွှင်ရွှင်ရေးဖွဲ့ ထားပုံမှာ ပျော်စရာကောင်းသည်။ ဆယ်အိမ်ခေါင်းဇနီးမောင်နှံတို့ ကြွက်နဖားရွက်နှင့် ပုန်းရည်ကျိုထားသော ဟင်းကိုယောက်သွားနှင့် ခပ်သောက်လိုက်၊ ငရုတ်သီးတောင့် ကိုင်စားလိုက်လုပ်နေသည့် အမူအရာကို “စည်းစိမ်တော်ကြီးပါဘိ” ဟု အစချီပြီး “အလိုဗျာစားပုံတင်ပါဘိ၊ ခေါင်းမင်းဆယ်အိမ်ပေမို့၊ အခြေကြီးလှတောင်းကိုလေး ဟု ဂုဏ်တင်ဖွဲ့ ထားသည်။ စားသောက်ဖွယ်ရာပြီးသောအခါ ဆယ်အိမ်ခေါင်းမင်း စည်းစိမ်ခံပုံကိုလည်း “အခြင်မြေသက်၊ ပင်ထန်းရွက်နှင့် ခေါင်းပျက်အိမ်တွင်၊ စည်းစိမ်ကြီးရှင်၊ ခြေလိမ်တင်လို့၊ ခုတင်ကြမ်းပေါက် သုံးချောင်းထောက်မှ၊ မှောက်ချည်လှန် ချည်၊ အဆီရယ်ဖိန်း၊ မှိန်းတဲ့ချည်နှင့်၊ မကြည်သမ်းဝေ၊ ထည်မင်းပုံနေလိုက်တယ်။ နွားရေပြန့်ပေါ်မှာ ခေါင်းကတော်ကိုယ်တိုင်နှိပ်ခါမှ သူအိပ်တယ်လေး” ဟူ၍ ဖွဲ့ထားပုံမှာ အသက်ဝင် ရုပ်လုံးကြွနေသည်။ အခြင်တန်က မြေကြီးကိုထိနေသော ထန်းရွက်မိုး ထားသော ခေါင်ပျက်အိမ်သည် ဆယ်အိမ်ခေါင်းဇနီးမောင်နှံ၏ အိမ်ဂေဟာဖြစ်သည်။ စားသောက်ပြီးသောအခါ အဆီယစ်နေသည့်အတွက် 'ခုတင်ကြမ်းပေါက် သုံးချောင်းထောက်” ပေါ်တွင် အိပ်မပျော်နိုင်ဘဲ မှောက်ချည်လှန်ချည် ဖြစ်နေသော ဆယ်အိမ် ခေါင်းမင်းကို ဆယ်အိမ်ခေါင်းကတော်ကိုယ်တိုင် နှိပ်ပေးတော့မှ အိပ်ပျော်သွားပုံအား တခမ်းတနားဖွဲ့ ထားပုံမှာ ဟာသရသမြောက်လှပါသည်။ ရိုးရိုးကလေးဖြင့် လှသော အဖွဲ့ ဖြစ်ပါသည်။

