ဒေါက်တာဝင်းမောင်ထက် - အင်္ဂလိပ်မြန်မာအိပ်ဆောင်အဘိဓာန်

အသံထွက်လမ်းညွန်

ဘာသာတစ်ရပ်ကို လေ့လာသင်ယူအားထုတ်ရာမှာ ထိုဘာသာရပ်၏ (sound) ခေါ် (အသံ)သည် အထူးပင် အရေးပါလှပေသည်။ အထူးသဖြင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာရပ်၏ အသံတို့သည် မြန်မာအများစုထွက်နေကြသည့် အင်္ဂလိပ် အသံတို့နှင့် အလွန်ပင် ကွဲပြားခြားနားလှပေသည်။

          ယခုအခါ အင်္ဂလိပ်ဘာသာရပ်သည် ကမ္ဘာ့ပညာရပ်အသီးသီးအတွက် အဓိက ကုန်ကြမ်းကြီးတစ်ခု ဖြစ်နေသည့်အတွက် အင်္ဂလိပ်ဘာသာရပ်ကို လေ့လာ သင်ယူရာမှာ အသံထွက် (Pronunciation) ကို အထူးဂရုပြုဖို့ လိုအပ်လှပါသည်။ အသံထွက်မှားပါက အဓိပ္ပာယ်လည်း လွဲနိုင်၊ နားမလည်နိုင် ဖြစ်တတ်သည့်အတွက် ဤအဘိဓာန်ကို ပြုစုရာမှာ အသံထွက်ကို အထူးဂရုပြုပြီး တင်ပြထားပါသည်။

          ဤအဘိဓာန်တွင် တင်ပြထားသော အသံထွက်များမှာ International Phonetic Association (IFA)ą osômyscy:soozi osalgs သတ်မှတ် အတည်ပြုထားသည့် စနစ်တို့ကို အဓိက အခြေပြု၍ မြန်မာလိုရေးသား ထားပါသည်။

          အမှန်မှာ အင်္ဂလိပ်အသံထွက်အတွက် Phoneticsymbolခေါ် (အသံ ဆိုင်ရာ သင်္ကေတ) များဖြင့် ဖော်ပြပါက ပို၍အကျိုးများမည် မှန်သော်လည်း Phonetics ခေါ် (အသံထွက်ပညာ) ကို မြန်မာလူငယ်လူကြီး အများစု မရင်းနှီးသေးတာကြောင့် ယခုကဲ့သို့ မြန်မာစာလုံးဖြင့် အသံထွက်ကို ဖော်ပြလိုက်ရ

ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

          မြန်မာစာလုံးဖြင့် အင်္ဂလိပ်အသံထွက်ကို ဖော်ပြလိုက်သည်ဆိုရာမှာ လည်း ရာနှုန်းပြည့်နီးပါး မူလအင်္ဂလိပ်အသံနှင့် တူညီမှုရှိသည်ကို လက်ခံယုံကြည် ပေးစေလိုပါသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် စာရေးသူကိုယ်တိုင် ငယ်ဘဝက အင်္ဂလိပ်စာတတ် အင်္ဂလိပ်လူမျိုး အစစ်များနှင့် အင်္ဂလိပ်စကား၊ အင်္ဂလိပ် အသံတို့ကို စနစ်တကျ သင်ယူခဲ့ရ၍ ဖြစ်ပါသည်။

          ဥပမာပြရလျှင် အင်္ဂလိပ်စကားလုံး (boy) ကို မြန်မာများ (ဘွိုင်း) ဟု အသံထွက်ကြသည်။ အင်္ဂလိပ်လူမျိုးများ ထိုသို့ လုံးဝမထွက်ကြပါ။ (အော့အိ) ဟု ထွက်ကြပါသည်။ မြန်မာစာဖြင့် (ဘော့အိ) ဟု ရေးထားပေမယ့် (ဘော့) ဟူသော အသံကို (ဖိရွတ်) ၍ (အိ) ဟူသော အသံကို (ဖော့ရွတ်) ရပါသည်။ ပိုရှင်းသည့် သင်္ကေတဖြင့်ပြရသော် (ဘော့ အိ) သို့မဟုတ် (ဘော့ အိ) ဟု ပြရပါမည်။

          ဤကဲ့သို့ အသံထွက်ရခြင်းမှာ boy /b5i) ဟု အသံထွက် ပညာ သင်္ကေတဖြင့် ရေးသားထားသည်ကို ပြန်လည်သုံးသပ်ကြည့်ပါက (ဘီ) နှင့် တူသော/b/သည် (ဘ) အသံအခြေခံထွက်ရမှာဖြစ်ပြီး / ၁i/ ဟူသော သင်္ကေတ မှာ (အော့အိ) ဟူသော နှစ်လုံးတွဲ သရသံ ထွက်ရပါမည်။