          ကောက်စိုက်ရင်း၊ မောင်းထောင်းရင်း သီဆိုကြသော ကောက်စိုက်သီချင်း၊ ဗုံကြီးသံ၊ မောင်းထောင်းသီချင်းများမှာလည်း နှစ်သက်စရာကောင်းပါသည်။ ကောက် စိုက်ရ၍ ပင်ပန်းပြီး ချွေးတုတ်တုတ်ကျနေသော မယ်ကလေးကို မောင်က “ခါးပုံကို မောင်ဖြုတ်လို့၊ ချွေးသုတ်တော့ပေး”ဆိုသည့်အတိုင်း ပုဆိုးခါးပုံစကိုဖြုတ်၍ ချွေးသုတ် ဖို့ လှမ်းပေးလိုက်သောအခါ မယ်ကလေးက စီးပလေစေ မောင်မသုတ်နဲ့၊ တုတ်တုတ် ကျ× ဟုပြန်ပြောပုံ၊ အိမ်ပြန်ချိန်တွင် “ချောင်းရေကလျှံ၊ ကန်ရေကတိုး၊ မကြိုလာပါနဲ့ ရွှေသျှောင်ရစ်ရယ်၊ ရေနစ်မှာစိုး” ဟူ၍ မယ်ကလေးက စိုးရိမ်စိတ်ဖြင့်မှာပုံ အဖွဲ့ များ မှာလည်း အရိုးခံအလှဘွဲ့ များဖြစ်သည်။ ကောက်စိုက်နေသည့် မိန်းကလေးများကို လူပျိုကာလသားများ၏ ဗုအဖွဲ့ က ဗုံးကြီးတီး၍ အားပေးရင်း ဆိုကြပုံများမှာလည်း ပျော်စရာကောင်းသည်။ ဗုံပွဲလာကြည့်သော မိန်းကလေးက ဗျာပါဆံ ရှည်ရှည်ချ ထားသည့်အတွက် “ဗုံပွဲကိုတဲ့ ရှုမယ်လာ၊ ကိုက်ဆံရှည်ပါလှတယ် သားများမေ လား” ဟူ၍ ဗျာပါဆံရှည်လျှင် သားသည်အမေကြီးလားဟု ကျီစယ်လေ့ရှိသဖြင့် “သားများမအေ၊ တကယ်လေ ဗုံတော်သား၊ ရဲပါ့မလား” ဟု ပြန်ကျီစယ်လိုက်ပုံ၊ကောက်စိုက်မကလေးများက ဗုံကြီးသည်ကို ကပ်စေးနှဲသူ၊ ကြွားဝါသူအဖြစ် ကျီစယ် ရာ၌ `ရွှေနားတောင်းကိုလ၊ ဗုံးခေါင်းလောက်ဝတ်စေ့မယ်၊ ဗုံကြီးသည် လိမ်လည်လှည့်၊ နား မိတယ်၊ မေးပါနဲ့ဟယ် ရွှေကိုကွယ်မဆိုထားနဲ့၊ ငွေကိုကွယ် မဆိုထားနဲ့ ၊ သူ့နား မှာ ရွှေပေရွက်ကို ပေးရက်ကဲ့လား” ဟု အချင်းချင်းပြောရင်း ကျီစယ်ဟန်ဖွဲ့ ထားသည်။ ဗုံးခေါင်းလောက်ကြီးသော ရွှေနားတောင်းကြီး လုပ်ပေးမည်ဆိုသော ဗုံကြီးသည်၏စကားကို ယုံပြီး နားပေါက်ချဲ့ထားမိရာ နားပေါက်ကျယ်သွားသည်သာ အဖတ်တင်ပြီးဘာမှမရပုံ၊ ရွှေငွေမပြောပါနှင့် သူနားပေါက်ထဲမှာ လိပ်ပြီးပန်ထားသော ပေရွက် ကလေးကိုတောင် မပေးရက်သော ကပ်စေးနှဲကြီးဖြစ်နေပုံကို ကျီစယ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။

          မောင်းထောင်းတေးများတွင်လည်း လာရောက်ပိုးပန်းသော ကာလသားများ ကို “ဟိုရှေ့က ယောင်ပေယောင်ပေ သားတစ်ယောက်အဖေ၊ ခေါင်းပေါင်းစရှည်၊ ကိုယ်နေဟန်ကြော့၊ လူပျိုပုံလာမလုပ်နဲ့၊ ရွာရှုပ်တယ်တော့်” ဟု မောင်းထောင်းသူ ကလေးများက ပြောလိုက်ပုံနှင့် အောက်ပြည်အောက်ရွာမှ ရောက်လာသော အောက် သားများကို “အောက်သားတွေလာ၊ ဖျာစုတ်ကိုခင်း၊ သုံးတောင်ထွာခုံဖိနပ်နဲ့၊ ရင်ဘတ် ကိုနင်း”ဟူ၍ ခြောက်လှန့်ကျီစယ်ပုံတို့ကို သရုပ်ပေါ်အောင်ဖွဲ့ ထားပါသည်။

          ယခုတင်ပြခဲ့သော ကဗျာလေးများသည် ရိုးရိုးကလေးနှင့် လှအောင် စကား တန်ဆာဆင်ထားသော အဖွဲ့များဖြစ်ပါသည်။ ဘာသာစကားကို ရိုးရိုးလှလှသုံးပြီး စာပေအရာမြောက်အောင် ဖွဲ့ထားသော အဖွဲ့များဖြစ်ပါသည်။

          မြဝတီရသစုံမဂ္ဂဇင်း၊ မတ်၊ ၂၀၁၇ ခုနှစ်။