           အသံထွက် သီအိုရီသဘောအရ (ဗျည်း + သရ = အသံ) ပုံသေနည်း တွင် (ဘ) နှင့် (အော့ အိ) ကို ပေါင်းလိုက်ပါက (ဘ + အော့အိ = ဘော့အိ) ဟူ၍ ဖြစ်လာရသည်။ သို့သော် ဤအသံသည် (နှစ်သံ = Two Syllables) သဘောဖြစ်နေသည့်အတွက် ရှေ့ဆုံးအသံ (ဘော့)ကို (ဖိရွက်) ပြီး နောက်ဆုံးအသံ (အိ) ကို ဖော့ရွတ်လိုက်ပါက အင်္ဂလိပ်အစစ်တို့၏ အသံနှင့် တစ်သားတည်း တူညီမှု ရှိသွားပေသည်။

          အင်္ဂလိပ်စကားလုံး (boy) ကို ဘေးကနေရေးပြထားသည့် မြန်မာအသံ ထွက် (ဘော အိ) အား မြန်မာစာဖတ်သလို ဖတ်လိုက်မည်ဆိုပါက ရယ်စရာ အသံထွက် ဖြစ်လာပေလိမ့်မယ်။

         ဆိုလိုသည်မှာ အင်္ဂလိပ်အသံထွက်တို့တွင် (stress) ခေါ် (ဖိရွတ်မှု) သဘောတို့ အမြဲပင်ရှိနေကြသည်ကို အထူးဂရုပြုရန် ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်သည်။

          ထို့ကြောင့် ဤအဘိဓာန်တွင် ရေးသားတင်ပြထားသော မြန်မာစာလုံး အသံထွက်တို့ကို ဖတ်ရာတွင် (Stress Sign) ခေါ် ဖိရွတ်မှုပြ အမှတ်အသား (..) ကို အထူးဂရုပြုစေလိုပါသည်။ ဤအမှတ်အသား အပေါ်က တင်ထားသော စကားလုံး၏ အသံကို ဖိရွတ်ပြီး ထွက်ဆိုပေးရပါမည်။ ကျန်စကားလုံး အသံ တို့ကို ဖော့ရွတ်ပေးရပါမည်။ သို့မှသာ အင်္ဂလိပ်အသံထွက်နှင့် အနီးကပ်ဆုံး တူညီမှု ရရှိပေမည်။

          ယခုတစ်ဖန် EndingSoundခေါ် (အဆုံးသတ်ဗျည်းသံ)တို့ ထွက်ဆိုမှု ကို ဖော်ပြလိုပါသည်။ (အသတ်သံ)တို့မည်သည် (သံပြည့်) မဟုတ်တော့သည့် အတွက် (သို့မဟုတ်) အသံတစ်ခြမ်း တစ်စိတ်သာ ဖြစ်တော့သည့်အတွက် ထို အသတ်သံတို့ကို ထွက်ဆိုရာမှာ အထူးဂရုစိုက် ထွက်သင့်သည်။

ဥပမာ cate ၏ phonetic Symbol သည်  /kxt/ဟူ၍ဖေါ်ပြထားသည့် အတွက် မြန်မာအသံထွက် ရေးရာမှာ (ခယ်-ထ် ) ဟု ရေးမည်ဖြစ်သည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ kနှင့် တူသော /k/ သည် (ခ) အသံအခြေခံရှိပြီး ဗျည်းဖြစ်နေသည်။ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ X နှင့်တူသော (x) သည် သရသံ (အယ်) ဖြစ်သည်။ Tနှင့်တူသော (t)သည် နောက်ဆုံးသင်္ကေတ ဖြစ်သော (ဗျည်းအသတ်သံ) ဖြစ်နေသည့်အတွက် (ထ်) ဖြစ်မည်။

          (ဗျည်း) နှင့် (သရ) တို့သည် ပေါင်းစပ်နိုင်ပြီး (ဗျည်းအသတ်) သည်မပေါင်းစပ်နိုင်ဘဲ သီးခြား အသံထွက်ပေးရပါမည်။ ထို့ကြောင့် (ခ + အယ် + ် = ခယ် - ထ်) ဟူ၍ ထွက်ဆိုခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ )

          အချုပ်အားဖြင့် ဖော်ပြရသော် One syllable ခေါ် အသံထွက်အားဖြင့် (တစ်သံ) သာ ထွက်သော စကားလုံးတို့၏ အသံထွက်ကို မြန်မာလိုရေးရာမှာ Stress Sign ခေါ် (ဖိရွတ်မှုပြ အမှတ်အသား) မပါရှိပါသော် မူလသံပြည့်ကို ဖိရွတ်ပြီး၊ နောက်ဆုံး အသတ်သံကို ဖောရွတ်ပေးရမည်။

          အကယ်၍ Two Syllables ခေါ် (နှစ်သံ) နှင့် နှစ်သံအထက် ထွက် သော စကားလုံးတို့၏ အသံထွက်များကို မြန်မာလိုရေးသားရာမှာ Stress Signဖြစ်သော(:) ကို ထည့်သွင်းရေးထားပါသည်။ ထိုအမှတ်အသား တည့်တည့်အောက်ရှိ အသံကို ဖိရွတ်၍ ကျန်အသံထွက်များကို ဖော့ရွတ်ရကြောင်း အထူး ဂရုပြုစေလိုပါသည်။

          အများအားဖြင့် နှစ်သံသာထွက်သော စကားလုံးများ၏ ဖိရွတ်မှုပြ အမှတ်အသားသည် ပထမအသံထွက်၌သာ ရှိတာ များလေသည်။ သို့သော် ဤကဲ့သို့လည်း ပုံသေ မမှတ်ယူအပ်ချေ။ တချို့ နှစ်သံထွက်စကားလုံးများတွင် ဖိရွတ်သံပြ အမှတ်အသားသည် နောက်ဆုံးသံ၌လည်း ရှိတတ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် အဘိဓာန်တွင် ဖိရွတ်မှုပြ အမှတ်အသားသည် အလွန်အရေးကြီးသော အခြေအနေတွင် ရှိပေသည်။

အဓိက ဖိရွတ်သံနှင့် ဒုတိယ အဓိက ဇိရွတ်သံ

Primary Stress gę Secondary Stress

          အသံထွက်အားဖြင့် နှစ်သံအထက် ရှည်သော အချို့စကားလုံးများ၏ အသံထွက်ဆိုင်ရာ ဖိရွတ်သံပြ အမှတ်အသားသည် နှစ်မျိုးပါဝင်လေ့ ရှိကြသည်။ အဓိက ဖိရွတ်သံ (Primary Stress) ပြ အမှတ်အသားကို စကားလုံး၏အပေါ်ဘက်တွင် တင်သုံးလေ့ရှိပြီး ဒုတိယ အဓိက ဖိရွတ်သံ (Secondary Stress) ပြ အမှတ်အသားကိုမူ စကားလုံး၏ အောက်ဘက်တွင် မှတ်သားလေ့ ရှိသည်။

'           စကားလုံးအပေါ်ကပြသော ဖိရွတ်သံပြ အမှတ်အသားရှိရာ အသံကို သာ ဖိရွတ်ရပြီး စကားလုံးအောက်ဘက်က ဒုတိယဖိရွတ်သံပြ အမှတ်အသား ရှိရာ အသံကိုမူ လက်တွေ့မှာ ဖိမရွတ်ရဘဲ ပီအောင်ရွတ်ရုံသာ ရွတ်ရလေသည်။

(ဥပမာ)- nationality / နယ်ရှနယ်လထိ/

           - nationalization /နယ်-ရှ်နလိုင်းဇေးရ-န်/

          - opportunity/ အော့ဖ ထယူနထိ/

           ထို့ပြင် အသံထွက်အဘိဓာန်၌ အသုံးပြုထားသော မြန်မာစကားလုံး အက္ခရာများကို ရွတ်ဖတ်၍ သံထွက်ရာ၌ အောက်ပါအတိုင်း လိုက်နာထွက်ဆို ရသည်။ 

• ပ (မြန်မာအက္ခရာအသံအတိုင်း ထွက်ဆိုပါ)
• ဖ (မြန်မာအက္ခရာအသံအတိုင်း ထွက်ဆိုပါ) -
• ဖ(အောက်နှုတ်ခမ်းကို အနည်းငယ်ကိုက်၍ အင်္ဂလိပ် fအသံမျိုးဖြင့်ထွက်ဆိုပါ)
• ဗ (မြန်မာအက္ခရာ အသံအတိုင်း ထွက်ဆိုပါ)
• ဗီ (အောက်နှုတ်ခမ်းကို အနည်းငယ်ကိုက်၍ အင်္ဂလိပ် vအသံမျိုးဖြင့် ထွက်ဆိုပါ)
• ယ (မြန်မာအက္ခရာအသံအတိုင်း ထွက်ဆိုပါ)
• ယ (မြန်မာအက္ခရာ “ယ” ကို လျှာကို ပွတ်ဆွဲပြီး ထွက်ဆိုပါ)
• ရ (လျှာလိပ်သံဖြင့် ထွက်ဆိုပါ)

          (စ်, ထ, န်, မ်, ခ်) စသည့် အသတ်သံများကို ထွက်ဆိုရာတွင် အသံ ပြည့် မဖြစ်စေရဘဲ မှိန်သော၊ မပြည့်ဝသော၊ တစ်ဝက်ဖြစ်သော အသံမျိုးဖြင့်သာထွက်ဆိုပါ။

          ပြီးနောက် မြန်မာအသံထွက်များကို အစအဆုံးရွတ်ဆိုရာမှာ မြန်မာစာဖတ် သလို တစ်လုံးချင်း ရွတ်ဆိုဖတ်၍ မရနိုင်ပါ။ အသံများ ဆက်တွဲ၍ အမြန်ဖတ် သည့်သဘောကို အသုံးပြုရပါမည်။